Food-Info.net> Wetenswaar > Q10

Wetenswaar achtergronddossier Omega-3-vetzuren

(Bron)

 

Hier vindt u achtergrondinformatie over Omega-3-vetzuren in relatie met gezondheid. Dit is een onderdeel van de serie Wetenswaar.

In geval van verwijzingen naar andere websites staat beschreven of dit een Nederlandstalige (NL) of Engelstalige (EN) website betreft.

De volgende onderwerpen komen achtereenvolgens aan bod:

• Introductie
• Voorkomen
• Effecten
• Gezondheidclaims en bewijzen
• Bronnen

• Auteur

Introductie

Omega-3 (?-3 of n-3) vetzuren zijn meervoudig onverzadigde vetten. De naam verwijst naar de dubbele binding van de vetzuurketen. De eerste dubbele binding bevind zich op de omega-3 plaats, het derde koolstof atoom vanaf het einde van de vetzuurketen. De vier belangrijkste omega-3 vetzuren zijn alfa-linoleenzuur 18:3 n-3(ALA), eicosapentaeenzuur 20:5 n3 (EPA), docosahexaeenzuur 22:6 n-3 (DHA) en het wat minder vaak voorkomende docosapentaeenzuur 22:5 n-3 (DPA).

Structuurformule van ALA, met aangegeven het omega-einde en de dubbele bindingen

 

Omega-3-vetzuren zijn net als omega 6 vetzuren essentieel voor het lichaam. Het lichaam kan kan deze vetzuren niet zelf aanmaken. Het lichaam kan wel ALA omzetten in DHA en EPA. De wetenschappers zijn er nog niet over uit hoe efficient deze omzetting is. Deze synthese van de lange keten vetzuren uit ALA heeft daarnaast competite van omega 6 vetzuren. De opslag van omega-3 vetzuren in weefsels is daarom efficiënter als het direct in de vorm van EPA of DHA uit de voeding wordt opgenomen, dan uit ALA, of als de hoeveelheid omega-6 vetzuren de hoeveelheid omega-3 vetzuren uit de voeding niet overschrijdt. Omega-6 vetzuren komen vooral voor in plantaardige olie, noten en granen en is het meest gebruikte vet in koek en gebak.

Vis en visolie zijn goede bronnen voor EPA en DHA. Vette vissoorten hebben meer vet en zijn daarom de beste bron voor omega-3-vetzuren. De hoeveelheid EPA en DHA verschilt per vissoort, en hang af van de vetheid van de vis zelf en welke voeding ze hebben gekregen. Wilde vis afhankelijk van hoe hoog het in de voedselketen staat voedt zich met algen of andere vissoorten. Kweekvis krijgt vooral gemalen vis te eten.

Haring is een goede bron van omega-3 vetzuren met 2.20- 2.23 gram EPA plus DHA per 100 gram vis. Ook zalm (0.80- 2.16 gram EPA plus DHA per 100 gram vis), sardientjes (1.16- 2.00 gram EPA plus DHA per 100 gram vis), tonijn uit blik (0.86 EPA plus DHA per 100 gram vis) en makreel (0.40 – 1.85 gram EPA plus DHA per 100 gram vis) zijn goede bronnen.

ALA is vooral afkomstig van zaden en noten. Canola (raapzaad) olie, lijnzaadolie, soja olie en walnoot olie bevatten veel ALA.

De aanbeveling van de Gezondheidsraad voor omega-3 vetzuren is 0.45 gram (450 mg) visvetzuren (EPA of DHA) per dag. Het voedingscentrum vertaalt dat in 2 keer per week vis.

Vette vis heeft een nadeel: PCB's, dioxinen en methyl-kwik kunnen zich ophopen in de vetweefsels. Vervuiling van de directe omgeving van de vissen kan ertoe leiden dat vissen deze stoffen opnemen en opslaan in hun weefsels. De voordelen van de gezonde omega-3-vetzuren in vis overtreffen deze nadelen volgens een grote meta-analyse, gedaan door Harvard voedingswetenschappers Mozaffarian en Rimm.

Visolie of omega-3 supplementen worden in grote getalen op de markt gebracht. Fabrikanten van deze supplementen claimen dat ze goed zijn tegen hart- en vaatziekten en beroerten, depressie, concentratie, gezichtsvermogen, darmklachten, astma, artitis en hoge bloeddruk.

