H De OD 3 met aan stuurboord de outrigtrawl. (Foto: Koos de Visser).
H De OD 3 met aan stuurboord de outrigtrawl. (Foto: Koos de Visser). xx

Klossenpees zo slecht nog niet…

Algemeen

IJMUIDEN/URK – Er vindt veel internationaal onderzoek plaats om garnalenvisserij nog selectiever te maken. In het platform IRC Shrimp wordt alle kennis periodiek gedeeld. IRC staat voor International Research Cooperation. Partners kwamen deze maand weer bijeen om bijgepraat te worden over de laatste stand van de techniek in de garnalenvisserij. Wat blijkt? De praktijk in de dynamische natuur is weerbarstig, het maken van vorderingen is een kwestie van lange adem. En ook dat de traditionele klossenpees zo slecht nog niet is om schone garnalenvangsten boven water te halen. Pieke Molenaar (WMR), David Ras (VisNed) en Amerik Schuitemaker en Brita van den Dries-Trapman (Nederlandse Vissersbond) doen verslag.

Op dinsdag 9 februari vond een digitale ontmoeting plaats tussen visserijwetenschappers en -technici, visserijvertegenwoordigers, ngo-vertegenwoordigers en een enkele overheidsvertegenwoordiger om kennis uit te wisselen over technische innovaties in de garnalenvisserij. Op vrijdag 12 februari presenteerde onderzoeker Pieke Molenaar van Wageningen Marine Research een samenvatting van de bijeenkomst aan enkele garnalenvissers en andere geïnteresseerden. Een waardevolle uitwisseling, omdat onderzoekers, vissers en nettenmakers in België, Denemarken, Duitsland en Nederland met verschillende varianten van vergelijkbare innovatieve ontwerpen van vistuigen bezig zijn en daardoor veel van elkaars ervaringen kunnen leren.

Denemarken

Onderzoekers uit Denemarken, Duitsland, België en de Nederlandse Pieke Molenaar deelden de opzet en voortgang van verschillende technische experimenten om selectiever te vissen of bijvangst te verminderen.

In Denemarken experimenteert DTU Aqua (Hirsthals) met verschillende hoogtes van de onderpees (geen significante verbeteringen) en met twee grootmazige panelen (100cm en 50cm mazen) voor het net om grote stenen tegen te houden. Beide panelen verminderden de bijvangst van sprot, haring en wijting, waarbij de variant met 50cm mazen effectiever was. Een effect op de bijvangst van platvis werd niet gevonden. DTU Aqua richt zich komende tijd op het onderzoeken van minimale netaanpassingen die effectief zijn in het voorkomen van visbijvangst.

Duitsland

In Duitsland werken onderzoekers van het Thünen Instituut (Rostock) samen met vissers om experimentele ontwerpen uit de praktijk te testen. Net als in Nederland testten de Duitsers een klossenpees waarin alle klossen in de vaarrichting rollen en niet graven in de hoeken. Na het maken van het ontwerp bleek dat het rechtdoor laten rollen van de klossen niet eenvoudig is. De klossen in het ontwerp bleven niet in positie staan. Daarnaast is er, geïnspireerd door het pulsgarnalentuig, een rechte klossenpees getest op het Duitse onderzoeksschip 'Solea'. De resultaten waren positief en er werd geen significant verlies van garnalenvangst gemeten. Ook de ongewenste bijvangst leek minder.

Daarnaast heeft het Thünen Instituut experimenten gedaan met alternatieven voor de zeeflap. Een variant is de zeefmat, echter komt de uitvoering nauw en werd er een aanzienlijk verlies van marktwaardige garnaal waargenomen, mogelijk omdat de zeefmat de onderpees omhoog zou trekken. Ook is er gewerkt aan een zever bestaande uit vier panelen, waarbij de twee zijpanelen bestonden uit vier rijen vierkante mazen (T45). Dit verminderde verstoppingen en de eerste resultaten lieten vergelijkwaardige vangsten zien.

Verder wordt er bij het Thünen Instituut gewerkt aan verschillende netinnovaties en aanpassingen die het gebruik van pluis in de garnalenvisserij overbodig moeten maken. Een geteste variant is een garnalennet met twee kuilen, waardoor de volle kuil minder over de bodem sleept. Het werken met dit net was complexer, maar uiteindelijk hanteerbaar. Verder is er geëxperimenteerd met een netwerk van drijvers onder het net en een netontwerp die schuim hoog loopt.

België

Het Belgische ILVO presenteerde resultaten van tests met verschillende netconfiguraties van het garnalenpulstuig. Er werd geëxperimenteerd met de afstand tot de grondpees en verkorte electroden. Dit liet slechts zeer beperkte verbeteringen zien. Het aanpassen van de klossenpees door schrijven tussen de klossen te plaatsen had betere garnalenvangsten tot gevolg, met een verminderde bijvangst voor alles behalve rondvis. Het vervangen van alle klossen door rubber schijven had geen significant verschil in garnalenvangsten, maar wel aanzienlijk minder bijvangst van bodemdieren en niet-levend materiaal. Proeven met de zeefmat met vierkante mazen in combinatie met een pulstuig leidde tot een verlies van marktwaardige garnaal. Er is tijdens deze proeven niet gevist met de aanwezigheid van veel zeewier.

