Van Spölleman tot Normaal

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Van Spölleman tot Normaal"

Transcriptie

1 Van Spölleman tot Normaal Verslag van een onderzoek naar plattelandswaarden en dorpscultuur in de Achterhoek De menselijke maat van de Achterhoek 2005 KNHM / Koninklijke Nederlandsche Heidemaatschappij VKK Gelderland / Vereniging Kleine Kernen Gelderland Plattelandshuis Achterhoek-Liemers

2 Wie zijn wij, Achterhoekers? Woord vooraf Wanneer er gepraat wordt over het Achterhoekse platteland en haar waarden, komen rust, ruimte, en natuur en landbouw eigenlijk automatisch aan bod. Dit zijn zichtbare waarden. Daarnaast zijn er ook minder zichtbare waarden aan te geven zoals sociaal-culturele waarden. Eén zo n waarde is bijvoorbeeld het samen doen. Op dit soort waarden hebben we ons gericht in dit project. In de illustratie naast deze tekst zijn waarden weergegeven die uit interviews met prominente Achterhoekers naar voren zijn gekomen. De illustratie moet als volgt gelezen worden: in het midden is de Achterhoeker geschetst zoals gekarakteriseerd door de geïnterviewden. Daar omheen is met steekwoorden de gemeenschap weergegeven: de wijze waarop u, volgens de geïnterviewde Achterhoekers, in het dorp en op het platteland met elkaar omgaat. In welke vormen het gemeenschapsleven zich uit, is beschreven in de buitenrand van de illustratie. Een voorbeeld: het wijgevoel uit zich in een dorpsfeest of in een rijk verenigingsleven. De identiteit, de gemeenschap (dorp of buurt), en uitingen daarvan (het dorpsfeest) staan in verbinding en beïnvloeden elkaar over en weer. Het jao, jao zeggen en dus nee bedoelen is de Achterhoeker eigen. Ook kijkt de Achterhoeker graag eerst de kat uit de boom. Is zijn vertrouwen echter gewonnen dan is de Achterhoeker solidair, trouw en staat hij met raad en daad voor je klaar. Maar hoe ziet het leven rondom de persoon van de Achterhoeker eruit? Als geboren Liemerse (Didam), maar ruim veertig jaar wonend in de Achterhoek, weet ik dat het samen leven van essentieel belang is voor de Achterhoeker. De bewoners kennen elkaar en delen hun vreugde en verdriet bij belangrijke gebeurtenissen in hun leven. In de Achterhoek bestaat het naoberschap nog steeds. Bovendien kunnen de verschillende culturen die de Achterhoek rijk is blijven bestaan, mede door inzet van vele vrijwilligers en verenigingen. Voor u ligt het eindproduct van het project Van Spölleman tot Normaal. Daarin de bevindingen van het onderzoek naar de specifieke sociale waarden in de Achterhoek. Sprekend voor de Achterhoek is de kleinschaligheid die je overal terug ziet. De basis voor Van Spölleman tot Normaal wordt dan ook gevormd door de bewoners met hún beleving van en opvatting over het platteland. Er is ook verder gekeken dan de aangegeven waarden en dat maakt het project nog interessanter. Er is aandacht besteed aan manieren om plattelandswaarden aan te passen en in te spelen op de toekomst. Geen simpele taak, aangezien ieder dorp weer iets eigens heeft en een aanpak op maat verlangt. Toch zijn de aanbevelingen die worden gedaan voor de toekomst waardevol, voor bewoners, gemeenten en belangenorganisaties. Mede namens de andere organisaties die dit project hebben gedragen, wil ik alle bewoners van de Achterhoek, die hebben meegewerkt aan de interviews of cafégesprekken, hartelijk danken voor hun waardevolle inbreng. Tevens spreek ik de wens uit dat dit onderzoek niet alleen een inzicht geeft in de Achterhoek van nu, maar ook aanknopingspunten geeft voor een vitale en sociale Achterhoek van straks. Tinie Voortman te Dorsthorst Vice-voorzitter VKK Gelderland 3

3 De menselijke maat van de Achterhoek Boven: buurtwinkel te Halle. Onder: volksfeest in Hummelo, 2003 De ruimtelijke ordening bepaalt hoe Nederland ingedeeld wordt: vierkantjes, streepjes, groene en rode zones. Er wordt te weinig gekeken naar de sociaal-maatschappelijke structuur in de streek. Half mei 2005 draaide koningin Beatrix in het oosten van de provincie Groningen de kraan open voor het laten vollopen van de Blauwe Stad. Op die plek verandert acht vierkante kilometer afgegraven landbouwgrond in een groot recreatiemeer met aan de boorden zo n 1500 luxe villa s. Dit project moet de relatief arme regio in het noordoosten een nieuwe impuls geven. In diezelfde week doet CDA-kamerlid Jan Mastwijk in diverse media een oproep om boeren meer bewegingsruimte te geven: Agrariërs zouden bij wet beschermd moeten worden tegen stedelingen die op het platteland gaan wonen en klagen over lawaai of mestlucht. Het lijkt ons een goede manier om de leefbaarheid op het platteland in stand te houden. 1) Beide gebeurtenissen staan symbool voor ingrijpende veranderingen die in het landelijk gebied in Nederland momenteel plaatsvinden. Agrarische grond gaat terug naar de natuur, bebouwing rukt op, er ontstaan allerlei ideeën over nieuwe dorpen voor mensen die landelijk willen wonen. Verder moet er ruimte komen voor het vasthouden, bergen en afvoeren van water en vraagt de recreatiesector ruim baan voor het toerisme. Tegenwoordig lijkt het platteland vooral een consumptiefunctie te moeten vervullen, een nieuwe rol als publieke belevingsruimte binnen een sterk verstedelijkte samenleving. Dat vraagt veel van de huidige bewoners, die soms het gevoel hebben aan de zijlijn te staan. Het is opmerkelijk dat we nauwelijks weten hoe plattelandsbewoners tegen deze ontwikkelingen aankijken. Zo stelde de Raad voor het Landelijk Gebied in ) dat de afgelopen decennia voorrang is gegeven aan ruimtelijke, economische en ecologische kanten van het platteland. Naar de sociaal-culturele dimensie is weinig studie gedaan. In feite gaat het over dorpscultuur en plattelandswaarden, het sociale bindweefsel van het landelijke gebied. Lange tijd bleef die binding op de achtergrond. Deze aspecten kwamen bijvoorbeeld in de reconstructiecommissies niet of nauwelijks aan de orde. En de gemeentelijke herindeling in de Achterhoek komt in eerste instantie voort uit het streven van de (hogere) overheid naar efficiëntieverhoging c.q. besparingen. Ondanks de achterstand in kennis over sociale binding bloeit het gemeenschapsleven als uiting van een sterk wij-gevoel. 3) Geborgenheid, 5

4 Samen als bewoners praten en plannen maken voor de toekomst van je eigen dorp. Kortom, een antwoord op de vraag: welke kant willen we de komende jaren op? Dat vormt de basis van een dorpsplan. Een dorpsplan heeft succes Met een dorpsplan laten bewoners zien hoe zij de leefbaarheid in hun dorp in stand willen houden of verbeteren. Voor een breed gedragen dorpsvisie is het belangrijk dat zoveel mogelijk bewoners het eens zijn met de geschetste wensen in het dorpsplan. Dat betekent dat bij het ontwikkelen van het plan alle bewoners de kans krijgen om mee te denken. Daarbij gaat het om onderwerpen als verkeersveiligheid, woningbouw, werkgelegenheid, cultuur, toerisme en middenstand. Samen praten en denken over de eigen omgeving bevordert tevens het saamhorigheidsgevoel binnen een dorp. Niet alleen bewoners in het dorp, maar ook het bedrijfsleven en organisaties als een lokale natuurvereniging of landbouworganisatie werken mee aan het dorpsplan. Voor een dorp en voor de dorpsbelangenorganisatie kan het dorpsplan gezien worden als een werkplan. Met het plan is het gemakkelijk om allerlei partijen die iets van plan zijn in het landelijk gebied te laten zien wat het dorp wil, of juist niet wil. Ook is het belangrijk dat de gemeente vanaf het begin bij het dorpsplan betrokken is. Op deze manier worden de wensen van de bewoners afgestemd op het beleid en de mogelijkheden van de gemeente. Het is belangrijk dat het hele proces goed wordt begeleid. De Vereniging Kleine Kernen Gelderland biedt haar leden-dorpsbelangenorganisaties ondersteuning aan voor het opstellen van een dorpsplan en leidt hiervoor vrijwillige procesbegeleiders op. Voor meer informatie kan contact worden opgenomen met de Vereniging Kleine Kernen Gelderland: Telefonisch op of via De Achterhoek wordt onthaastingscentrum voor allemaal jachtige mensen. Je moet het zoeken in de Achterhoekse maat. Als jongere moet je een loterij winnen, wil je hier kunnen wonen. gemoedelijkheid, gezelligheid en behulpzaamheid vormen vanouds immers belangrijke kenmerken van het leven op het platteland. Om die plattelandswaarden verder in kaart te brengen, is nader onderzoek nodig op lokaal en regionaal niveau. Het project Van Spölleman tot Normaal zet hiertoe in de Achterhoek een eerste stap. Wat Achterhoekers vinden In het project is de nadruk gelegd op de sociaal-culturele plattelandswaarden. Deze waarden hangen samen met de manier waarop bewoners hun leefomgeving ervaren. Achterhoekers zijn bijvoorbeeld zeer te spreken over de natuur. Eigenlijk is er sprake van een groeiend bewustzijn over de voordelen van de eigen leefomgeving, mede ingegeven door toeristen die het afwisselende coulissenlandschap prijzen. Ook het steeds haastiger leven van de Achterhoekers draagt aan dit besef bij. Vanaf de snelweg ben ik blij dat ik deze kant weer op kom; lekker de rust en ruimte. Er heerst een groot gevoel van veiligheid. Kinderen kunnen hier nog gewoon op straat spelen. Tegelijkertijd speelt landbouw een grote rol in het landschap. Koeien in de wei als kenmerk van de Achterhoek kwam tijdens de cafégesprekken vaak aan bod. Niet voor niets maken veel bewoners zich zorgen over het dalend aantal (kleine) boeren. Wie of wat komt ervoor in de plaats? Agro-toerisme ( rustzoekers ) en economische activiteiten in vrijkomende agrarische gebouwen bieden kansen, maar de rust en ruimte mogen niet worden aangetast. De Achterhoekse maat moet worden aangehouden en dat is kleinschaligheid. Kleinschaligheid Voor Achterhoekers bepaalt kleinschaligheid in belangrijke mate de kwaliteit van de leefomgeving. Dat geldt ook voor de bedrijvigheid in de dorpen. Ze zien de kleinschalige bedrijven dan ook niet graag naar de groot opgezette industrieterreinen vertrekken. Natuurlijk kwam het afnemende voorzieningenniveau naar voren. De supermarkt wordt gemist, maar bewoners beseffen ook dat ze het voortbestaan van dergelijke voorzieningen voor een deel zelf in de hand hebben. Bestaande voorzieningen worden vaak zo goed mogelijk gecombineerd. Neem alleen al de vele functies die een lokaal dorpshuis vervult. Mix van jong en oud Een grotere bedreiging voor de leefbaarheid vormt de vergrijzing. Veel jongeren verhuizen noodgedwongen vanwege te hoge huizenprijzen en het tekort aan banen. Grijs zit hier en jong trekt weg, lijkt de slogan. Er moeten niet alleen betaalbare starterswoningen komen, maar ook sociale 6 7

