Er is hoop voor de boerennatuur
Het gaat nog steeds beroerd met de Nederlandse natuur, meldden diverse kranten. Aanleiding was het nieuwste Living Planet Report, waarin trends in het voorkomen van planten en dieren en Nederland worden samengevat in de Living Planet Index, een soort AEX voor de natuur.
De index is ontwikkeld met wetenschappers en wordt breed geaccepteerd als graadmeter. In geen land ter wereld is hij preciezer dan in Nederland, dankzij duizenden vrijwilligers die de waarnemingen doen en dankzij de rekenmeesters van het Centraal Bureau voor de Statistiek.
Enorme bewustwording
Vooral voor de soorten van boerenland daalt de index gestaag. Dat is geen verrassing. De intensieve landbouwkundige bedrijfsvoering die hier domineert, biedt weinig ruimte voor biodiversiteit. Hoge productie gaat gepaard met ontwatering, floristische sterilisatie met glyfosaat, insecticiden, hoge bemesting, monocultuur en gras heel vaak maaien. Weinig soorten kunnen daartegen.
Daarnaast is er de opmars van de allesvernietigende bollenteelt, waarvoor zeer veel bestrijdingsmiddelen worden gebruikt. Ook veel overheden blijken niet in staat sloten, bermen en dijken natuurvriendelijk te beheren. Buitengebied dat een mensenleven geleden nog een biologische schatkamer was, is nu leeg en doods. In AEX-termen: een beurs-crash.
Toch zijn er redenen om optimistisch te zijn. Want er is in korte tijd een enorme bewustwording op gang gekomen. Er is meer aandacht en draagvlak voor biodiversiteit. Het land bruist van de initiatieven van boeren, burgers, overheden en wetenschappers die proberen landbouw schoner te maken, landschapsschoon te herstellen, boerennatuur te stimuleren en ook het werkplezier en de marktpositie van boeren te verbeteren. Ook het Rijk wil landbouw, natuur en voedsel verbinden. Er hangt verandering in de lucht.
Ontkenning, verdraaiing en verdachtmaking
Het bizarre is dat hiervan weinig is te merken op agrarische fora en sociale media. Daar overheersen ontkenning, verdraaiing, verdachtmaking. Dat de biodiversiteit afneemt, is ‘onzin’. Het komt door te weinig mest en te veel predatoren. Het Wereld Natuur Fonds liegt. Het RIVM liegt. Het CBS liegt. Wetenschappers willen alleen geld. Men wil ‘de boer kapot maken’. Het staat er echt.
Het is geen wonder. Al maanden worden boeren opgehitst met halve waarheden, desinformatie en complottheorieën van radicale groepjes. Populisten oogsten vervolgens de opgekweekte woede. Politici die nooit iets voor de landbouw hebben betekend, zeggen nu opeens exact de dingen die boze boeren graag horen. Het is zuivere ondermijning.
Concreet beleidsplan
De stikstofmaatregelen die het kabinet tot nu toe voorstelt, voeden helaas de onrust. De honderden miljoenen om varkensboeren uit te kopen, lijken vooral bedoeld voor industrie, bouw en logistiek. Ze hebben geen nut voor boeren die daadwerkelijk grond beheren, en evenmin voor de biodiversiteit. Voor de natuur maakt het niets uit of de stikstof uit de vestzak komt of uit de broekzak.
Dit land snakt naar een concreet beleidsplan voor kringlooplandbouw en biodiversiteit. Een optimistisch plan dat de positie van zowel de boer als de natuur verbetert. Voor boeren die met grond werken, moet het aantrekkelijk en haalbaar worden om behalve voedsel ook biodiversiteit en landschapsschoon te produceren. Hoe eerder het kabinet met zo’n wenkend perspectief komt, hoe sneller de AEX van de natuur én het vertrouwen van de boer herstellen.
Patrick Jansen is ecoloog en universitair hoofddocent in Wageningen en schrijft voor Trouw om de week een column.