Gebiedsaanpak staat centraal in proefbedrijf

De landbouw in het zuidoostelijk zandgebied staat voor flinke uitdagingen. Zo staat de productiviteit van gewassen onder druk en worden benodigde middelen en grondstoffen schaars en duur. Ook komt er meer druk vanuit de maatschappij en stuurt het beleid naar een transitie van het landbouw- en voedselsysteem.

Daarbovenop komt het zevende actieprogramma Nitraatrichtlijn waarin eisen worden gesteld voor verbetering van de waterkwaliteit.

Zuidoosten van Nederland

Argumenten genoeg voor akkerbouwer Jacob van den Borne uit Reusel en onderzoekers van Wageningen University & Research (WUR) om met een proefbedrijf in het Limburgse Vredepeel en het Brabantse Reusel aan de slag te gaan met een Boerderij van de Toekomst, gericht op het zuidoosten van Nederland.

Het concept is niet nieuw: twee jaar geleden richtte WUR Open Teelten met het ministerie van LNV en provincie Flevoland een Boerderij van de Toekomst op in Lelystad. Daar experimenteren onderzoekers en Flevolandse boeren met nieuwe technieken en toepassingen. Daaronder vallen onder meer het vaste rijpadensysteem en strokenteelt.

'Maar in Flevoland spelen andere uitdagingen dan in Noord-Brabant en Limburg', zegt onderzoeker Ad van Haperen van de WUR. 'Op zandgronden zijn gewasbescherming, onkruidbeheersing, bodemziekten, nitraatuitspoeling en fosfaat belangrijke speerpunten.'

Handvatten voor telers

De initiatiefnemers zitten nu in de ontwerpfase. 'De focus ligt op de genoemde onderwerpen', legt Van Haperen uit. 'Met de opzet van teeltrotaties en teelttechnische onderzoeken proberen we handvatten te vinden voor regionale telers.'

Verder is het idee van de proeflocatie om te experimenteren met drie verschillende bouwplannen met daarin ook een rol voor de melkvee- en varkenshouderij. In het zuidoosten is veel mest beschikbaar.

Grond ruilen

Van Haperen: 'We gaan onderzoeken hoe we die mest zo optimaal mogelijk in een bouwplan kunnen plaatsen. Dit om de mineralen beter te benutten en de kringloop te sluiten. Dat betekent dat de proefboerderij ook grond ruilt met melkvee- en varkenshouders. Voor beide sectoren zoekt de WUR nog een geschikte onderzoekslocatie.'

'Voor een melkveesysteem denken we aan weidegang,' zegt Pieter de Wolf, die vanuit de WUR projectleider is op de Boerderij van de Toekomst in Lelystad en in die rol is betrokken bij de opzet in het zuidoosten. 'Ook overwegen we om koeien te weiden in groenbemesters en willen we een varkensbedrijf grondgebonden maken.'

Samenwerking in ketens

Volgens Van den Borne, die een bedrijf heeft met 600 hectare akkerbouw, staat het zuidoosten van Nederland bekend om de samenwerking in de ketens. 'Op mijn bedrijf heb ik te maken met meer dan honderd ruilpartners waarin ik aardappelen teel in het bouwplan van veehouders', zegt hij.

'In het ontwerp van de Boerderij van de Toekomst kijken we naar een gebiedsbouwplan met melkvee- en varkenshouders. Hoe passen we het geheel toe in het totaalplaatje waar iedereen naar zijn eigen kunnen en krachten kan werken?' licht de ondernemer toe.

Van den Borne vindt dat de intensieve veehouderij een belangrijk onderdeel is in het zandgebied. 'Die sector zorgde in het verleden voor de bodemvruchtbaarheid. Daar zien we juist uitdagingen, omdat we op dat gebied te maken krijgen met veranderende regelgeving.'

Stappen maken

'Technisch gezien willen we stappen maken', stelt de akkerbouwer. 'We gaan aan de slag met het concept Smart Grids, waarin we de energie die we zelf opwekken ook zelf gebruiken. Daarnaast willen we verder komen wat betreft innovatie in onder meer beregening, bemesting en het gebruik van reststromen.'

Van Haperen hamert erop goed te blijven aanhaken bij de uitdagingen van boeren en tuinders. 'Om die behoeften goed in beeld te krijgen, betrekken we behalve de telers ook ZLTO, de LLTB, de provincies, HAS Hogeschool en drie regionale waterschappen als stakeholders bij het project. Zij kunnen hun kennis inbrengen en ideeën indienen.'

Perspectief

Volgens de onderzoeker kunnen de oplossingsrichtingen van de Boerderij van de Toekomst voor beleidsmakers duidelijkheid geven over welke kant de landbouw op kan. 'Op een wijze dat het ook perspectief biedt voor boeren. Natuurlijk moeten we zorg hebben voor de omgeving en voorkomen dat we te veel stikstof uitstoten', zegt hij.

'Van de andere kant moeten we wel ruimte krijgen om dat op een goede manier dat te kunnen doen', vervolgt Van Haperen. 'Met het ontwerp willen we de doelen die overheid stelt, halen.'

De Wolf stelt dat om duidelijkheid te bieden onderlinge samenwerking tussen de proefboerderijen belangrijk is. 'De proeven zijn inhoudelijk verschillend, maar het doel is hetzelfde. Er komt een platform waar we kennis en ervaringen uitwisselen. Dat geeft voor beleidsmakers een beter overzicht waar boeren per gebied tegenaan lopen.'