5 woningbouw voor ouderen. Daarnaast pleiten de bewoners en met name de jongeren, voor nieuwe economische impulsen voor de werkgelegenheid. Als het kan, willen zij in hun geboortestreek blijven wonen en daar hun kinderen opvoeden. Jongeren die tijdens hun studie elders in Nederland in de weekenden thuiskomen voor contacten met vrienden, ervaren de geborgenheid van de voor hen zo bekende dorpsgemeenschap. Naast het thuiskomen in sociale zin, is er ook een thuiskomen in de herkenbaarheid van het dorp. Het dorpsgezicht weerspiegelt de dorpsidentiteit. Boven: Koninginnedagviering in Hummelo, Onder: optreden van Lazy tijdens het paasvuur in Hummelo, 2004 Er is altijd wel een moeder die de kinderen uit school opvangt als je onverhoopt niet op tijd bij de school bent. Saamhorigheidsgevoel Actief zijn met elkaar in dorpsverband, of binnen een vereniging, schept een band en creëert een wij-gevoel. Ontmoetingsplekken als school- en dorpsplein versterken de sociale binding. Het dorpsfeest is het hoogtepunt van het jaar en valt niet meer weg te denken. Achterhoekers zijn weliswaar geen Bourgondiërs, maar als ze feestvieren, doen ze het goed. De woorden ontmoeten, jong en oud, gezelligheid en traditie passen hier goed bij. Bij het gevoel van saamhorigheid hoort ook de vanzelfsprekendheid van de groet. Mensen geven elkaar aandacht en helpen elkaar, waarbij men denkt in generaties. Binnen een dorp is niemand anoniem. Hoewel men veel op elkaar let, wordt de sociale controle voornamelijk als positief beschouwd. Je wordt gekend. Bewoners zijn betrokken bij hun dorpsgenoten, wat weer stimulerend werkt voor daadwerkelijke zorg. Je voelt je nooit eenzaam in de Achterhoek. Dit omzien naar elkaar leeft eveneens bij jongeren. Bij feesten is relatief weinig trammelant; het onderling corrigerend vermogen van jongeren is opvallend groot. Als iemand iets voorstelt is het vanzelfsprekend dat iedereen de schouders er onder zet. We regelen het zelf. Zelfredzaamheid Dorpsfeesten, wij-gevoel en jongeren die hun eigen vermaak organiseren: het verenigingsleven wordt gezien als smeerolie van de lokale gemeenschap. Veel verenigingen bedruipen zichzelf financieel. Dat kan alleen door de inzet van de eigen bevolking. Deze zelfredzaamheid en het gevoel van samen-doen is terug te voeren op vroegere tijden. Kleine boeren in de Achterhoek hadden elkaar simpelweg nodig: er heerste gemeenschappelijke armoede. Naoberschap (burenhulp) was noodzakelijk en daarom een plicht. Tegenwoordig leeft het begrip Buurt nog steeds. Een buurt ís niet, een buurt maak je; sociale binding ontstaat alleen door actieve inzet van allen. Daarom is kennismaking met andere buurtbewoners zo belangrijk. In feite tonen mensen daarmee aan deel te willen uitmaken van de omgeving. Regels hiervoor zijn minder strikt en ook onduidelijker dan vroeger. De buurt heeft een nieuwe invulling gekregen, waarbij de sociale de economische drijfveren hebben vervangen. Toch heerst onder Achterhoekers het gevoel dat ze kunnen blijven rekenen op hulp van anderen. 9

6 Driek van de Vondervoort is voorzitter van de Landelijke Vereniging voor Kleine Kernen. Daarnaast is hij burgermeester van de Brabantse gemeente Boekel. Als burgemeester heeft hij al veel ervaring opgedaan met het teruggeven van verantwoordelijkheden aan bewoners, vooral in het dorp Venhorst, deel van de gemeente Boekel. Hij houdt een pleidooi voor het leggen van meer verantwoordelijkheden bij bewoners. Driek van de Vondervoort: Bestel maar als je het nodig hebt De mensen is de afgelopen decennia de verantwoordelijkheid helemaal afgenomen, ze zijn niet meer gewend zelf verantwoordelijk te zijn, want de overheid die regelt het toch wel. Kijk, als hier in de gemeente Boekel iets gebeurde was het altijd de schuld van de gemeente. Als twee buren ruzie hadden was het de schuld van de gemeente. Als overheid trapten we daar nog in ook. We lieten er mediators op los, gingen misschien nog wat parkeerplaatsen verleggen, terwijl het gewoon een ordinaire burenruzie was. Nou, van die rol moeten we af. Als inwoners de verantwoordelijkheid krijgen over hun eigen leefomgeving en ze zelf mogen bepalen hoe hun toekomst eruit ziet op allerlei terreinen zoals wonen, werken, infrastructuur en recreëren, blijkt dat zij met geweldige ideeën en concrete plannen komen. Die plannen passen bij hun eigen omgeving en identiteit, dus bij waar zij zich uiteindelijk wel bij voelen. Als ze dan een groenvoorziening voor de deur hebben die ze zelf hebben verzonnen, zorgen ze er zelf wel voor dat het wordt bijgehouden. Dus kennis en kunde van wat mensen willen zit in de gemeenschap zelf en als gemeente schrijf je dat alleen op. Als er dan regels zijn die dat in de weg staan, moet je die proberen van tafel te krijgen. Toen we hier in de gemeente voor de eerste keer uitlegden dat de mensen hun eigen toekomst konden bepalen, kregen we als eerste reacties, Ja maar hier weten we niets van, of we worden het toch nooit eens met elkaar. Toch kwamen ze er op de meeste fronten uit. Voor informele dorpsbaronnen hoef je niet bang te zijn. Ja, als je vroeger een rijke boer had die linksaf zei, ging heel het dorp linksaf. Tegenwoordig zijn mensen mondig genoeg, zeker de jongeren pikken dat niet meer. Als je als gemeentebestuur maar zorgt, dat je plannen die worden gemaakt ook uitvoert, krijg je jongeren wel mee. Bijvoorbeeld, het dorp Venhorst wilde een skateramp, nou dat ding kost euro. Toen heeft het college gezegd: bestel maar als je het nodig hebt. Dat betekent dat jongeren mogen meebeslissen. In Venhorst wilden ze als eerste huizen voor starters. De eerste tien staan er nu. Daar wonen jongeren die anders hadden moeten vertrekken. Eén van die jongelui is in het bestuur van de voetbalclub gaan zitten. Het zijn deze mensen die mede de kar gaan trekken in de dorpen. Dat geldt ook voor import. Dat zijn mensen die met een blij gezicht in jouw dorp komen wonen want ze hebben er zelf voor gekozen. Het is de taak van een dorpsbelangenvereniging zo iemand erbij te halen. Negen van de tien doet dan gewoon mee. Ik zie het als een verrijking voor het dorp. Als je dezelfde taal spreekt, kan je geen ruzie krijgen. Je moet beseffen dat je in een samenleving leeft. Er zijn steeds minder vrijwilligers, maar het werk blijft. Dialect Een streekproduct bij uitstek lijkt het dialect. Gek genoeg was dat tijdens de cafégesprekken nauwelijks onderwerp van discussie. Deelnemers hechten minder waarde aan het dialect dan verwacht en degenen die dat wel deden, gaven te kennen dat het Achterhoeks moeilijk in stand kan worden gehouden. Voordeel van dialect is de onderlinge gemoedelijkheid. Tegelijkertijd kunnen bewoners die het niet spreken (dat zijn niet alleen nieuwkomers) zich hierdoor buitengesloten voelen. Veranderingen Bewoners geven aan dat er veranderingen gaande zijn die bovengeschetste waarden van de Achterhoek beïnvloeden. Zij ervaren zeker niet alle veranderingen als negatief. Toch gaat veel ten koste van de eigenheid van de Achterhoekse waarden en dat baart hen zorgen. Saamhorigheid onder druk De Achterhoeker leeft in buurt en dorp. De lokale omgeving is van oudsher zijn basis. De grens van bekend terrein stopt niet bij het volgende dorp, omdat men voor werk en sociale contacten niet meer afhankelijk is van de directe omgeving. Bovendien veranderen dorpen zelf van karakter. Achterhoekers vrezen dat de identiteit van hun dorp onder druk komt te staan als gevolg van de gemeentelijke herindeling. Bewoners worden drukker en hebben er minder tijd voor om dingen samen te ondernemen. Bovendien zorgt de groei van het aantal vrijetijdsmogelijkheden voor minder ontmoetingen in het dorp. Mensen hebben steeds meer te doen. Ook is de sociaal bindende kracht van de kerk afgenomen. Minder vrijwilligers De Achterhoek blijft niet gevrijwaard van individualisme. Het verenigingsleven heeft steeds meer moeite om vrijwilligers te krijgen. Mensen willen liever niet te lang gebonden zijn. Deze houding staat haaks op de langdurige verplichting die hoort bij een bestuursfunctie van een vereniging. Het gevolg is dat er steeds meer werk op minder schouders neerkomt. Daarnaast zit men steeds in dezelfde vijver te vissen. Toenemende regelgeving Zij die zich inzetten voor een vereniging, voelen zich tegengewerkt door allerlei regels. Het wordt steeds moeilijker om aan alle eisen en voorschriften te voldoen. Voor het aanvragen van een vergunning of subsidie moet je zo goed als een professional zijn. Dat is frustrerend. De verantwoordelijkheid drukt zwaar op de schouders van de vereniging, reden waarom in enkele gemeenten bijvoorbeeld minder paasvuren zijn georganiseerd: Wie durft die verantwoordelijkheid nog te nemen? 10 11

7 Ik word gedoogd, maar ik hoor er nooit helemaal bij. Import De migratie van nieuwe bewoners naar de Achterhoek houdt de gemoederen flink bezig. De gewenning aan elkaar kost tijd, maar vooral nieuwkomers dienen zich aan te passen. Sterker, door het ontbreken van een gezamenlijke voorgeschiedenis worden zij nooit echte Achterhoekers. Naast het verwijt dat import geen gevoel heeft bij het dorp, wordt ook het positieve van hun komst erkend. Deze buitenlanders beschikken soms over kwaliteiten die een gemeenschap juist ten goede kunnen komen. Toch zijn veel Achterhoekers bang dat als er te veel nieuwe bewoners in een dorp komen, de dorpscultuur en het streekeigene dreigen te verdwijnen. Boven: kinderoptocht te Drempt, Onder: volksfeest te Hummelo, 2003 Bedreigingen en kansen Kortom, het gevoel wij zijn een dorp komt onder druk te staan. Het wordt stiller. Ook groeit er een zakelijke afstand tussen Achterhoekers en andere instanties. Even naar de wethouder stappen is er niet meer bij. Paradoxaal genoeg leiden deze ontwikkelingen tot een groter zelfbewustzijn om zelf actie te ondernemen. Zelfs de cafégesprekken in het kader van dit onderzoek hebben daaraan bijgedragen, menen veel bewoners. De gemeentelijke herindelingen bieden kansen om de sociaal-culturele waarden op de politieke agenda te zetten. Steeds meer initiatieven komen van de grond waardoor de typische Achterhoekse waarden en dorpscultuur behouden blijven. Het is niet moeilijk om vernieuwend te zijn, maar wel om te vernieuwen met behoud van het goede. Wat te doen De interviews en cafégesprekken hebben een rijk beeld van de Achterhoekers opgeleverd. Vanzelfsprekend is niet iedereen het met elkaar eens, zeker niet waar het om de toekomst gaat. Toch kan een redelijk coherent beeld worden geschetst van de waarden die de bewoners koesteren. Op de vraag naar de waardering van de Achterhoek, gaven velen als antwoord de mooie omgeving, de rust en de afwezigheid van grote infrastructuur. Maar na doorpraten kwam vrijwel iedereen toch uit bij de prettige en veilige gedachte van de buurt, het dorp waar mensen elkaar kennen en waar niemand hoeft te vereenzamen. Kleinschaligheid oftewel de menselijke maat. Dat betekent concreet: het weten dat je bij elkaar hoort, het besef dat als het er op aan komt niemand in de steek wordt gelaten en het besef dat mensen veel kunnen bereiken als ze samen de schouders eronder zetten. De achterliggende waarden, saamhorigheid en zelfredzaamheid, worden zowel door oude als jonge Achterhoekers zeer gewaardeerd. Ze staan echter onder druk. Enerzijds veranderen mensen zelf, anderzijds veranderen de kaders waarbinnen mensen functioneren. Die kaders vloei- 13