Supplementen kunnen varieren in de hoeveelheid omega-3 vetzuren. Supplementen met omega-3 vetzuren kunnen ALA, DHA of EPA bevatten, of een combinatie van deze drie. ConsumerLab, de Amerikaanse versie van de consumentenbond heeft visoliesupplementen onderzocht, en sommigen bevatten niet de hoeveelheden die het etiket vermeld.

Voorkomen

Omega-3-vetzuren komen in steeds meer producten voor. Brood, eieren en zelfs vleeswaren zijn verrijkt met deze gezonde vetzuren. De dieren krijgen zelf omega-3 vetzuren te eten, wat ze in hun eieren of vlees verwerken, of het wordt tijdens de productie aan het product toegevoegd. Vaak wordt hiervoor alfa linoleenzuur gebruikt, omdat EPA en DHA erg snel ranzig worden. Alfa linoleenzuur (ALA) heeft, zoals hierboven omschreven, niet dezelfde eigenschappen als de vis vetzuren (EPA en DHA). De effecten van alfa linoleenzuur op de preventie van verschillende ziekten zijn onbekend, en er zitten vaak kleine hoeveelheden omega-3 vetzuren in deze producten.

Er is nog niet veel onderzoek gedaan naar omega 3 supplementen. De gezondheidseffecten die aan omega 3 worden toegeschreven door wetenschappers, zijn getest met vis. Andere componenten in vis zijn waarschijnlijk ook van invloed op dit effect. De aanbeveling betreft daarom alleen het eten van vis. Over omega-3, visolie en lijnzaadolie supplementen geeft de gezondheidsraad of het voedingscentrum geen aanbevelingen.

Voornaamste bronnen van EPA en DHA bij vissen.

Soort vis	Vet %	EPA %	DHA %
Paling	24,5	0,26	0,57
Haring	17,8	2,04	0,68
Sprot	16,6	1,33	1,90
Tonijn	15,5	1,08	2,29
Zalm	13,6	0,71	2,15
Makreel	11,9	0,63	1,12
Zalmforel	7,9	0,08	0,24
Forel	5,8	0,30	0,88
Sardien	5,2	0,58	0,81
Tong	1,4	0,03	0,16
Kabeljauw	0,6	0,06	0,12

Bron: http://www.fonteine.com/omega3_vetzuren.html

Effecten

Ontstekings gerelateerde ziekten

Omega-3-vetzuren hebben anti-ontstekings eigenschappen, en kunnen gunstig zijn voor het voorkomen van ontstekings gerelateerde- en autoimmuun ziekten. Onder Eskimo's in groenland komen ziekten als psoriasis, astma en diabetes type 1 bijna niet voor, en multiple sclerosis komt helemaal niet voor, in vergelijking met de Deense bevolking. (Kromann 1980)

Omega 3 en omega 6 zijn beiden precursors voor prostaglandinen. Dit zijn van vet afgeleide actieve stoffen die in verschillende cellen actief zijn en bijvoorbeeld van invloed zijn op de bloedvaten, bloedsamenstelling en ontstekingsreacties. EPA en DHA verminderen de prostaglandinen die bloedplaatjes laten klonteren en de bloedvaten vernauwen (thromboxane A2).

De ratio tussen omega 3 en omega 6 vetzuren zou van belang zijn omdat de aanmaak van prostaglandinen via EPA heeft competitie van arachidonzuur (een omega-6 vetzuur). Teveel omega 6 vetzuren in verhouding tot omega-3-vetzuren in de voeding zouden hierdoor ontstekingen bevorderen. Hiervoor is echter weinig wetenschappelijk bewijs. Beide vetzuren zijn essentieel en bevorderen een goede verhouding van de bloedvetten en bieden bescherming tegen hart- en vaatziekten (Sacks en Katan, 2002; Sacks en Campos, 2006).

Hersenen

De hersenen en de retina (een zenuwrijk vlies achter in de oogbal) bevatten hoge concentraties DHA. Omega 3 deficiënties tijdens de zwangerschap in rhesus apen hebben nadelige voor hersenfuncties in nakomelingen. (Neuringer 1994). Omega 3 is belangrijk voor de ontwikkeling van babies. In vergelijking met babies die borstvoeding hebben gehad, hebben babies gevoedt met flesvoeding lagere concentraties DHA in de hersenen (Udell 2005).

