Jakarta is niet de enige stad die in zee zinkt: ‘We zijn onszelf omlaag aan het pompen, op mondiale schaal’
Jakarta zakt steeds verder onder de zeespiegel, een van de redenen dat Indonesië een nieuwe hoofdstad uit de grond wil stampen. Dit probleem speelt wereldwijd, vertelt Philip Minderhoud, die bodemdaling langs de kust onderzoekt aan de Wageningen Universiteit.
Waarom zakt Jakarta weg?
‘Jakarta heeft al decennia te maken met enorme bodemdaling. Delen van de stad zinken met 15 tot 20 centimeter per jaar. Je kunt bij wijze van spreken op een stoel gaan zitten en het zien gebeuren. De vismarkt, bijvoorbeeld, is al enkele meters gezakt.
‘Het oppompen van diep grondwater is de hoofdoorzaak. Op het moment dat je een diepe put slaat, heb je immers gratis drinkwater van hoge kwaliteit, terwijl het oppervlaktewater vaak vervuild is. Maar de stad ligt op zachte lagen zand en klei. Pomp je hier meer water uit dan dat er van nature instroomt, dan neemt de waterdruk af en klinken met name de kleilagen in elkaar. Grote delen van de stad zijn zo onder de zeespiegel terechtgekomen.’
Welke gevolgen heeft dit voor de stad?
‘De stad is een badkuip. Er lopen rivieren doorheen, maar die kunnen hun water niet meer zelf kwijt in zee, omdat de zeespiegel te hoog ligt. Het water moet er dus uit worden gepompt. Niet de zee, maar de stad is nu het afvoerputje, wat enorme vervuiling met zich meebrengt.
‘Er liggen woonwijken en industriegebieden achter muren van enkele decimeters dik. Ik heb op zo’n muurtje gestaan, je ziet het zeewater 2, 3 meter hoger staan dan de straat aan de andere kant. Als het springvloed is stroomt het water eroverheen, de stad in. Je moet er niet aan denken dat dat muurtje een keer breekt.
‘Er wordt veel geld uitgetrokken voor de aanleg van betere dijken, sluizen en pompapparatuur. Maar het is niet mogelijk de stad zodanig op te krikken dat Jakarta weer boven de zeespiegel komt te liggen. Nu willen ze de hoofdstad verplaatsen naar de kust van Borneo. In feite kan daar hetzelfde gebeuren, als er opnieuw verkeerd grondwaterbeleid wordt gevoerd. Ik hoop dat Indonesië heeft geleerd van Jakarta.’
Hoe groot is dit probleem van bodemdaling aan de kust elders in de wereld?
‘Onlangs berekenden internationale collega’s van mij dat de zeespiegel de afgelopen twintig jaar vier keer zo snel is gestegen in kustgebieden waar mensen wonen, dan gemiddeld aan de kust. Dit komt doordat de kust daalt als gevolg van menselijk handelen. Hier is bodemdaling dus een acuter probleem dan zeespiegelstijging door klimaatverandering. En dit zijn gemiddelden, op veel plekken speelt bodemdaling een nog grotere rol.
‘We zijn onszelf omlaag aan het pompen, op mondiale schaal. En er wonen ongeveer 500 miljoen mensen aan de kust. Dit speelt bijvoorbeeld ook in de Mekong-delta in Vietnam, waar 20 miljoen mensen wonen, en in miljoenensteden aan de Afrikaanse kust. Dat zijn allemaal Jakarta’s in wording.’
Heeft Nederland ook te maken met bodemdaling?
‘Ja, al speelt hier vooral een ander proces en gaat het lang niet zo snel als in Jakarta. Het verlagen van het oppervlaktewaterpeil is in Nederland de belangrijkste oorzaak. Dat doen we al honderden jaren om land te gebruiken voor bijvoorbeeld landbouw. Sedimenten komen door het verlaagde grondwaterpeil droog te liggen en zakken ineen.
‘In sommige polders begint het zeewater al via de ondergrond binnen te lopen, waardoor de grond verzilt en het niet goed bruikbaar meer is voor landbouw. Of neem Gouda, waar het oppervlaktewater inmiddels bijna gelijk is aan de straat. Als er veel regen is voorspeld, pompt de stad van tevoren water weg om het regenwater te kunnen opvangen. Kelders lopen hier snel onder. Dat zijn vervelende dingen die op steeds meer plekken in Nederland gaan spelen.’
Is de bodemdaling in de wereld nog te stoppen?
‘In het verleden was bodemdaling een groot probleem in Bangkok, de hoofdstad van Thailand. Een jaar of veertig geleden is deze stad de onttrekking van grondwater sterk gaan terugdringen. Het centrum is nu stabiel, maar dat heeft decennia geduurd. Ook als men morgen met het oppompen van grondwater zou stoppen in Jakarta, kan de daling dus nog lang doorijlen. In Bangkok waren ze op tijd, hopelijk grijpen ook andere steden snel in. Anders is onze uitgangspositie extreem slecht als er serieuze zeespiegelstijging bijkomt door klimaatverandering.’
*In een eerdere versie van dit artikel werd in de inleiding de indruk gewekt dat bodemdaling de enige reden is dat Indonesië een nieuwe hoofdstad bouwt. Dat is niet het geval, ook overbevolking speelt hierbij een rol.
Lees ook
Geselecteerd door de redactie