8 Bijgaand artikel is (ingekort) overgenomen uit de Meppeler Courant Welke keet wordt Keet van het Jaar? Wethouder Diny Laarman-Hemstede maakt op maandag 20 juni bekend welke keet Keet van het jaar wordt. Plaats van handeling is de Burgerzaal van het gemeentehuis in Dalfsen. De ketencampagne werd in november 2004 geïntroduceerd door Keetman, een veredelde superman die de campagneboodschap uitdroeg namens de gemeente Dalfsen. Deze boodschap hield in dat het gemeentebestuur van Dalfsen geen bezwaren heeft tegen keten, zolang het maar veilig gebeurt, het geen overlast geeft in de buurt en er geen sprake is van illegale bouwwerken of illegale cafés. Gedurende de campagneperiode werden jongeren en hun ouders/verzorgers onder meer via de gemeentelijke website, de lokale en regionale media, posters in openbare gebouwen en flyers bewust gemaakt van het belang om veilig te keten. Er werden tips en adviezen gegeven ter verbetering van de veiligheid in de keet en ook kon de jeugd zijn keet opgeven voor een gratis veiligheidscheck door de jongerenwerkers. Landelijke media De campagne kreeg in maart zelfs landelijke bekendheid, nadat de Stichting Alcohol Preventie een rapport uitbracht over drinkgedrag en veiligheid in keten. De Dalfser aanpak viel op door zijn geheel eigen benaderingswijze van de ketencultuur. Uitgangspunt van de campagne was van meet af aan dat keten horen bij de jongerencultuur op het platteland en dat er op zich niets op tegen is dat jongeren elkaar ontmoeten in keten. Vanuit diverse delen van het land, tot en met het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties aan toe, werd Dalfsen benaderd voor informatie over de opzet van de campagne. Wedstrijd Jongeren met een eigen keet, die zich tijdens de campagne opgaven voor een gratis veiligheidscheck van hun keet, dongen ook direct mee met de wedstrijd Keet van het Jaar. Uiteindelijk gaven drie keten zich op: t Boetie in Nieuwleusen, t Krot in Lemelerveld en de Dorpskeet in Dalfsen. Welke groep de competitie gaat winnen, blijft nog even geheim tot 20 juni, maar wel kan al gezegd worden dat het een nek-aan-nekrace is. De groepen hebben tijdens de campagne al hard gewerkt aan het verbeteren van de veiligheid van hun keet!! Laten we elkaar beter begrijpen vanuit welk vertrekpunt we komen en welke verantwoordelijkheiden we zoal hebben. Je moet het bij de mensen houden. en voort uit economische en technologische ontwikkelingen in het algemeen en uit het handelen van de gemeentelijke overheid in het bijzonder als uitvoerder van beleid dat is vastgesteld door provincie, rijk en Brussel. Nu valt aan algemene ontwikkelingen weinig te doen. Ook een groot deel van regelgeving en beleid is van hogerhand bepaald. Toch zijn er mogelijkheden. Het is de kunst als bewoner en als overheid de aanwezige speelruimte te gebruiken om de waarden die zo worden gekoesterd overeind te houden. Ze zouden benut kunnen worden voor een zo prettig mogelijke leefomgeving. Wat dat betreft hebben overheid en bewoners hetzelfde doel voor ogen. Uit de gesprekken blijkt echter dat de relatie tussen beide deuken heeft opgelopen. Hieronder geven we, geïnspireerd door de discussies tijdens de cafégesprekken, mogelijke oplossingsrichtingen, die als inspiratie kunnen dienen voor gemeenten, dorpsbelangenorganisaties en andere vrijwilligersgroepen. Overheid en bewoner hebben ieder hun eigen taal en belevingswereld Neem het organiseren van een dorpsfeest. De organisatoren moeten vrijwilligers optrommelen, een programma opzetten, medebewoners warm maken voor de grote dag, etc. Binnen de gemeente wordt dit feest vertaald in wettelijke kaders, procedures, budgetten, vergunningen, veiligheid, scheiding van verantwoordelijkheden tussen afdelingen. Hoe brengen we deze twee werelden tot elkaar? Een idee is de bewoner wegwijs te maken in de taal en belevingswereld van de overheid, bijvoorbeeld door informatieavonden voor geïnteresseerden en cursussen voor vrijwilligers. Een andere mogelijkheid is de gemeente dichter bij de belevingswereld van de bewoner te brengen. Misschien kan een ambtenaar een keer meelopen in de organisatie van een dorpsfeest, of geven de gezamenlijke belangenorganisaties een voorlichtingsavond voor gemeenteambtenaren. Over en weer begrip kweken voor elkaar lukt alleen als mensen met eigen ogen zien wat er speelt. Afstand tussen bewoner en overheid wordt groter De menselijke maat is voor Achterhoekers de belangrijkste waarde. Daar hoort bij dat de gemeente een gezicht heeft. In het gemeentehuis werken mensen die gemakkelijk te benaderen zijn voor kleine en grote zaken die zich in de dagelijkse omgeving voordoen. Door de herindeling dreigt die toegankelijkheid minder te worden. Een aantal gemeenten heeft inmiddels contactpersonen voor kernen benoemd, waardoor de gemeente een menselijk gezicht blijft houden. Ervaringen hiermee in andere provincies zijn positief. Dorpen zijn ook te spreken over bijvoorbeeld een conciërge die ad-hoc kleine onderhouds- en reparatiewerkzaamheden in de openbare ruimte uitvoert. Al spelen de dorpsbelangenorganisaties een positieve rol in het verkleinen van de afstand tussen bewoner en overheid, bovengenoemde zaken 14 15

9 Boven: een Abraham in de voortuin. Onder: vogelschieten te Hummelo(beide foto s uit archief Staring Instituut) Ik krijg af en toe een staart van het veiligheidssyndroom. Het boort zoveel initiatieven de grond in. Het is werkelijk een bedreiging voor ontwikkeling. Er moet meer nadruk komen op het risicodragend vermogen van de samenleving. En daar ligt dan ook veel verantwoordelijkheid bij de burger. Het verenigingsleven in het dorp loopt terug, maar de volleybalvereniging groeit omdat mensen deze sport in recreatieve sfeer kunnen beoefenen zonder verplichting van wekelijks spelen en trainen voor sport in wedstrijdverband. blijken op politiek niveau toch lastiger te regelen. Het dualisme biedt wellicht goede kansen. De gemeenteraad kan zich toeleggen op het samen met bewoners ontwikkelen van hoofdlijnen voor beleid. Hiervoor zijn goede methoden beschikbaar, waarvan het cafégesprek een voorbeeld is. De bewoner krijgt geen inspraak maar medespraak. Dat verhoogt de kans dat bewoners verantwoordelijkheid nemen voor het mede-creëren van hun eigen omgeving. Bij de bewoners van de Achterhoek zit veel ongebruikte kennis. Voordat de gemeente iets op papier zet, zou zij aan de bewoners kunnen vragen: Wat willen jullie? Regelgeving beperkt zelfinitiatief van bewoners Bewoners klagen over regels die het opstarten van initiatieven danig frustreren. De gemeente heeft echter niet altijd de vrije hand in het bepalen van de regels. Toch zijn er mogelijkheden. De gemeente kan bijvoorbeeld in de vergunning doelen opnemen, in plaats van middelen voorschrijven. Initiatiefnemers zoeken vervolgens met de hulp van een ambtenaar naar mogelijkheden om die doelen te bereiken. Bij lastiger vraagstukken zouden zij samen kunnen zoeken naar wegen om, op termijn, bepaalde wensen toch te realiseren. Een voorbeeld waar dat tot stand kwam is Meddo. In dit dorp werd splitsing van boerderijen voor bewoning door meerdere gezinnen mogelijk, dankzij een stevige lobby van een groepje bewoners. Een ander voorbeeld is Casteren, een dorp in Brabant, waar op initiatief van de gemeente betaalbare huizen voor starters werden gebouwd. Met andere woorden: als er geen ruimte is voor bepaalde initiatieven, maar deze toch zeer belangrijk worden geacht, is het soms nodig én mogelijk dat gemeente en bewoners deze ruimte creëren. Het aantal vrijwilligers neemt af Vrijwilligersinzet is de belangrijkste steunpilaar voor de saamhorigheid en zelfredzaamheid van de Achterhoek. De persoonlijke inzet maakt de Achterhoek een plek waar veel mensen zich thuisvoelen en waar de kwaliteit van leven hoog is. Een bestuursfunctie bij een vereniging vraagt echter inzet voor een langere periode. En het organiseren van een evenement brengt steeds meer verantwoordelijkheden met zich mee. Voor het structurele bestuurswerk zijn alternatieven voorhanden. Zo is tijdens de cafégesprekken gesproken over het invullen van deeltaken in plaats van functies. Dit past beter bij de moderne samenleving. Vrijwilligerswerk gaat steeds meer richting ad-hoc basis met een specifiek doel. Verenigingen en gemeenten moeten hier op inspelen, bijvoorbeeld door afspraken te maken over de ondersteuning van projecten in plaats van de ondersteuning van een vereniging in het algemeen. Hierdoor wordt het ondersteunen van vrijwilligers ook bereikbaar voor bewoners die zich tijdelijk hebben verbonden rond een bepaald onderwerp. Daarnaast zouden verenigingen bepaalde taken kunnen bundelen, zodat 17