Naast de netinnovaties aan de pulstuigen presenteerde ILVO een opzet van het onderzoek naar de nauwkeurigheid van de verwerkingslijn voor garnalenschepen van Melle de Boer RVS. De WR 9 heeft dit verwerkingssysteem, dat de commerciële vangst van de bijvangst scheidt op basis van luchtdruk en automatische beeldherkenning, aan boord staan ten behoeve van het onderzoek. In de komende jaren wordt de nauwkeurigheid van het systeem getest en worden proeven gedaan om de overlevingskans van bijvangst te monitoren nadat ze de nieuwe sorteerlijn gepasseerd zijn.

Nederland

Pieke Molenaar van Wageningen Marine Research presenteerde tenslotte de resultaten van de tests met de topless outrig trawl op de OD 3. In dit project werd geëxperimenteerd met een outrig garnalennet waarbij de bovenkap van het net verwijderd was (topless) tot voorbij de klossen. Het gebruik van het outrig net had tot gevolg dat er meer bodemdieren gevangen werden, maar de bijvangst van pelagische soorten zoals haring, sprot en spiering werdt aanzienlijk verminderd door het topless maken van het net. Het topless maken van het net lijkt een minimaal effect te hebben op de garnalenvangsten. Mogelijk zouden experimenten met een topless boomkor een interessante vervolgstap kunnen zijn.

Ook presenteerde Molenaar de voortgang van verschillende andere experimentele netontwerpen in een door het Waddenfonds gefinancierd innovatieproject, zoals de zeefmat (ZK 1), vleugelharkjes ter vervanging van de klossenpees (WR 289) en een alternatieve klossenpees (WR 57). Het uitblijven van verbeteringen met bijvoorbeeld de outrig trawl en de vleugelharkjes leert ons volgens Molenaar dat het traditionele tuig zo slecht nog niet is voor het realiseren van relatief schone garnalenvangsten.

,,In het zoeken naar verbeteringen in de netvoorzieningen ligt de grote uitdaging met name bij de macro-algen die gedurende de zomer op bepaalde visgronden veelvuldig aanwezig zijn en voor ernstige verstoppingen van de netvoorzieningen zorgen’’, aldus Molenaar. De grote variatie van visomstandigheden in verschillende gebieden en seizoenen maakt het daarnaast moeilijk om één oplossing te vinden. Dat beaamden ook de aanwezige vissers die aanwezig waren bij de digitale bijeenkomst op vrijdag.

Ngo-vertegenwoordiging

Bij de kennisuitwisseling op dinsdag waren ook ngo’s aanwezig. In een presentatie deelden zij hun definitie van ETP-soorten (bedreigde en beschermde soorten) en suggesties om deze soorten te monitoren, bijvoorbeeld tijdens onderzoeken naar bijvangsten aan boord van garnalenkotters. Na de presentatie volgde een waardevol gesprek waarin ngo’s verdere toelichting gaven en onderzoekers reflecteerden op de haalbaarheid van de ngo-voorstellen.

IRC-platform

De kennisuitwisseling vond plaats onder het mom van het International Research Cooperation (IRC) Shrimp Platform. Dit platform, een initiatief van de Nederlandse Vissersbond, VisNed en Wageningen Marine Research, beoogt internationale kennisuitwisseling te faciliteren tussen belanghebbenden in de visserij op Noordzee garnalen. Deze visserij houdt zich immers niet aan de landsgrenzen en wordt ook internationaal beheerd door het Deens-Duits-Nederlandse MSC-managementplan en Europese regelgeving. Om de visserij goed te beheren is het van belang dat dataverzamelingsprogramma’s in de verschillende landen op elkaar zijn afgestemd, en om efficiënt te innoveren is het relevant om kennis van technische experimenten uit te wisselen. Het platform komt ook tegemoet aan eisen die vanuit MSC gesteld zijn om beheeruitdagingen aan te pakken. Het project wordt gefinancierd door het Europees Fonds voor Maritieme Zaken en Visserij.

H Rechte klossenpees, uitgetest door het Thünen Instituut in Duitsland. (Foto: Thünen Institute for Baltic Sea Fisheries)
H Klossenpees waarbij de klossen zijn vervangen door rubberen schijven, getest op de ST 24. (Foto: Peke Wouda)
H Verschillende bevestigingspunten waar het Deense DTU Aqua de grondpees bevestigt voor het experimenteren met de effecten van hoogte van de grondpees. (Foto: Visserijtechniek, DTU Aqua, Denemarken)
Afbeelding