De vetzuur samenstelling in celmembranen reflecteert de vetzuursamenstelling van de voeding. De mate van onverzadigde vetzuren (ongeacht de afkomst) is van invloed op de membraan eigenschappen. De ratio van omega-3 en omega-6 is voornamelijk van belang voor de neurotransmissie van de zenuwcellen volgens een overzichtstudie naar de effecten van omega 3 op de hersenen. Er is enig bewijs dat supplementatie met omega 3 psychische aandoeningen kan behandelen, maar niet genoeg voor voldoende bewijs.

Vanuit Nieuw Zeeland, Nederland en Noorwegen is er overtuigend bewijs dat omega-3 vetzuren in vis gunstig zijn voor de hersenen en specifiek voor cognitive gezondheid in niet-dementerende mensen. De EPA/arachidonzuur ratio is van belang voor mentaal en fysiek welzijn.

De consumptie van 10 gram vis per dag verbetert cognitieve functies in mensen. Dit effect is sterker naarmate meer vis wordt gegeten. Ook magere vissoorten hebben dit effect, wat ernaar wijst dat andere stoffen in vis dan de omega-3 vetzuren dit effect teweeg brengen.

Hartziekten

De relatie tussen omega-3-vetzuren en ziekten kwam het eerst aan het licht toen ontdekt werd dat erg weinig Inuit hart en vaatziekten ontwikkelden. Het dieet van de Inuit bestaat vooral uit vis, en bevat veel EPA en DHA.

Visolie en ALA verlaagt het risico op hart- en vaatziekten, en sterfgevallen door hartziekten. Volgens een meta-analyse vanuit Harvard is het eten van 180 gram vette vis per week genoeg om het risico op overlijden aan een hartziekte met 36% te verkleinen .

Er zijn een paar mechanismen waarmee visolie het risico op hart- en vaatziekten kan verminderen. Een mechanisme is dat visolie de VLDL (very low density lipoproteïne) secretie vermindert, het transport van triglyceriden (vet) verlaagt en de verwijdering van VLDL uit het bloed verhoogt. VLDL is een vorm van cholesterol dat door de lever wordt gemaakt. Het wordt in de bloedsomloop omgezet tot LDL, het “slechte” cholesterol dat cholesterol en vetten naar de weefsels transporteert. Omega 6 vetzuren onderdrukken de HDL (high density lipoprotein) cholesterol concentratie in het bloed, terwijl omega-3-vetzuren de concentratie van dit goede cholesterol juist verhogen. HDL cholesterol brengt het cholesterol in de bloedsomloop terug naar de lever.

Een ander mechanisme dat is voorgestelt is dat omega-3-vetzuren de bloedvaten verwijden, waardoor het risico op aderverkalking (de afzetting van vetachtige stoffen tegen de wanden van bloedvaten) vermindert.

Artritis patiënten worden door dokters aanbevolen om 3 tot 6 gram omega-3 vetzuren te eten dagelijks voor gunstige effecten. Een overzicht van studies naar anti-ontstekings eigenschappen van suggereert dat er redelijk bewijs is voor een relatie tussen omega-3 vetzuren en artritis, maar voor astma en IBD (inflammatory bowel disease) is het bewijs zwak. ALA heeft dit effect niet (Calder 2006).

Hogere innames omega-3-vetzuren kunnen goed zijn voor mensen met een hartziekte. Een gram omega-3 vetzuren per dag gedurende 3,5 jaar verlaagde onder deze mensen het risico op overlijden aan de ziekte met 25%. Dat komt overeen met 2 a 3 porties van 180 gram vette vis per week.

Omega-3 vetzuren verlagen de concentratie triglyceriden in het bloed, vooral in mensen met een verhoogde concentratie. Ze verminderen de aanmaak van triglyceriden in de lever, wat gunstig is voor het hart. Vier gram omega-3 vetzuren per dag verlaagt de concentratie triglyceriden in het bloed met 25-30% en verlaagt verhoogde LDL cholesterol concentraties in het bloed met 5 tot 10%

Veel studies rapporteren een verlaging van de concentratie triglyceriden in het bloed met 10% tot 33% in gezonde mensen en mensen met een verhoogd risico op hartziekten die regelmatig vis eten. Dit blijkt uit een rapport van de Agency for Healthcare Research and Quality (AHRQ) waarin een meta analyse is gedaan van studies naar omega-3-vetzuren en bloed vetten.