10 Christine Stigter is onder andere oud-gedeputeerde van de provincie Gelderland en oud-burgemeester van Winterswijk. Zij is dus gepokt en gemazeld in de Gelderse en Achterhoekse politiek. Zij gaf haar visie op wat er moet gebeuren om de zo belangrijke Achterhoekse waarden zelfredzaamheid en saamhorigheid vitaal te houden. Als oud-bestuurder richtte zij haar pijlen vooral op de gemeente. Christine Stigter: Zelf bepalen wanneer de tent sluit Als gemeente moet je niet meer alles zelf willen doen. De samenleving is erg geëmancipeerd en er zit veel kennis. Mensen willen graag meedenken over hun eigen leefomgeving en hebben daar ook opvattingen over. Als gemeenteraadslid is het gewoon erg leuk om daar gebruik van te maken. Je maakt beleid samen met de mensen. Je bent op deze manier ook meer verzekerd van de uitvoering. Die hangt namelijk meestal meer van anderen af dan de gemeente. Toch is er vaak de angst bij de gemeente dat de mensen dingen gaan zeggen die niet passen binnen de gestelde kaders. Die zegt dan: Ja, maar als we het de mensen vragen gaan de doelstellingen met betrekking tot natuur en landschap of milieu niet door! Je zult echter zien dat die doelstellingen vanzelf boven komen drijven, zeker als je er met bewoners over in gesprek gaat. Het is een lang proces en je moet de mensen dat ook uitleggen, maar de uitvoering gaat er wel op vooruit. En dat dan je bestemmingsplan anders tot stand komt, veelkleuriger wordt omdat iedere kern zijn eigen inbreng heeft, wat is daar op tegen? Toen ik als burgemeester voor de eerste keer het volksfeest in iedere kern afging, was ik helemaal verbaasd wat ik zag. In iedere kern was het feest anders; qua programma, qua geur en kleur; werkelijk helemaal anders. Hartstikke logisch natuurlijk, want iedere kern ís anders. Als dat zo is, waarom mag dat dan niet terug komen in de zorg of in de ruimtelijke ordening? Natuurlijk, er wordt voor een gemeente heel wat door hogere overheden bepaald en dat geeft spanning. Maar we zijn toch niet hulpeloos! Als je het ergens niet mee eens bent, ga je naar Den Haag of speel je het via de Vereniging van Nederlandse Gemeenten! Als het gaat om de uitgifte van een vergunning kan je soms ook volstaan met een doelvoorschrift in plaats van met het voorschrijven van het middel. Je kunt bijvoorbeeld in plaats van een precieze eis te geven voor de vloer die onder het paasvuur moet komen te liggen, alleen de eis voorleggen dat er geen verontreinigingen in de bodem mogen komen. De mensen kunnen dan zelf naar een oplossing zoeken. Je kunt ook met de mensen overleggen, vragen stellen hoe zij bepaalde onderwerpen, bijvoorbeeld veiligheid, aan willen pakken. De oplossingen leg je uiteindelijk wel vast. Alleen, de vergunning ontstaat niet vanuit een ivoren toren maar is het resultaat van een proces waarin je elkaar vragen stelt. Veel regels met betrekking tot evenementen kan je ook net zo goed aan het buurtschap overlaten. De mensen in zo n buurtschap kunnen bijvoorbeeld best samen uitmaken wanneer een tent sluit. Waarom moet de gemeente dat doen, dat kunnen ze toch best zelf? Buurten in de bebouwde kom weten goed wat ze met groenstroken van gemeenten willen. Laat die buurten dat dan zelf doen en geef ze niet alleen inspraak. ze minder vrijwilligers nodig hebben of in staat zijn een professional in te schakelen. Te denken valt aan de financiële of de ledenadministratie, of het gebouwen-, veld- en/of materiaalbeheer. Als het gaat om vrijwilligers voor het organiseren van evenementen, geldt een simpele wetmatigheid: hoe meer eisen worden gesteld, hoe leger de vijver van kandidaten waaruit kan worden gevist. Wat nodig is: schroef de eisen terug (minder vergunningenwerk en minder verantwoordelijkheden) of biedt ondersteuning aan. Dat laatste is mogelijk via een vrijwilligerskoepel of via de gemeente die zelf de vergunningen invult (iedereen doet waar hij het beste in is). En wie wil niet eens in het zonnetje worden gezet als de vrijwilliger van het jaar? Verdeling van verantwoordelijkheden tussen gemeente en bewoners De verdeling van verantwoordelijkheden tussen overheid en bewoner komt nu vooral tot stand via het verlenen van een vergunning. Het nadeel hiervan is dat de verantwoordelijkheid bijna automatisch bij de gemeentelijke overheid óf bij de organiserende partij wordt gelegd. Hierdoor komen gemeente en vrijwilligersorganisatie tegenover elkaar te staan. Een andere manier om met vergunningen om te gaan, is de vergunning als gemeente en vrijwilligersorganisatie samen te beheren, dus te streven naar een gedeelde verantwoordelijkheid. Daarnaast zou de vergunning voor een langere periode moeten gelden, bijvoorbeeld voor een periode van vier jaar. We kunnen zelfs verder gaan. Op een gegeven moment kunnen vergunningen worden vervangen door afspraken en de organiserende vereniging vervangen door de dorpsgemeenschap als geheel. Gemeente en een overkoepelende dorpsorganisatie zouden een samenwerkingsovereenkomst kunnen opstellen waarin de verantwoordelijkheden zijn beschreven ten aanzien van allerhande zaken die spelen in het dorp. Op deze wijze kan de gemeente veel overlaten aan het dorp. Inwoners uit het dorp zullen na vaststelling van de overeenkomst niet meer bij de gemeente klagen over het dorpsfeest, maar gaan naar de overkoepelende dorpsorganisatie die de problemen zelf oplost. Zou het niet kunnen zijn dat de kans dat een inwoner klaagt sowieso kleiner is, omdat bewoners zelf de beslissingen nemen? Draagvlak voor initiatieven is dan essentieel; mensen worden betrokken bij wat in het dorp wordt georganiseerd. Een vergunning voor bijvoorbeeld een paasvuur is dan niet langer nodig. De organisatoren van het paasvuur moeten duidelijk aangeven dat ieder op eigen verantwoordelijkheid het paasvuurterrein betreedt. In deze nieuwe situatie hoeft de gemeente niet alles dicht te timmeren met regelgeving, om niet aansprakelijk te worden gesteld voor het gedrag van individuele bewoners. Essentieel voor de voorgestelde verandering is dat de verantwoordelijkheid voor eigen gedrag weer bij de bewoner komt te liggen. Het zal duidelijk zijn dat een dergelijke situatie in de praktijk moet 18 19

11 groeien. Maar juist de Achterhoek, waar bewoners zelfredzaamheid sterk waarderen en waar we kunnen bogen op veel potentie aan lokale kennis, is bij uitstek een regio om hiermee te experimenteren. Naast het bovenstaande willen we nog twee andere onderwerpen aanroeren. Boven: Oranjefeest in Barlo (archief Staring Instituut). Onder; Zwarte Cross te Halle, 2004 Wij hebben de nieuwe buren uitgenodigd voor een rondleiding op ons melkveebedrijf en gewoon dingen uitgelegd. Zo neem je een stukje onwetendheid weg. Het begint ermee heel hard Achterhoek te roepen. De grote toestroom van niet-achterhoekers Er zijn geen aanwijzingen dat de migratie van mensen naar de Achterhoek in de komende periode zal verminderen. Integendeel, verschillende studies wijzen uit dat de toestroom door de toenemende vergrijzing juist groter zal worden. Dit zal ongetwijfeld veranderingen met zich meebrengen. Mogelijk komt de veelgeprezen saamhorigheid nog verder onder druk te staan. Toch hebben Achterhoekers de veranderingen voor een deel zelf in de hand. Men is namelijk trots op de typische waarden van de Achterhoek, maar schroomt deze uit te dragen. Dat is eigenlijk jammer, want buitenstaanders nemen de gebruiken en omgangsvormen, die gegrondvest zijn op deze waarden, niet als vanzelfsprekend over, zeker als ze gewend zijn aan een mondiger stadsomgeving. In de cafégesprekken werd gewezen op het nut dat de inzet van nieuwkomers voor bewonersinitiatieven kan hebben ( ze kunnen goed zeggen waar het op staat, dat is soms wel handig ). Kortom, de streek laat met haar afwachtende houding een groot potentieel aan vaardigheden onbenut die kunnen worden ingezet voor het vrijwilligerswerk. Nieuwkomers informeren en bij het dorpsleven betrekken is dan ook van groot belang. De indruk bestaat dat de aandacht sterk gericht is op nieuwkomers die niet willen integreren en alleen maar voor de rust en de ruimte komen. Deze houding gaat voorbij aan het feit dat verschillende nieuwkomers zeer uiteenlopende motieven hebben om naar de Achterhoek te verhuizen. Slechts een klein deel keert zich bewust van de dorpsgemeenschap af. Het gros heeft wel degelijk affiniteit met het wonen in een kleine kern. Het is dus niet altijd zo dat mensen onwillig zijn, maar het is soms wel nodig een nieuwkomer bij de hand te nemen om hem of haar snel tot de dynamische (en soms sociaal gesloten) kern van het dorp te laten doordringen. Vrijwilligerswerk als kostenpost Vrijwilligerswerk staat op de gemeentelijke begroting alleen geboekt als kostenpost. Men ziet over het hoofd dat vrijwilligerswerk veel werk en geld bespaart. Dat deel ontbreekt op de begroting. Wanneer de opbrengsten ook worden weergegeven, gaat de besluitvorming er misschien wel heel anders uitzien. Het gaat dan vooral over de afweging tussen ondersteuning van vrijwilligersinitiatieven en andere gemeentelijke taken/uitgaven. Neem bijvoorbeeld mantelzorg, vrijwillige kinderopvang, het beheren van een buurthuis, maar ook activiteiten die de sociale cohesie in een buurt 21

12 Cursus voor inwoners Gemeente Lingewaard bevordert burgerzin Hoe steekt de raad in elkaar? Wat heb ik als burger aan de algemene wet bestuursrecht? Hoe zit het met de gemeentelijke belastingen; waar betaal je eigenlijk voor en wat krijg je er voor terug? Zomaar een aantal vragen dat behandeld gaat worden in de cursus Gemeente voor Burgers in Lingewaard. De eerste cursus werd dit voorjaar gegeven. De leden van de wijkplatforms fungeerden als proefpersoon. De proef bleek geslaagd. Met een rapportcijfer van gemiddeld 7,7 kwam de cursus goed uit de bus. Eind september gaat de tweede cursus van start. De cursus behelst zes woensdagavonden in Huissen en Bemmel. Tijdens die avonden wordt de gemeente van verschillende kanten bekeken: als organisatie, vanuit de wet, als winkel, als planvormer, als link met de bewoners en als gever en nemer. Medewerkers van de gemeente geven een toelichting op basis van hun eigen werk. De cursus is vooral interessant voor burgers die op een of andere manier al betrokken zijn bij de gemeente. Te denken valt aan vrijwilligers die actief zijn bij een (sport)vereniging, welzijnsinstelling of stichting of bij een van de wijkplatforms. Deelname aan de cursus is gratis. De capaciteit is echter beperkt. Per cursus kunnen achttien personen deelnemen. Dankzij de kleine groep heeft de cursus een interactief karakter. Per jaar worden twee cursussen gegeven. nieuwsarchief/nieuws335.htm. Geplaatst 20 juni 2005 Als het gaat over het benutten van denkkracht in je bevolking, dan moet je dat niet als een bedreiging zien, maar dan moet je kansen creëren. versterken. Deze activiteiten genereren veel opbrengsten, soms omdat ze professionele inzet overbodig maken en soms omdat ze kosten in de toekomst vermijden. Immers, lokale vrijwilligers weten het beste wat in een buurt speelt en wat de behoeften zijn. Het gevolg is een efficiënter gebruik van middelen met meer effectiviteit. Bovendien zijn mensen altijd zuiniger op een plek die men zelf met trots tot stand heeft gebracht. Ook dat scheelt uiteindelijk flink in de kosten. Tot slot: werken aan vertrouwen Met vrijwilligers als kostenpost komt de relatie tussen gemeente en bewoner opnieuw om de hoek kijken. Want als de bewoner prima in staat is (mede) vorm te geven aan zijn eigen leefomgeving, dan hoeft de gemeente niet overal meer het voortouw te nemen. Dit vereist een gemeente die verandert van een aanbodgestuurde naar een vraaggerichte organisatie. Het vereist óók een bewoner die niet langer meent dat de gemeente het wel regelt, maar met mede-bewoners zelf het initiatief neemt. Het gevolg hiervan zou een beleidsdifferentiatie kunnen zijn tussen kernen binnen één gemeente. Dit beleid biedt kernen uiteindelijk veel meer kansen om beter aan te sluiten bij hun eigen behoeften, waarmee ze hun eigen identiteit versterken. Vertrouwen tussen de gemeente (de professionals op allerlei gebied) en de bewoner (betrokken vrijwilligers) is de sleutel. De suggesties en voorbeelden in deze publicatie zijn daartoe een eerste aanzet. Als het lukt die vertrouwensband zodanig te smeden dat de gemeente steeds meer kan optreden als een dienstverlenende organisatie voor een actieve bewoner, een naober, dan heeft de Achterhoek een duurzaam instrument in handen waarmee de saamhorigheid en zelfredzaamheid optimaal worden beloond en veiliggesteld voor de toekomst. Noten 1) J. Mastwijk, weblog van 9 tot 13 mei 2005, CDA wil plattelandswonen invoeren. 2) Raad voor het Landelijk Gebied, Voor boeren, bewoners en buitenlui. Advies over de betekenis van sociaal-culturele ontwikkelingen voor het landelijk gebied. Amersfoort: RLG, Zie ook 3) zie o.a. WRR, Vertrouwen in de buurt. Den Haag/Amsterdam: AUP, Rapport te downloaden vanaf

