Toxicoloog waarschuwt: 'Eet geen vis uit de Westerschelde, waarden PFAS veel te hoog'

"Ik zou zelf deze vis niet eten", zegt toxicoloog Ron Hoogeboom van de Universiteit Wageningen. Voor Omroep Zeeland analyseerde hij de gegevens van een in de Westerschelde gevangen vis, vlak bij de grens met België. Uit analyse van de vis in een laboratorium, blijkt dat de waarden PFAS en FBSA erg hoog zijn.
Toxicoloog waarschuwt: 'Eet geen vis uit de Westerschelde, waarden PFAS veel te hoog'
Sinds de lozingen PFAS/PFOS vanuit het bedrijf 3M bij Antwerpen de volle aandacht krijgen, wordt er veel gesproken over de aanwezigheid van PFAS in het Westerscheldewater en wat voor invloed dat mogelijk heeft op de natuur en de mensen. Maar omdat niet duidelijk is hoeveel van de stoffen in zeegroente, vis en slib zit, liet Omroep Zeeland een zestal monsters analyseren.

Slib, zeegroente en vis

Bij Rilland werden slib en lamsoren gehaald, bij Perkpolder alleen slib, bij Paal zeekraal en slib. Ook werd er vis, bot om precies te zijn, gevangen in de Westerschelde. Alle monsters werden afgegeven bij het laboratorium van Eurofins in Graauw, en de analyses werden voorgelegd aan toxicoloog Ron Hoogeboom van de Universiteit Wageningen.
PFAS laboratorium
Lamsoren bij Rilland © Omroep Zeeland
Wat betreft het slib en de zeegroenten is er weinig aan de hand volgens Hoogenboom. Er zijn wel verhoogde waarden aangetroffen, maar die vallen ruim onder de waarden die gevaarlijk zijn. Toch kan de aanwezigheid van PFAS in bijvoorbeeld het monster van de lamsoren bij Rilland een reden zijn om die niet al te vaak te eten, volgens de toxicoloog.

Veel PFAS in bot

Voor de bot die is gevangen, is het een heel ander verhaal. Het laboratorium noteerde 49 nanogram PFAS per gram vis. En hoewel een nanogram heel weinig is, een duizendste milligram, is die waarde van 49 veel. Dat wordt uitgelegd in de explainer hieronder.
Veel PFAS in gevangen bot uit de Westerschelde, maar wat betekent dat?
Als de hoeveelheid PFAS in de vis tegen de lat gelegd wordt van de Europese grenswaarden voor de gezondheid, krijg je door het eten van 150 gram van deze vis meer dan twintig keer het wekelijks toegestane gehalte PFAS binnen.
Daarnaast werd er apart op de stof FBSA gemeten, een stof die gebruikt wordt om producten een water- en vlekafstotende laag te geven, en die zich ophoopt in de longen. Die analyse viel nog hoger uit, namelijk 53 nanogram per gram vis. Maar Hoogenboom wil daar geen conclusies aan verbinden: "Er zijn nog te weinig gegevens over de effecten van FBSA in het lichaam, en dus ook geen medische grenswaarden. Van PFAS weten we dat het langer duurt voordat het afbreekt dan FBSA, dus je kunt de waarden niet zo maar vergelijken."

Immuunsysteem bij kinderen verzwakt door PFAS

"Met deze gegevens in mijn achterhoofd zou ik vis uit de Westerschelde niet eten", zegt Hoogenboom, "Ik weet niet of veel sportvissers dat wel doen, maar ik zou dat afraden." Het is volgens hem nog niet eerder voorgekomen dat in bot dergelijke hoge waardes PFAS zijn aangetroffen. In paling en in bepaalde zoetwatervissen zijn al wel hoge waardes gemeten. Volgens Hoogenboom is bij onderzoek onder kinderen gebleken dat PFAS het immuunsysteem zou kunnen verzwakken, maar dat nog veel onduidelijk is als het gaat om de exacte gevaren van de stoffen.
analyse uitslag FBSA in bot uit de Westerschelde
Afbeelding ter illustratie © Omroep Zeeland
De toxicoloog vindt dat er haast gemaakt moet worden met een uitgebreid onderzoek naar PFAS-gehaltes in vis en zeegroenten uit de Westerschelde, want ook al is het gehalte in de gevangen bot hoog, het is geen representatief onderzoek. Een tijdje terug werd tijdens een buitengewone Statenvergadering bekend dat er nog helemaal geen onderzoek wordt gedaan naar de hoeveelheid PFAS en de invloed daarvan op de gezondheid door het RIVM in de Zeeuwse wateren.
"Met de aangetroffen waarden in deze vis lijkt het me duidelijk om zo snel mogelijk meer monsters te nemen", zegt Hoogenboom, "Zo kunnen we zien of de 49 nanogram een uitschieter is of niet."
Afgelopen weekend heeft 3M een tijdelijk productieverbod gekregen. Het bedrijf is tegen dat verbod in beroep gegaan.