Gezondheidclaims en bewijzen

Hieronder hebben we enkele van de belangrijkste claims van visolie op een rijtje gezet met de sterkte van het bestaande wetenschappelijk bewijs. Het gaat hierbij dus meestal om een mengsel van de in vis voorkomende omega-3-vetzuren. Voor andere producten en vetzuren zijn deze conclusies niet geldig.

 

 

Gezondheidsclaims van visolie en het wetenschappelijk bewijs	Sterkte Bewijs*
Bloeddruk Epidemiologische data associeert een hoge inname van ALA met een verminderd risico op hoge bloeddruk. DHA zou gunstiger zijn dan EPA. Hoge innames hebben een verhoogd risico op bloedingen, omdat deze vetzuren van nature de stolling van het bloed verminderen.	A
Hypertriglyceridemia/ teveel trigliceriden in het bloed (visolie / EPA plus DHA) Er is sterk bewijs uit humane studies dat omega-3 vetzuren de concentratie triglyceriden in het bloed verlagen. Het effect lijkt dosis-afhankelijk te zijn. Visoliesupplementen lijken een gunstig effect te hebben op het goede HDL cholesterol, maar ook verhogingen in het slechte LDL cholesterol zijn aangetoond. Alfa linoleenzuur kan in patienten hypertriglyceridemia de triglyceride concentratie verhogen. Het innemen van levertraan kan de concentratie van triglyceriden in het bloed met 20 % tot 50% verminderen in patienten met verhoogde concentraties.	A
Hart- en vaatziekten preventie (visolie / EPA plus DHA) Verschillende gerandomizeerde onderzoeken vermelden dat in mensen die een hartaanval hebben overleefd, regelmatige consumptie van vette vis of visolie/omega-3 supplementen het risico op niet dodelijke en dodelijke hartaanvallen, plotselinge dood en dood door alle oorzaken verlaagt. De meeste patienten in deze studies gebruikten tegelijkertijd conventionele medicijnen, wat suggereert dat de gunstige effecten van visolie bovenop het effect van andere therapien komen. Langdurige inname van alfa linoleenzuur vermindert het risico op een eerste myocard infarct, dodelijke coronaire hartziekten in mensen met een bestaande hartziekte. DHA kan het risico op overlijden door hart en vaatziekten verminderen door verschillende mechanismen. DHA kan serum triglyceride concentraties verminderen in mannen met milde hyperlipidemia. DHA vermindert echter niet totaal cholesterol en kan zelfs LDL cholesterol verhogen. DHA verhoogt ook bloed viscositeit en kan beschermen tegen trombose. Het eten van visolie uit vis, twee porties vis per week, vermindert het risico op ontwikkelende hartziekten. In mensen met bestaande hart en vaatziekten kan het eten van visolie het risico op hartziekten en dood door alle oorzaken. De meeste epidemiologische onderzoeken hebben niet gekeken naar de verschillende bereidingswijzen van vis. Sommige onderzoek wijs erop dat gebakken of gestoomde vis gunstig is voor hart en vaatziekten, maar gefrituurde vis het risico juist kan verhogen.	A
Primaire hart- en vaatziekten preventie (vis inname) Verschillende grote epidemiologische studies vermelden een significant kleiner risico op dood door hartziekten in mannen en vrouwen die regelmatig vis eten. Andere onderzoeken zien deze effecten niet. Het is onduidelijk of het in sommige groepen mensen gunstig is. Over het algemeen wijzen de onderzoeken op een gunstig effect van vis consumptie op hartziekten. Meer onderzoek is nodig voordat een conclusie kan worden getrokken.	B
Reumatoïde artritis (visolie) Verschillende gerandomiseerde onderzoeken vermelden verbeteringen in stijfheid in de morgen en gevoelige gewrichten door het regelmatig eten van visolie. Deze onderzoeken hebben echter een zwakke opzet, en er is beter onderzoek nodig voordat aanbevelingen kunnen worden gemaakt.	B
Angina pectoris Sommige studies rapporteren verbeteringen in angina met inname van visolie. Beter onderzoek is nodig voordat een conclusie over de effectiviteit kan worden getrokken.	C
Astma Verschillende studies in dit gebied bieden niet genoeg betrouwbaar bewijs voor een duidelijke conclusie met sommige studies die geen effect zien en andere die gunstige effecten zien.	C
Atherosclerose Volgens enkele studies verlaagt inname van vis of visolie het risico op de ontwikkeling van atherosclerotische plak in de bloedvaten van het hart. Het zou de progressie van atherosclerose vertragen. Andere studies melden geen effecten.	C