13 Wat is een cafégesprek? Boven: Hoog-Keppel, jaarlijkse rommelmarkt. Onder: meeting van de Oldtimerclub Keppel te Hoog-Keppel In de cafégesprekken, informele bijeenkomsten met koffie, bier en een wijntje, hebben we met Achterhoekers gesproken over plattelandswaarden. Er zijn cafégesprekken gehouden in Hoog-Keppel, Keijenborg en Zelhem (gemeente Bronckhorst), Haarlo en Beltrum (gemeente Berkelland), Sinderen, Varsselder-Veldhunten en Varsseveld (gemeente Oude IJsselstreek). Op alle avonden was de opkomst bijzonder goed en was er een bont gezelschap aanwezig van oorspronkelijke bewoners, nieuwkomers, ouderen en jongeren. Omdat deze laatste groep niet altijd sterk vertegenwoordigd was, is er een keetgesprek gehouden met een vriendengroep uit Vragender (gemeente Groenlo-Lichtenvoorde). De basis van elk cafégesprek vormde de eigen verhalen van de aanwezigen. De centrale vraag kwam op het volgende neer: waarom wonen jullie hier zo graag? Als inleiding mocht elke bewoner een ansichtkaart uitkiezen, waarvan zij of hij dacht dat die het beste hun gevoel van het dorp vertolkte. Op tafel lagen verschillende ansichtkaarten; van kunstkaarten tot een kaart met een tekst als Bel me even, ik heb je zolang niet gezien. Elke keer weer was het verassend om te horen wat voor uitleg een ieder hierbij gaf. Door deze ansichtkaartmethode kwam iedereen aan bod met een eigen inbreng. Daarna konden bewoners door middel van memoblaadjes de sterke en zwakke kanten van hun dorp aangeven en de bedreigingen en kansen voor de toekomst. Vanuit deze wirwar van memoblaadjes, is doorgepraat over mogelijke oplossingen voor het behouden van sterke punten en kansen, voor het omzetten van zwakke in sterke punten en van bedreigingen in kansen. De meningen verschilden af en toe wat tot interessante discussies leidde. Het waren boeiende en geslaagde avonden, waarbij niet alleen de werkgroep met een goed gevoel en boordevol waardevolle informatie naar huis ging. De bewoners zelf waren ook zeer enthousiast. Samen praten over het eigen dorp werkt stimulerend voor nieuwe activiteiten. Ook maakte het de aanwezigen (nog eens) bewust van de waarden van hun eigen leefomgeving en de eigen verantwoordelijkheid die ze daarvoor dragen. 25

14 Kern met pit: Een steuntje in de rug voor bewonersinitiatieven Een wedstrijd met jezelf houden en nog een prijs winnen ook! Dat kan. KNHM organiseert iedere twee jaar de leefbaarheidswedstrijd Kern met Pit waar meer dan 150 groepen aan mee doen. Schrijft een groep burgers zich in en behalen zij het zichzelf gestelde doel, dan komen ze in aanmerking voor de prijs: eer, aandacht en een geldbedrag. Een duwtje in de rug om de ideeën tot uitvoering te brengen. Hierbij twee voorbeelden uit de Achterhoek. Boerderijsplitsing: de aanhouder wint Leegstaande boerderijen mogen van de overheid in niet meer dan twee woningen worden gesplitst. Veel te beperkt, vond Algemeen Meddo s Belang. De woningen zijn na tweedeling vaak nog steeds niet betaalbaar en zeker niet voor jonge gezinnen. Verdeling van een boerderij in meer dan twee woningen zou de leefbaarheid vergroten. Het bestuur van Algemeen Meddo s Belang diende bij de provincie een verzoek in tot ruimere splitsing van boerderijen. Ondertussen bleef de groep haar visie op leegstand uitdragen. Ze stond aan de wieg van de werkgroep Pilot Boerderijsplitsing Meddo, waarin zowel gemeente en provincie als Algemeen Meddo s Belang zaten. Na acht maanden onderzoek werd een inhoudelijk sterk rapport aan de provincie overhandigd. Het resultaat was verbluffend. In februari 2003 nam de provincie het voorstel tot verruiming van boerderijensplitsing aan. Zie ook: Antoniuskapel: iedereen in actie In het dorp Sinderen staat de oude Antoniuskapel met daarachter een sterk verwilderde adellijke begraafplaats. De Vereniging voor het Sinderens Belang wilde het terrein rond de kapel een flinke opknapbeurt geven. Vanwege de historische waarde van het terrein moest de groep zorgvuldig te werk gaan. Samen met een aantal archeologen gingen de vrijwilligers op zoek naar de adellijke grafkelders. Ze vonden er zes, elk met een apart gewelf. De werkgroep kon beginnen met het opknappen. Daarbij kreeg ze hulp van zeer veel vrijwilligers, die bijna alles zelf deden. Ze zaagden de overtollige bomen om en ruimden het terrein op. Een bedrijf in de buurt bood aan de grond te egaliseren. Op de grafkelder werd een natuurstenen rand aangebracht. Ten slotte legden de vrijwilligers een pad om de adellijke begraafplaats heen, omzoomd met een beukenhaag. Schoolkinderen plantten nog eens honderd struiken en een herinneringsboom. De basisschool besloot het terrein rond de kapel te adopteren. Een keer per jaar gaan de leerlingen een dag helpen met opknappen

15 Colofon 2005/ Deze publicatie werd uitgegeven door de Koninklijke Nederlandsche Heidemaatschappij (KNHM), de Vereniging Kleine Kernen, Gelderland (VKK Gelderland) en het Plattelandshuis Achterhoek- Liemers in het kader van het project Van Spölleman tot Normaal. Werkgroep/ Erik Arkesteijn (KNHM), Rianne Boenink (VKK Gelderland), Albert Bos (KNHM afdeling Gelderland), Renze Brouwer (Plattelandshuis), Lotte Greeve (Plattelandshuis), Henny Dokter, Peter van Heek (VKK Gelderland), Jan Hoitink, Tjirk van der Ziel Tekstredactie/ Noudi Spönhoff Foto s/ Rita van Biesbergen, Jan Gal Loek Kemming, Theo Kock, Harold Pelgrom Hannus Taken, Ontwerp/ Loek Kemming, Vormgeversassociatie, Hoog-Keppel Druk/ Drukkerij Loor, Varsseveld Dit project zou niet mogelijk zijn geweest zonder de enthousiaste medewerking van de geinterviewden en de deelnemers aan de cafégesprekken, allen inwoners van de Achterhoek met hart voor de streek. 28

DORPSPLANNEN MAKEN 1 FEBRUARI 2011 GEMEENTE GELDERMALSEN

DORPSPLANNEN MAKEN 1 FEBRUARI 2011 GEMEENTE GELDERMALSEN DORPSPLANNEN MAKEN 1 FEBRUARI 2011 GEMEENTE GELDERMALSEN VKK Gelderland Uitgangspunten dorpsplan volgens VKK Methodiek Succesfactoren en Struikelblokken VKK GELDERLAND Overkoepelende organisatie voor dorpsbelangenorganisaties

Nadere informatie

PvdA Duiven - Samen Vooruit!

PvdA Duiven - Samen Vooruit! v 1 PvdA Duiven - Samen Vooruit! Voor u ligt het verkiezingsprogramma van de PvdA Duiven voor de verkiezingen van 21 maart 2018. Voor ons is dit de basis om verder te werken aan concrete plannen om samen

Nadere informatie

PvdA Duiven - Samen Vooruit!

PvdA Duiven - Samen Vooruit! VERKIEZINGSPROGRAMMA PVDA DUIVEN 2018 PvdA Duiven - Samen Vooruit! Voor u ligt het verkiezingsprogramma van de PvdA Duiven voor de verkiezingen van 21 maart 2018. Voor ons is dit de basis om verder te

Nadere informatie

Menselijke maat in het landelijk gebied

Menselijke maat in het landelijk gebied Menselijke maat in het landelijk gebied Menselijke maat in het landelijk gebied Mensen maken het landelijk gebied. Het zijn juist de trotse en betrokken bewoners die zorgen voor een landelijk gebied dat

Nadere informatie

Gemeente Beesel en haar inwoners presenteren: Blij in Beesel, vandaag, morgen en overmorgen

Gemeente Beesel en haar inwoners presenteren: Blij in Beesel, vandaag, morgen en overmorgen Gemeente Beesel en haar inwoners presenteren: Blij in Beesel, vandaag, morgen en overmorgen Visie Blij in Beesel, vandaag, morgen en overmorgen Een visie die van u is; die het (toekomst)beeld van inwoners

Nadere informatie

BEELDVERSLAG 20 SEPTEMER 2017 VOOR DE TOEKOMST VAN SCHAIJK

BEELDVERSLAG 20 SEPTEMER 2017 VOOR DE TOEKOMST VAN SCHAIJK BEELDVERSLAG 20 SEPTEMER 2017 VOOR DE TOEKOMST VAN SCHAIJK SCHAIJK IN ÉÉN WOORD 3 EVEN OPWARMEN AAN TAFEL! 7 8 9 ANALYSE VAN DE OPBRENGST Trots Samenwerking Werelddorp Verbreden Normen En Waarden Zorg

Nadere informatie

Rivierenland in eigen hand

Rivierenland in eigen hand Rivierenland in eigen hand Leefbaarheid verbeteren door eigen verantwoordelijkheid en zelfwerkzaamheid van bewoners van kleine kernen in het Rivierengebied te bevorderen VKK Gelderland Overkoepelende organisatie

Nadere informatie

TOEKOMSTVISIE. het Land van Slochteren 2020 ruimte voor kwaliteit en ontmoeting

TOEKOMSTVISIE. het Land van Slochteren 2020 ruimte voor kwaliteit en ontmoeting TOEKOMSTVISIE het Land van Slochteren 2020 ruimte voor kwaliteit en ontmoeting Als je plannen maakt voor een vakantie, dan kies je eerst een bestemming. Gran Canaria of Schiermonnikoog, Amsterdam of Barcelona,

Nadere informatie

Plaatselijk Belang Scharsterbrug. Missie, Visie en Strategie

Plaatselijk Belang Scharsterbrug. Missie, Visie en Strategie Plaatselijk Belang Scharsterbrug Missie, Visie en Strategie Missie Als Plaatselijk Belang hebben we bestaansrecht omdat we gezamenlijk en gecoördineerd meer kunnen bereiken voor het dorp Scharsterbrug

Nadere informatie

Samen Sterk Voor Uw Belang

Samen Sterk Voor Uw Belang Samen Sterk Voor Uw Belang Verkiezingsprogramma GemeenteBelangen 2014 2018 Speerpunten www.gemeentebelangen-aalten.nl Samen sterk voor uw belang Verkiezingsprogramma 2014 2018 GemeenteBelangen werkt actief

Nadere informatie

DNA van Molenhoek. Wie zijn wij & waar ligt onze kracht. Samenvatting DNA Molenhoek

DNA van Molenhoek. Wie zijn wij & waar ligt onze kracht. Samenvatting DNA Molenhoek DNA van Molenhoek Wie zijn wij & waar ligt onze kracht Samenvatting DNA Molenhoek Molenhoek is een rijk dorp qua voorzieningen, natuur, cultuur en infrastructuur en bereikbaarheid. Het is een dorp met

Nadere informatie

Verslag bijeenkomst zorg & ondersteuning 22 maart 2017

Verslag bijeenkomst zorg & ondersteuning 22 maart 2017 Verslag bijeenkomst zorg & ondersteuning 22 maart 2017 In Zaanstad kan iedereen meedenken én praten over (goede) zorg en ondersteuning. Dit jaar heeft de gemeente haar werkwijze vernieuwd. Om zo beter

Nadere informatie

Sociaal Makelen voor Krachtige Wijken Samenvatting van de rapportage tussentijdse evaluatie sociaal makelaarschap augustus 2013 december 2014

Sociaal Makelen voor Krachtige Wijken Samenvatting van de rapportage tussentijdse evaluatie sociaal makelaarschap augustus 2013 december 2014 Sociaal Makelen voor Krachtige Wijken Samenvatting van de rapportage tussentijdse evaluatie sociaal makelaarschap augustus 2013 december 2014 Uitgevoerd door Onderzoeksnetwerk Sociaal Domein Utrecht Initiatieven

Nadere informatie

Groningers zetten zich in voor leefbaarheid in dorp of wijk

Groningers zetten zich in voor leefbaarheid in dorp of wijk Groningers zetten zich in voor leefbaarheid in dorp of wijk De samenleving verandert. Bewoners pakken steeds meer zelf op en gemeenten geven meer ruimte aan lokale bewonersinitiatieven (CMO STAMM, 2015).

Nadere informatie

Bezoekadres Kenmerk Uw brief Bijlage(n) Maatschappelijke diensttijd, kansen en uitdagingen

Bezoekadres Kenmerk Uw brief Bijlage(n) Maatschappelijke diensttijd, kansen en uitdagingen > Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres Parnassusplein 5 2511 VX Den Haag T 070 340 79 11 F 070 340

Nadere informatie

Wethouder Gerry van der Donk heet alle aanwezigen (ongeveer 80) van harte welkom. Zij vervangt wethouder Sander van Alfen.

