De kringlopen in de glastuinbouw sluiten

De glastuinbouw is een innovatieve sector die hoge kwaliteit groente, fruit en planten oplevert en zeer efficiënt met grondstoffen omgaat. Neem bijvoorbeeld het recirculeren van water en meststoffen in de kas. Toch zijn de productieketens veelal lineair, niet circulair. Voor grondstoffen is de glastuinbouw namelijk afhankelijk van natuurlijke reserves die over de hele wereld verspreid liggen, zoals aardgas voor energie en CO₂. Fosfaatgesteente (P) en potas (K) wordt uit mijnen gewonnen voor de productie van meststoffen. Basalt en veen zijn nodig voor substraat en ruwe olie voor plastic. Er ontbrak kennis over hoe die circulaire bedrijfsvoering in kassen en bij toeleveranciers eruit moet zien.

Draagvlak creëren met fundamenteel onderzoek

Een multidisciplinair team van veertien onderzoekers bij Wageningen University & Research (WUR) bracht zes grote materiaalstromen in kaart: hoeveel hiervan gaat de kas in en hoeveel gaat er weer uit? De data helpen bij het maken van de omslag naar een circulaire bedrijfsvoering, denkt projectleider Alexander Boedijn. Datavisualisaties maken telers en beleidsmakers duidelijk waar de grootste kansen en knelpunten liggen. Met deze fundamentele kennis dichten de onderzoekers het gat tussen de praktijk en toekomstig overheidsbeleid.

Voor de sector zelf is nog veel onzeker over de omvang en kosten van deze transitie. De datasets en een onderbouwde toekomstvisie moeten meer bewustzijn en draagvlak creëren. Telers staan niet negatief tegenover een circulaire werkwijze, is de ervaring van onderzoeker Erik van Os, maar ze missen praktische handvatten. Van 1995 tot 2015 gingen Wageningse onderzoekers met succes aan de slag met het recirculeren van water en meststof en werd het gebruik met meer dan de helft gereduceerd.

Transitiescenario’s geven een beeld van de toekomst

In transitiescenario’s beschrijven de onderzoekers welke aanpassingen nodig zijn voor de circulaire teelt van de toekomst. Daarin wordt ook naar de potentie van zogenoemde ‘cross-overs’ gekeken. In de cross-over tussen glastuinbouw en visteelt wordt onder meer onderzocht in welke mate minerale meststoffen kunnen worden vervangen door meststoffen die vissen produceren. Ook waterstromen kunnen worden uitgewisseld tussen visteelt en de kas om zo gezamenlijk efficiënter te werken. Een ander project kijkt naar de uitwisseling van materiaalstromen tussen de glastuinbouw en varkenshouderij. Denk hierbij aan het mestoverschot van de varkenshouderij maar ook het gebruik van groenafval uit de kas als diervoeder.

Het fundamentele onderzoek levert in het voorlaatste jaar van dit project al een lijst vervolgonderzoeken op, bijvoorbeeld om minerale meststoffen te vervangen voor organische, circulaire meststoffen. Soms blijken kleine, simpele oplossingen effectief. In de tomaten- en paprikateelt zijn biologisch afbreekbare clips geïntroduceerd. Als er ook nog afbreekbaar touw wordt gebruikt, kan het gewas gemakkelijker worden gehakseld en gecomposteerd. Dat helpt bij het terugbrengen van plastic. Door het introduceren van dit soort praktische oplossingen en door fundamenteel onderzoek te vertalen in transitiescenario’s dragen wetenschappers van WUR bij aan een circulaire glastuinbouw.