Bipolaire ziekte Verschillende studies op dit gebied geven niet genoeg betrouwbaar bewijs voor een duidelijke conclusie. Patiënten met de bipolaire ziekte kunnen hypomanische symptomen krijgen door inname van visolie.	C
Kanker preventie Epidemiologische studies vermelden dat het eten omega-3 vetzuren of visolie het risico op ontwikkelende borst, endometrium, keel, darm en prostaatkanker kan verlagen. Een gecombineerde analyse van de data van verschillende studies naar visolie en kanker suggereert dat het eten van visolie het risico niet significant vermindert. Gerandomiseerde gecontroleerde onderzoeken zijn nodig voordat een duidelijke conclusie kan worden getrokken.	C
Onregelmatige hartslag Er is veelbelovend bewijs dat omega-3 vetzuren het risico op onregelmatige hartslag verlaagt. Dit is een van de mechanismen wat kan verklaren dat mensen die visolie eten minder vaak hartaanvallen krijgen. Er is meer onderzoek nodig voordat een conclusie kan worden getrokken.	C
Ziekte van Crohn Het is voorgesteld dat het effect van omega-3 vetzuren op ontstekingen gunstig is voor patiënten met de ziekte van Crohn, bovenop de reguliere behandeling. De resultaten zijn tegenstrijdig en op dit moment kan geen conclusie worden getrokken.	C
Taaislijmziekte (cystic fibrosis) Een kleine hoeveelheid onderzoek op dit gebied biedt niet genoeg betrouwbaar bewijs om een duidelijke conclusie te trekken.	C
Dementie Goed opgezette klinische onderzoeken zijn nodig voordat omega-3 vetzuren kunnen worden aanbevolen voor de preventie van cognitieve achteruitgang of dementie.	C
Depressie Studies naar het gebruik van omega-3 vetzuren tijdens depressie melden positieve resultaten voor onder andere post-partum (na de bevalling) depressies, maar geven niet genoeg betrouwbaar bewijs om een conclusie te trekken. Een studie naar omega-3 vetzuren en depressie in kinderen laat een gunstig effect zien. Grotere goed opgezette onderzoeken zijn nodig om dit te bevestigen.	C
Pijnlijke menstruatie Preliminair bewijs suggereert een mogelijk gunstig effect van visolie/omega-3 vetzuren in patiënten met pijnlijke menstruatie. Meer onderzoek is nodig om dit te bevestigen.	C
Eczeem Verschillende studies naar EPA en eczeem geven niet genoeg betrouwbaar bewijs om een heldere conclusie te trekken.	C
Pre-eclampsie (stuipen als gevolg van hoge bloeddruk tijdens de zwangerschap) Verschillende studies naar visolie en preeclampsie geven niet genoeg betrouwbaar bewijs om een heldere conclusie te trekken.	C
Psoriasis Verschillende studies op dit gebied geven niet genoeg betrouwbaar bewijs voor een duidelijke conclusie. Er is enig bewijs dat intraveneuze toediening van visolie de symptomen kan verzachten. Inname van visolie lijkt geen effect op psoriasis te hebben.	C
Beroerte preventie Verschillende grote studies naar populaties (epidemiologische studies) hebben onderzoek gedaan naar de effecten van omega-3 vetzuren en beroerte. Deze studies zijn tegenstrijdig. De gunstige effecten die worden gezien hebben waarschijnlijk invloed op het risico op ischemische en thrombotische beroerte. Erg hoge innames van omega-3 vetzuren kunnen het risico op een hersenbloeding en beroerte vergroten. Op dit moment is het onduidelijk of visolie gunstig is voor mensen met en zonder een geschiedenis van beroerte.	C
Colitis Ulcerosa Er wordt gesuggereerd dat de effecten van omega-3 vetzuren op ontstekingen gunstig zijn voor patiënten met colitis ulcerosa bovenop de reguliere behandeling. Meer onderzoek is nodig voordat een conclusie kan worden getrokken. Voor inflammarory bowel disease, of ontstoken darmziekten zou omega-3 gunstig kunnen zijn. Studies naar dit effect geven niet genoeg betrouwbaar bewijs om een heldere conclusie te trekken.	C
Diabetes Het beschikbare wetenschappelijke bewijs suggereert dat er geen significante lange termijn effecten zijn van visolie in patiënten met diabetes. De meeste studies op dit gebied zijn niet goed opgezet.	D
Hypercholesterolemie Hoewel visolie de triglyceridenconcentratie kan verlagen zijn er geen gunstige effecten bekend op het cholesterol in het bloed. Visolie lijkt kleine verbeteringen in HDL cholesterol te veroorzaken, maar verhogingen in het (slechte) LDL cholesterol zijn ook bekend.	D