Wethouder Gerry van der Donk heet alle aanwezigen (ongeveer 80) van harte welkom. Zij vervangt wethouder Sander van Alfen. Verslag bewonersavond 9 maart Opening wethouder van der Donk Wethouder Gerry van der Donk heet alle aanwezigen (ongeveer 80) van harte welkom. Zij vervangt wethouder Sander van Alfen. Van der Donk licht

Nadere informatie

Bijlagen. Bijlage C Selectiecriteria bij de werving van de gespreksdeelnemers... 2 Bijlage E Draaiboek focusgroepen senioren... 4

Bijlagen. Bijlage C Selectiecriteria bij de werving van de gespreksdeelnemers... 2 Bijlage E Draaiboek focusgroepen senioren... 4 Carola Simon, Lotte Vermeij en Anja Steenbekkers, Het beste van twee werelden. Plattelanders over hun leven op het platteland. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau, oktober 2007. Bijlagen Bijlage

Nadere informatie

Stellingen Provinciale Staten

Stellingen Provinciale Staten Stellingen Provinciale Staten Thema s en onderwerpen Toelichting... 2 Algemene informatie... 3 Thema: Economie... 3 1.1 Samenwerking Duitsland *... 3 2.1 Landbouw... 3 3.1 Recreatie en toerisme... 4 Thema

Nadere informatie

VERANDERING. GroenLinks Bergen op Zoom staat voor fundamentele keuzes bij de

VERANDERING. GroenLinks Bergen op Zoom staat voor fundamentele keuzes bij de STEM VOOR TIJD VOOR VERANDERING HET VERKIEZINGSPROGRAMMA IN 5 MINUTEN GroenLinks Bergen op Zoom staat voor fundamentele keuzes bij de gemeenteraadsverkiezingen op 21 maart 2018. Wij kiezen ervoor om de

Nadere informatie

2015 BEtrokken Noord-Beveland. juli BEetrokken Noord-Beveland. Pagina: 1

2015 BEtrokken Noord-Beveland. juli BEetrokken Noord-Beveland. Pagina: 1 juli -2015 BEetrokken Noord-Beveland Pagina: 1 Toekomstvisie voor Noord-Beveland BEN is bezig met de ontwikkeling van een lange(re)termijnvisie voor Noord-Beveland. Daarbij maken wij o.a. gebruik van de

Nadere informatie

Samen leven in Bernheze

Samen leven in Bernheze Samen leven in Bernheze Wij zijn samen Bernheze. Oud en Jong, werkend of nog naar school, of misschien al met pensioen. Wij zijn het die er samen voor zorgen dat het hier prettig leven is en wij zijn er

Nadere informatie

1. Ik voel me een échte Son en Breugelnaar

1. Ik voel me een échte Son en Breugelnaar Son en Breugel-gevoel In hoeverre bent u het (on)eens met de volgende stelling? 45% 35% 25% 15% 5% 31% 1. Ik voel me een échte Son en Breugelnaar 46% 18% Zeer mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Zeer

Nadere informatie

HUURDERSDAG. Op de bank of in de benen? over betrokken bewoners

HUURDERSDAG. Op de bank of in de benen? over betrokken bewoners HUURDERSDAG Op de bank of in de benen? over betrokken bewoners 3 november 2018 Niet voor jullie of toch? Verenigen als vak Waar mensen zich verenigen Als huurder, zorgvrager, bewoner, idealist, patiënt,

Nadere informatie

Verkiezingsprogramma. Kies voor de ander. Gewoon oog voor elkaar

Verkiezingsprogramma. Kies voor de ander. Gewoon oog voor elkaar Verkiezingsprogramma Kies voor de ander Gewoon oog voor elkaar VERKIEZINGSPROGRAMMA IN GEWONE TAAL 2018 2022 Gewoon oog voor elkaar VOORWOORD In november 2018 gaan we stemmen. We kiezen een nieuwe gemeenteraad.

Nadere informatie

Bevindingen monitoring uitvoering dorpsplannen

Bevindingen monitoring uitvoering dorpsplannen Bevindingen monitoring uitvoering dorpsplannen Een studie naar de effecten van een dorpsplan en de ervaringen van dorpsbelangenorganisaties met de uitwerking ervan in 16 kleine kernen September 2009 Bevindingen

Nadere informatie

GEMEENTERAADSVERKIEZINGEN 2014

GEMEENTERAADSVERKIEZINGEN 2014 GEMEENTERAADSVERKIEZINGEN 2014 BEÏNVLOEDING TOEKOMSTIG GEMEENTELIJK BELEID In maart 2014 zijn er weer gemeenteraadsverkiezingen. Het is daarom van belang dat u nu al begint met het uitoefenen van belangenbehartiging

Nadere informatie

Resultaten Samen Anders gemeente Bronckhorst 9 oktober 2013

Resultaten Samen Anders gemeente Bronckhorst 9 oktober 2013 Resultaten Samen Anders gemeente Bronckhorst 9 oktober 2013 Wat merk je? - rust - leegstand van huizen, winkels en buitengebied - functies verdwijnen uit dorpen - veel praat bijeenkomsten - burgen bevragen,

Nadere informatie

Dalfsen biedt een buitenkans: wordt u onze nieuwe burgemeester?

Dalfsen biedt een buitenkans: wordt u onze nieuwe burgemeester? Dalfsen biedt een buitenkans: wordt u onze nieuwe burgemeester? Tussen de mensen staat en weet wat Dalfsen biedt een buitenkans: wordt u onze nieuwe burgemeester? De gemeente Dalfsen bestaat uit ruim 28.000

Nadere informatie

Gemeente Heerde MijnBurgemeester. Nieuwe burgemeester Heerde

Gemeente Heerde MijnBurgemeester. Nieuwe burgemeester Heerde Gemeente Heerde MijnBurgemeester Nieuwe burgemeester Heerde De gemeente Heerde is op zoek naar een nieuwe burgemeester. Als onderdeel van deze zoektocht heeft de gemeente ook haar inwoners gevraagd naar

Nadere informatie

Inleiding Wijkmanagement

Inleiding Wijkmanagement Inleiding Wijkmanagement Coalitieprogramma Voortvarend Verder: De gemeente (bestuur en organisatie) werkt in het kader van wijkmanagement samen met bewoners, belangenverenigingen en maatschappelijke instanties

Nadere informatie

Keuzes voor een beter Lopik. Verkiezingsprogramma Diana Rooken

Keuzes voor een beter Lopik. Verkiezingsprogramma Diana Rooken Keuzes voor een beter Lopik Verkiezingsprogramma 2018-2022 Diana Rooken Voorwoord Het CDA is een brede volkspartij, geworteld in alle lagen van de samenleving. Daarom biedt deze partij plaats aan veel

Nadere informatie

Meerjarenplan. Vereniging Plaatselijk Belang Hoonhorst 2013-2016

Meerjarenplan. Vereniging Plaatselijk Belang Hoonhorst 2013-2016 Meerjarenplan Vereniging Plaatselijk Belang Hoonhorst 2013-2016 Inleiding Dit meerjarenplan is het vervolg op het meerjarenplan 2009 2012. Veel uit het vorige plan is gerealiseerd, maar er zijn ook projecten

Nadere informatie

Deventer zoekt een nieuwe burgemeester

Deventer zoekt een nieuwe burgemeester Deventer zoekt een nieuwe 2 Deventer zoekt een nieuwe, een bestuurder die doortastend en met durf eraan bijdraagt dat onze gemeente een volgende stap zet. In het benutten van economische mogelijkheden,

Nadere informatie

Nederweert biedt een buitenkans: Wordt u onze nieuwe burgemeester?

Nederweert biedt een buitenkans: Wordt u onze nieuwe burgemeester? Nederweert biedt een buitenkans: Wordt u onze nieuwe burgemeester? Ons motto is: Samen groots, samen doen. Dat zegt meteen iets over de energie die we hier in Nederweert hebben. Nederweert is een plattelandsgemeente

Nadere informatie

Ontwikkelprogramma Demografische ontwikkelingen

Ontwikkelprogramma Demografische ontwikkelingen Ontwikkelprogramma Demografische ontwikkelingen Leefbare en vitale dorpen in Berkelland 5 Doelenboom Wat speelt er? 6 Bewust worden? Veranderingen in Berkelland en de regio Achterhoek door de krimp lijken

Nadere informatie

Welkom op de brainstormavond over leefbaarheid in Haaften!

Welkom op de brainstormavond over leefbaarheid in Haaften! Welkom op de brainstormavond over leefbaarheid in Haaften! Welkomstwoord wethouder Rian Verwoert Portefeuille: Economische Zaken Sociale zaken Onderwijs en Jeugd Welzijn Zorg en volksgezondheid WMO Recreatie

Nadere informatie

Activiteiten Jaarverslag 2013

Activiteiten Jaarverslag 2013 Activiteiten Jaarverslag 2013 Inhoudsopgave 1 Een bezoek van de wethouder 2 Project Kunst en Cohesie 3 Bewonersdag 4 Bijeenkomst met de wijkbewoners 5 Burendag 6 Culturele thee avonden 7 De tafel van één

Nadere informatie

Bijlage bij persbericht Hoe prettig is het wonen in Borger-Odoorn? Korte samenvatting van de resultaten uit het Leefbaarheidsonderzoek

Bijlage bij persbericht Hoe prettig is het wonen in Borger-Odoorn? Korte samenvatting van de resultaten uit het Leefbaarheidsonderzoek Bijlage bij persbericht Hoe prettig is het wonen in Borger-Odoorn? Korte samenvatting van de resultaten uit het Leefbaarheidsonderzoek Hoe prettig is het wonen in Borger-Odoorn? De leefbaarheid waar het

Nadere informatie

Aanvraag van onder de grens naar boven de grens

Aanvraag van onder de grens naar boven de grens Aanvraag van onder de grens naar boven de grens Een participatieproject voor de wijk met de hoogste armoedecijfers van Nederland Cursus mantelzorg vrouwen Tweebosbuurt april 2017 (kwaliteitenspel) Inleiding

Nadere informatie

Een burgemeester die Houten positioneert in al zijn kwaliteiten. Profielschets

Een burgemeester die Houten positioneert in al zijn kwaliteiten. Profielschets Een burgemeester die Houten positioneert in al zijn kwaliteiten Profielschets De gemeente Houten, onderdeel van de stadsregio Utrecht, is de laatste decennia volop in ontwikkeling. Van een dorp met 7.000

Nadere informatie

Samenvatting Omgevingsvisie Weststellingwerf

Samenvatting Omgevingsvisie Weststellingwerf Samenvatting Omgevingsvisie Weststellingwerf Inleiding Weststellingwerf heeft het afgelopen jaar hard gewerkt aan een omgevingsvisie. De omgevingsvisie gaat over de toekomst van onze gemeente en is daarom

Nadere informatie

Mééér dan stenen! Het dorpen-, stads- en wijkenbeleid van gemeente De Friese Meren publieksversie. INLEIDING Beleid: inwoners bepalen

Mééér dan stenen! Het dorpen-, stads- en wijkenbeleid van gemeente De Friese Meren publieksversie. INLEIDING Beleid: inwoners bepalen publieksversie Mééér dan stenen! Het dorpen-, stads- en wijkenbeleid van gemeente De Friese Meren 2014-2018 INLEIDING Beleid: inwoners bepalen ACHTERGROND Alles draait om leekaarheid AFSPRAKEN Hoe gaan

Nadere informatie

Inhoud 1. Milieubeleid Bomenbeleid Snel Herstel Meedoen met Groen Slot... 8

Inhoud 1. Milieubeleid Bomenbeleid Snel Herstel Meedoen met Groen Slot... 8 Verslag burgerjury 21 maart 2012 1 Verslag Burgerjury bijeenkomst 21 maart 2012 Op woensdag 21 maart vond de tweede bijeenkomst van de burgerjury plaats in het MFC Fascinatio. Van de honderd burgerjuryleden

Nadere informatie

Hoe pak je dit aan? Waar moet je rekening mee houden? Interesse?

Hoe pak je dit aan? Waar moet je rekening mee houden? Interesse? Dorpsbelangenorganisaties (dbo s) hebben regelmatig te maken met ruimtelijke vraagstukken, waarvoor ze deskundig advies willen inwinnen. Men wil bijvoorbeeld een dorpshuis uitbreiden, een dorpsplein aanleggen

Nadere informatie

Mei 2012 versie 1. WK versie 1

Mei 2012 versie 1. WK versie 1 2012 Mei 2012 versie 1 WK versie 1 Jong en oud samen in beweging De stichting de Buitenham heeft tot doel het bevorderen van het maatschappelijk welzijn van de inwoners van Varsselder-Veldhunten en omgeving

Nadere informatie

Werken aan onze toekomst!

Werken aan onze toekomst! Samen sterk Werken aan onze toekomst! mijn Dorp 2030 Tubbergen Februari 2017 U en Mijn Dorp 2030 Evaluatie themabijeenkomst Mijn Dorp 2030 Volop aan de gang! Zo ongeveer een jaar geleden zijn we gestart

Nadere informatie

Samen leven in het dorp Sociale cohesie voor wat het waard is. Don Weenink Rurale Sociologie

Samen leven in het dorp Sociale cohesie voor wat het waard is. Don Weenink Rurale Sociologie Samen leven in het dorp Sociale cohesie voor wat het waard is Don Weenink Rurale Sociologie Deze presentatie 1. Het onderzoek 2. Kenmerken van de onderzochte dorpen 3. Wat betekent de dorpsgemeenschap

Nadere informatie

Is Haaren ouderenproof? Aanvullingen van ouderen op de DOP s

Is Haaren ouderenproof? Aanvullingen van ouderen op de DOP s Is Haaren ouderenproof? Aanvullingen van ouderen op de DOP s Is Haaren ouderenproof? Aanvullingen van ouderen op de DOP s Drs. Sj. Cox PON Instituut voor advies, onderzoek en ontwikkeling in Noord-Brabant

Nadere informatie

Zeker zijn PVDA GELDERLAN. Verkiezingsprogramma Verkiezingsprogramma

Zeker zijn PVDA GELDERLAN. Verkiezingsprogramma Verkiezingsprogramma PVDA GELDERLAN D PvdA Gelderland Verkiezingsprogramma 2019-2023 Verkiezingsprogramma 2019-2023 Zeker zijn Onderwijs is de sleutel tot een zinvol leven. Goed onderwijs geeft niet alleen toegang tot werk,

Nadere informatie

IN GESPREK OVER STANDVAST WONEN

IN GESPREK OVER STANDVAST WONEN IN GESPREK OVER STANDVAST WONEN Verslag van bewonersbijeenkomsten voor huurders van Standvast Wonen maart 2017 Druk bezette avonden D n Bogerd Druten De Zaak Beuningen Takenhofplein 3 Nijmegen Meer invloed

Nadere informatie

Gemeente Dalfsen MijnBurgemeester. Nieuwe burgemeester Dalfsen

Gemeente Dalfsen MijnBurgemeester. Nieuwe burgemeester Dalfsen Gemeente Dalfsen MijnBurgemeester Nieuwe burgemeester Dalfsen De gemeente Dalfsen is op zoek naar een nieuwe burgemeester. Als onderdeel van deze zoektocht heeft de gemeente ook haar inwoners gevraagd

Nadere informatie

Gesprekken in West Zeeuws-Vlaanderen een terugblik.

Gesprekken in West Zeeuws-Vlaanderen een terugblik. Gesprekken in West Zeeuws-Vlaanderen een terugblik www.dezeeuwsehuiskamer.nl Middelburg, november 2017 Geachte deelnemer, Fijn dat u deze zomer deelnam aan een van de bijeenkomsten Heel West Zeeuws-Vlaanderen

Nadere informatie

In gesprek met u. Nieuwsbrief Magic Mix Zandewierde September 2016

In gesprek met u. Nieuwsbrief Magic Mix Zandewierde September 2016 Nieuwsbrief Magic Mix Zandewierde September 2016 In gesprek met u Op woensdagavond 21 september spraken diverse medewerkers van Sité Woondiensten en de gemeente Bronckhorst met omwonenden van het pand

Nadere informatie

Steenderen vitaal! Persbericht De 8 e Steen (datum )

Steenderen vitaal! Persbericht De 8 e Steen (datum ) Persbericht De 8 e Steen (datum 01-02-2018) Steenderen vitaal! Natuurlijk is Steenderen vitaal. Dat hebben we de afgelopen jaren wel bewezen met honderden vrijwilligers. Op diverse plekken in ons dorp

Nadere informatie

Wij zoeken een ondernemende en mensgerichte burgemeester!

Wij zoeken een ondernemende en mensgerichte burgemeester! Wij zoeken een ondernemende en mensgerichte burgemeester! Noordeinde Oosterwolde Oldebroek Oldebroek; hechte en betrokken gemeenschappen. t Loo Wezep Hattemerbroek Oldebroek als gemeente De gemeente Oldebroek

Nadere informatie

Nieuwsbrief nr. 3, september 2013. Hoge opkomst ontbijtbijeenkomsten Aalsmeer en Amstelveen

Nieuwsbrief nr. 3, september 2013. Hoge opkomst ontbijtbijeenkomsten Aalsmeer en Amstelveen Nieuwsbrief nr. 3, september 2013 Hoge opkomst ontbijtbijeenkomsten Aalsmeer en Amstelveen Amstelveen, donderdagochtend 29 augustus om 7.45 uur s ochtends op het plein voor het raadhuis. Een vriendelijk

Nadere informatie

Uit vrije wil. Actieplan vrijwilligerswerk

Uit vrije wil. Actieplan vrijwilligerswerk Uit vrije wil Actieplan vrijwilligerswerk ChristenUnie Algemene Politieke Beschouwingen 2008 Inleiding Onbetaalde arbeid en vrijwilligerswerk zijn de smeerolie van de samenleving. Ze verdienen erkenning

Nadere informatie

Natuurlijk Heerde! Een bloeiende gemeente op de Veluwe. W ij wonen waar anderen op vakantie gaan. CONCEPT Geactualiseerde Toekomstvisie 2025

Natuurlijk Heerde! Een bloeiende gemeente op de Veluwe. W ij wonen waar anderen op vakantie gaan. CONCEPT Geactualiseerde Toekomstvisie 2025 Natuurlijk Heerde! Een bloeiende gemeente op de Veluwe W ij wonen waar anderen op vakantie gaan CONCEPT Geactualiseerde Toekomstvisie 2025 even voorstellen In onze gemeente wonen ruim 18.500 mensen in

Nadere informatie

JONGEREN IN GELDERLAND OVER

JONGEREN IN GELDERLAND OVER JONGEREN IN GELDERLAND OVER een sterk bestuur en hun gemeente Aanleiding De provincie Gelderland werkt samen met VNG Gelderland aan het project Sterk Bestuur Gelderland (SBG). In het project wordt het

Nadere informatie

10 tips voor meer diversiteit in overleg

10 tips voor meer diversiteit in overleg 10 tips voor meer diversiteit in overleg Changemakers: 10 tips voor meer diversiteit in overleg Parlement, gemeenteraad, oudercomité, sportraad ze blinken zelden uit in diversiteit. Nochtans is onze samenleving

Nadere informatie

PROVINCIALE VERKIEZINGEN 2015

PROVINCIALE VERKIEZINGEN 2015 PROVINCIALE VERKIEZINGEN 2015 BEÏNVLOEDING TOEKOMSTIG PROVINCIAAL BELEID In maart 2015 zijn er weer provinciale statenverkiezingen. Het is daarom van belang dat u nu al begint met het uitoefenen van belangenbehartiging

Nadere informatie

Een liberaal lokaal Haarlemmermeer En meedenken is meedoen Natuurlijk samenwerken!

Een liberaal lokaal Haarlemmermeer En meedenken is meedoen Natuurlijk samenwerken! Haarlemmermeer, 2 april 2013 Deze tijd vraagt om een nieuwe manier van denken met een duidelijke visie om de problemen aan te pakken. Ons motto; Een liberaal lokaal Haarlemmermeer En meedenken is meedoen

Nadere informatie

Samenvatting Vragenlijst Vereniging Buurtschap Nobelhorst Zuid

Samenvatting Vragenlijst Vereniging Buurtschap Nobelhorst Zuid Samenvatting Vragenlijst Vereniging Buurtschap Nobelhorst Zuid Totaal aantal keer ingevuld: 108 keer Periode: 28 september t/m 10 oktober 2018 Het bestuur bedankt alle leden die deze vragenlijst hebben

Nadere informatie

Vragen en antwoorden over de motiemarkt. Praktische zaken

Vragen en antwoorden over de motiemarkt. Praktische zaken Vragen en antwoorden over de motiemarkt De gemeenteraad van Beuningen organiseert weer een motiemarkt op donderdagavond 5 oktober. Voor alle duidelijkheid hebben we een aantal mogelijke vragen (met antwoorden)

Nadere informatie

INLEIDING EN LEESWIJZER

INLEIDING EN LEESWIJZER INHOUD BLZ INLEIDING EN LEESWIJZER De talenten van Oirschot...3 Wat is een structuurvisieplus?...3 Het planproces...5 Opbouw van de structuurvisieplus...7 028-252 gemeente Oirschot StructuurvisiePlus "Inleiding

Nadere informatie

Praktische zaken. Waar wordt de ideeënmarkt gehouden? De ideeënmarkt wordt gehouden in de hal van het gemeentehuis.

Praktische zaken. Waar wordt de ideeënmarkt gehouden? De ideeënmarkt wordt gehouden in de hal van het gemeentehuis. Vragen en antwoorden over de ideeënmarkt De raad van Beuningen organiseert deze ideeënmarkt voor het eerst, dus voor alle duidelijkheid hebben we een aantal mogelijke vragen (met antwoorden) voor u op

Nadere informatie

Eindrapport Samen sterk voor leefbaarheid. Onderzoek naar behoeften en bijdragen van inwoners uit Keijenborg en Velswijk

Eindrapport Samen sterk voor leefbaarheid. Onderzoek naar behoeften en bijdragen van inwoners uit Keijenborg en Velswijk Eindrapport Samen sterk voor leefbaarheid Onderzoek naar behoeften en bijdragen van inwoners uit Keijenborg en Velswijk Prestaties: doelstellingen Doel: onderzoek naar vraagpatronen van inwoners Keijenborg/Velswijk

Nadere informatie

De sociale top 2018 in Utrecht. 25 juni 2018

De sociale top 2018 in Utrecht. 25 juni 2018 De sociale top 2018 in Utrecht. 25 juni 2018 De sociale top 2018 in Utrecht. Op 11 juni 2018 kwamen 650 betrokken professionals, vrijwilligers en creatieve denkers bij elkaar in Utrecht. In kleine groepen

Nadere informatie

OP ZOEK NAAR...NIEUWE GEMEENTEGRENZEN. EEN PRAATSTUK

OP ZOEK NAAR...NIEUWE GEMEENTEGRENZEN. EEN PRAATSTUK OP ZOEK NAAR...NIEUWE GEMEENTEGRENZEN. EEN PRAATSTUK Leeuwarden, 21 maart 2013 Een praatstuk over de toekomstige grenzen van Leeuwarden Het bestuurlijk landschap in Friesland zal er de komende jaren waarschijnlijk

Nadere informatie

Project Centrumontwikkeling Oude Pekela

Project Centrumontwikkeling Oude Pekela Resultaten monitoring uitvoeringsprogramma leefbaarheid provincie Groningen 2017-2018 Project Centrumontwikkeling Oude Pekela Beschrijving project Het centrum van Oude Pekela heeft te maken met leegstand

Nadere informatie

De toekomst van gezondheid, zorg, wonen, opvoeden, werk en inkomen

De toekomst van gezondheid, zorg, wonen, opvoeden, werk en inkomen Inhoudsopgave Titel beleidsnota onder titel (optioneel) De toekomst van gezondheid, zorg, wonen, opvoeden, werk en inkomen Stap voor stap op weg naar een nieuwe samenleving 1 Stap voor stap naar een nieuwe

Nadere informatie

Verslag bijeenkomst Mijn Zwolle van Morgen

Verslag bijeenkomst Mijn Zwolle van Morgen Verslag bijeenkomst Mijn Zwolle van Morgen Woensdag 31 mei 2017 om 19.00 uur in de Stadkamer in Zwolle. Voorzitter Esther Groenenberg heette de aanwezigen op muzikale wijze welkom bij de bijeenkomst Mijn

Nadere informatie

Raadsvoorstel. Onderwerp: Vrijwillige inzet in Velsen

Raadsvoorstel. Onderwerp: Vrijwillige inzet in Velsen Raadsvoorstel Onderwerp: Vrijwillige inzet in Velsen 2014-2017 Datum raadsvergadering 06-02-2014 Portefeuillehouder(s) R.G. te Beest W.E. Westerman Registratienummer Rs13.00783 Ambtenaar K. Bruijns Datum

Nadere informatie

Krimp in Fryslân. Inwonertal

Krimp in Fryslân. Inwonertal Krimp in Fryslân Bevolkingsdaling, lokaal en regionaal, is een vraagstuk van nu én de komende jaren. Hoewel pas over enkele decennia de bevolking van Fryslân als geheel niet meer zal groeien, is in sommige

Nadere informatie

Terugkoppeling van de bewonersbijeenkomst over de Jongerenwoningen aan het Saturnusgeel van 7 juli 2015.