*Beoordeling van de sterkte van het wetenschappelijk bewijs:
A: Er is sterk wetenschappelijk bewijs voor het gebruik van visolie
B: Er is goed wetenschappelijk bewijs voor het gebruik van visolie
C: Het wetenschappelijk bewijs het gebruik van visolie is hier onduidelijk
D: Het wetenschappelijk bewijs is hier tegen gebruik van visolie
F: Sterk wetenschappelijk bewijs tegen het gebruik van visolie

 

Bronnen :

• www.naturaldatabase.com (EN)
• http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/druginfo/natural/patient-fishoil.html (EN)
• www. fonteine .com/ omega3 .html (NL/EN)
• http://en.wikipedia.org/wiki/Omega-3_fatty_acid (EN)
• Calder PC. n-3 polyunsaturated fatty acids, inflammation, and inflammatory diseases. Am J Clin Nutr. 2006 Jun;83(6 Suppl):1505S-1519S. Review.
• Crowe FL, Skeaff CM, Green TJ, Gray AR.Serum phospholipid n 3 long-chain polyunsaturated fatty acids and physical and mental health in a population-based survey of New Zealand adolescents and adults. Am J Clin Nutr. 2007 Nov;86(5):1278-85.
• Dullemeijer C, Durga J, Brouwer IA, van de Rest O, Kok FJ, Brummer RJ, van Boxtel MP, Verhoef P.n 3 Fatty acid proportions in plasma and cognitive performance in older adults. Am J Clin Nutr. 2007 Nov;86(5):1479-85.
• Haag M. Essential fatty acids and the brain. Can J Psychiatry. 2003 Apr;48(3):195-203. Review.
• Kromann N, Green A: Epidemiological studies in the Upernavik district, Greenland . Incidence of some chronic diseases 1950–1974.Acta Med Scand208 :401 –406,1980.
• Mozaffarian D, Rimm EB. Fish intake, contaminants, and human health: evaluating the risks and the benefits. JAMA 2006; 296:1885-1899.
• Neuringer M, Reisbick S, Janowsky J.The role of n-3 fatty acids in visual and cognitive development: current evidence and methods of assessment. J Pediatr. 1994 Nov;125( 5 Pt 2):S39-47. Review.
• Nurk E, Drevon CA , Refsum H, Solvoll K, Vollset SE, Nygård O, Nygaard HA, Engedal K, Tell GS, Smith AD. Cognitive performance among the elderly and dietary fish intake: the Hordaland Health Study. Am J Clin Nutr. 2007 Nov;86(5):1470-8.
• Sacks FM, Katan M. Randomized clinical trials on the effects of dietary fat and carbohydrate on plasma lipoproteins and cardiovascular disease. Am J Med. 2002 Dec 30;113 Suppl 9B:13S-24S. Review.
• Sacks FM, Campos H. Polyunsaturated fatty acids, inflammation, and cardiovascular disease: time to widen our view of the mechanisms. J Clin Endocrinol Metab. 2006 Feb;91(2):398-400.
• Simopoulos AP. Omega-3 fatty acids in inflammation and autoimmune diseases. J Am Coll Nutr. 2002 Dec;21(6):495-505. Review.
• Turner D, Steinhart AH, Griffiths AM.Omega 3 fatty acids (fish oil) for maintenance of remission in ulcerative colitis.Cochrane Database Syst Rev. 2007 Jul 18;(3):CD006443. Review..
• Udell T, Gibson RA, Makrides M; PUFA Study Group. The effect of alpha-linolenic acid and linoleic acid on the growth and development of formula-fed infants: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials.Lipids. 2005 Jan;40(1):1-11. Review.

Auteur

Liesbeth Smit, afgestudeerd voedingskundige (Master Voeding en Gezondheid), Wageningen Universiteit