Terugkoppeling van de bewonersbijeenkomst over de Jongerenwoningen aan het Saturnusgeel van 7 juli 2015. Terugkoppeling van de bewonersbijeenkomst over de Jongerenwoningen aan het Saturnusgeel van 7 juli 2015. Er waren ongeveer 45 aanwezigen Mede aanwezig: medewerkers woningcorporatie De Goede Woning en de

Nadere informatie

Oosterwal AR Lochem T naobers in de stad

Oosterwal AR Lochem T naobers in de stad naobers in de stad Oosterwal 18 7241 AR Lochem T 0573 25 66 55 gudula@zorggroepsintmaarten.nl naobers in de stad Welkom. Noabers in de stad Gudula is een modern woonzorgcentrum en onderdeel van Zorggroep

Nadere informatie

Lesbrief: Woonwijk van de toekomst Thema: Mens & Dienstverlenen in de toekomst

Lesbrief: Woonwijk van de toekomst Thema: Mens & Dienstverlenen in de toekomst Lesbrief: Woonwijk van de toekomst Thema: Mens & Dienstverlenen in de toekomst Copyright Stichting Vakcollege Groep 2015. Alle rechten voorbehouden. Inleiding In de toekomst zal onze samenleving er anders

Nadere informatie

Blik op Leidschendam-Voorburg 2020

Blik op Leidschendam-Voorburg 2020 Blik op Leidschendam-Voorburg 2020 Een toekomstvisie voor Leidschendam-Voorburg De voormalige gemeenten Leidschendam en Voorburg kennen elk een eeuwenlange historie. Als gefuseerde gemeente gaat Leidschendam-Voorburg

Nadere informatie

Projectteam Grubbenvorst Projectteam Centrum-West Kernteam Overig

Projectteam Grubbenvorst Projectteam Centrum-West Kernteam Overig Pilot WE GAAN HET ANDERS DOEN Agendapunt: 3. Stand van zaken pilot algemeen Opgesteld: 12 jun. 2012 wk24 Bespreken in: Strategisch overleg Projectteam Grubbenvorst Projectteam Centrum-West Kernteam Overig

Nadere informatie

Leefbaarheidsalliantie Gelderland

Leefbaarheidsalliantie Gelderland Griffie Beuningen Onderwerp: Bijlagen: FW: Informatie over Leefbaarheidsalliantie Gelderland Web Factsheet Samenwerken aan leefbaarheid april 2018pdf Leefbaarheidsalliantie Gelderland Hierbij informatie

Nadere informatie

Buddy-plan Handreiking

Buddy-plan Handreiking Buddy-plan Handreiking Inleiding Het CDA staat naast onze ouderen: Wij zijn er voor u! Met die boodschap reiken we ouderen de helpende hand, als ze die nodig hebben. Door naar hun zorgen te luisteren,

Nadere informatie

Samenwerken aan een toekomstbestendig Noord-Beveland

Samenwerken aan een toekomstbestendig Noord-Beveland Samenwerken aan een toekomstbestendig Noord-Beveland Dit is de laatste keer deze raadsperiode dat we onze beschouwingen uit mogen spreken over de politieke gang van zaken en de daarmee samenhangende begroting.

Nadere informatie

Gelselaar Beschermd Dorpsgezicht Wat betekent dat?

Gelselaar Beschermd Dorpsgezicht Wat betekent dat? Gelselaar Beschermd Dorpsgezicht Wat betekent dat? Gelselaar is aangewezen als beschermd dorpsgezicht. Het is het tweede beschermde gezicht in de gemeente Berkelland. In 1972 is de Mallumse molen en de

Nadere informatie

Op VVD Aalsmeer kun je rekenen

Op VVD Aalsmeer kun je rekenen Op VVD Aalsmeer kun je rekenen De lokale VVD-fractie Aalsmeer/Kudelstaart Verkiezingsprogramma 2018-2022 1 Wat heeft VVD Aalsmeer de afgelopen jaren voor jou bereikt? Vanaf 2010 heeft de gemeenteraadsfractie

Nadere informatie

Domino-avond: Leefbaarheid op de Haart anno 2020. Samenvatting / conclusies

Domino-avond: Leefbaarheid op de Haart anno 2020. Samenvatting / conclusies Domino-avond: Leefbaarheid op de Haart anno 2020 Samenvatting / conclusies Domino-avond: Leefbaarheid op de Haart anno 2020 Om de leefbaarheid anno 2020 op de Haart te kunnen waarborgen hebben we met elkaar

Nadere informatie

TOEKOMSTVISIE LV OP DE KAART #LVOPDEKAART

TOEKOMSTVISIE LV OP DE KAART #LVOPDEKAART TOEKOMSTVISIE LV OP DE KAART TOEKOMSTVISIE LV OP DE KAART DIT IS Leidschendam-Voorburg is een actieve en betrokken gemeenschap waar mensen met plezier wonen, ondernemen en recreëren. Deze groene gemeente

Nadere informatie

Wijkprogramma De Laar/Elden 2019

Wijkprogramma De Laar/Elden 2019 Wijkprogramma De Laar/Elden 2019 Bijlage MJPB Team Leefomgeving De Laar/Elden Inleiding De ambitie van het college is dat Arnhem een stad is waarin voor iedereen ruimte is om mee te denken, mee te doen

Nadere informatie

Jaarverslag Clubvooruit 2015

Jaarverslag Clubvooruit 2015 Voorwoord Sinds de oprichting in januari 2012 is het bestuur van Clubvooruit er zich van bewust dat alleen met laagdrempelige bijdragen van de verenigingen en stichtingen ondersteuning voor deze organisaties

Nadere informatie

A D V I E S T E A M V R I J W I L L I G E R S B E L E I D

A D V I E S T E A M V R I J W I L L I G E R S B E L E I D A D V I E S T E A M V R I J W I L L I G E R S B E L E I D V E R S L AG DE JUISTE BALANS: - BETAALD WERK - VRIJWILLIGERSWERK - DE WMO E e n p r o j e c t v a n F N V V r o u w e n b o n d, E n z o v o o

Nadere informatie

Reclaim Nature Over de waarde van de groene vrijwilliger Welke waarde heeft de groene vrijwilliger? En hoe kunnen we deze verder ontwikkelen?

Reclaim Nature Over de waarde van de groene vrijwilliger Welke waarde heeft de groene vrijwilliger? En hoe kunnen we deze verder ontwikkelen? Reclaim Nature Over de waarde van de groene vrijwilliger In Nederland zijn jaarlijks 100.000 enthousiaste vrijwilligers betrokken bij de zorg voor natuur en landschap. Zij tellen, herstellen, vertellen

Nadere informatie

'Maak werk van Vrije tijd in Brabant'

'Maak werk van Vrije tijd in Brabant' 'Maak werk van Vrije tijd in Brabant' OPROEP VANUIT DE VRIJETIJDSSECTOR Opgesteld door: Vrijetijdshuis Brabant, TOP Brabant, Erfgoed Brabant, Leisure Boulevard, NHTV, MKB, BKKC, Stichting Samenwerkende

Nadere informatie

LEEFBAARHEIDSVISIE KLEINE KERNEN VAN OOST GELRE

LEEFBAARHEIDSVISIE KLEINE KERNEN VAN OOST GELRE LEEFBAARHEIDSVISIE KLEINE KERNEN VAN OOST GELRE Lievelde Mariënvelde Zieuwent Vragender Zwolle Harreveld Hoe kunnen we ervoor zorgen dat onze kleine kernen ook in de toekomst leefbaar zijn? GROENLO

Nadere informatie

CONCEPT STEDELIJK PLAN. Amersfoort

CONCEPT STEDELIJK PLAN. Amersfoort CONCEPT STEDELIJK PLAN Amersfoort Amersfoort, 9 november 2016 INLEIDING De gemeente Amersfoort werkt wijkgericht, met als basis een wijkplan en stedelijk plan. In de plannen beschrijven we de doelen en

Nadere informatie

Kadernota 2015 Raad 2 juli 2015. Voorzitter, collega-raadsleden, college, dames en heren,

Kadernota 2015 Raad 2 juli 2015. Voorzitter, collega-raadsleden, college, dames en heren, Kadernota 2015 Raad 2 juli 2015 Voorzitter, collega-raadsleden, college, dames en heren, Wanneer we kijken naar de wereld om ons heen, dan beseffen we hoe rijk gezegend we zijn met de omgeving waarin we

Nadere informatie

College van gedeputeerde Staten. Provincie Overijssel. Postbus 10078, 8000 GB Zwolle. Geachte gedeputeerde,

College van gedeputeerde Staten. Provincie Overijssel. Postbus 10078, 8000 GB Zwolle. Geachte gedeputeerde, College van gedeputeerde Staten Provincie Overijssel Postbus 10078, 8000 GB Zwolle Geachte gedeputeerde, Graag willen wij als inwoners en belangenorganisaties van Giethoorn middels deze brief reageren

Nadere informatie

Sociale kracht in Houten Burgerpeiling 2014

Sociale kracht in Houten Burgerpeiling 2014 in Houten Burgerpeiling 2014 Onderzoek uitgevoerd in opdracht van: Gemeente Houten Projectnummer 598 / 2015 Samenvatting Goede score voor Sociale Kracht in Houten Houten scoort over het algemeen goed als

Nadere informatie

Samen maken we Groningen

Samen maken we Groningen Verkiezingsprogramma in eenvoudig Nederlands - D66 Groningen 2018-2022 Samen maken we Groningen D66 krijgt het voor elkaar Samen maken we Groningen 2 Op 21 november 2018 gaan we in Groningen naar de stembus.

Nadere informatie

Manifeste lokale woningbehoefte. Vraag zoekt locatie

Manifeste lokale woningbehoefte. Vraag zoekt locatie Manifeste lokale woningbehoefte Vraag zoekt locatie 10-3-2015 Inleiding In de gemeentelijke Visie op Wonen en Leefbaarheid (2012) is uitgesproken dat de gemeente in principe in alle kernen ruimte wil zoeken

Nadere informatie

Veens trainingen. opkomen voor jezelf. samen leren. meer zelfvertrouwen. lotgenoten ontmoeten. durven vragen. een groter netwerk

Veens trainingen. opkomen voor jezelf. samen leren. meer zelfvertrouwen. lotgenoten ontmoeten. durven vragen. een groter netwerk Veens trainingen opkomen voor jezelf een groter netwerk samen leren lotgenoten ontmoeten 1 meer zelfvertrouwen durven vragen Wil je jezelf ontwikkelen? Omdat je meer uit jezelf wilt halen? Of omdat je

Nadere informatie