Deze website gebruikt cookies. Ik ga akkoord met de privacy policy
OK
Filter
Milieu Sociaal Gezondheid Dierenwelzijn

Hoe werkt dat, zo'n tracé?

In een tracé volg je al scrollend de weg die een product aflegt, van de teelt tot afval. In de menubalk bovenaan klik je op de verschillende stadia in het tracé om meteen te springen naar het stadium waarin je interesse hebt. 

Linksboven staan de vier categorieën Milieu, Sociaal, Gezondheid en Dierenwelzijn. Je kunt de informatie filteren op die categorieën.

Tijdens het scrollen kom je de knop 'Laad meer info over ...'. Druk daarop om alle informatie binnen een stadium te laden.

Tussen de informatieblokjes kom je ook artikels tegen waarin onze journalisten dieper ingaan op een opmerkelijk aspect binnen het tracé van het product. 

Onderaan deze pagina kun je reacties plaatsen over de informatie die je hebt gelezen. Ook op de Community-pagina vind je mogelijkheden om je mening, aanvulling, of compliment te geven.

Veel plezier met dit tracé!

sluiten

Tracé van Appel

hoe werkt dit?
Milieu
Sociaal
Gezondheid
Dierenwelzijn
Milieu
Sociaal
Gezondheid
Dierenwelzijn

Tracé van Appel

Intro

artikel

Van bloesem tot blozende appel

De appelboom is de meest voorkomende fruitboom in Europa, toch is de Pink Lady, die wordt geïmporteerd uit verdere oorden, aan een opmars bezig. Niet goed voor het milieu en je portemonnee. 

Melissa Vanderheyden

Journalist en ex-coördinator van Eos Tracé

De vooroudersoort van de gedomesticeerde appel (Malus domestica of M. pumila) groeit in Kazachstan, Kirgizstan, Tadzjikistan, Oezbekistan en het westen van China. Ze wordt Aziatisch wilde appel (Malus sieversii) genoemd.

Malus Sieversii. Bron: USDA

Aziatische oorsprong

De appelboom behoort tot de rozenfamilie (Rosaceae), net als peren, pruimen, aardbeien en kersen. Onder het geslacht Malus vallen acht tot 79 soorten wilde en gedomesticeerde appels. Het aantal soorten hangt af van de persoon aan wie je het vraagt. Het vage onderscheid tussen wat wild is en wat gecultiveerd, veroorzaakt onenigheid. Aziatische appelbomen zijn onderling genetisch veel diverser dan de gecultiveerde appelbomen en dragen vruchten met een breed scala aan vormen, kleuren en smaken.

Met hulp van de vogels

Voordat de mens de appel cultiveerde, deden dieren al aan een vorm van selectief kweken. Vogels aten de kleinste appeltjes, zoals die van Malus baccata. De zaden passeerden het spijsverteringskanaal ongeschonden en kwamen een eindje verderop weer buiten in een kledder vogelpoep. Zo hielpen de vogels de appelboom zich voort te planten en te verspreiden. Zoogdieren, zoals beren of paarden, kozen voor de grootste appels. Zo kregen bomen met vruchten van een bepaalde grootte een voordeel (verspreid worden), en ontstonden na zeven tot tien miljoen jaar tijd nieuwe soorten met verschillende afmetingen van vruchten.

De mens kwam zo’n 5.000 tot 8.000 jaar geleden voor het eerst in aanraking met de Aziatische wilde appel. Daarvoor kenden onze voorouders de Europese wilde appels al wel. Via handelsroutes tussen China en de Donau droegen reizigers zaden van Aziatische appels westwaarts. Onderweg hybridiseerde de Aziatische wilde appel met de Europese wilde appel (Malus sylvestris). Dat leidden wetenschappers af uit archeologische en moleculaire gegevens. De oudste bewijzen dat mensen appels kweekten werden gevonden in Israël en zijn 3.000 jaar oud. Wilde appels werden zo’n 11.000 jaar geleden al verzameld in Europa.

Laad nog meer info over Intro

Een ogenblikje ...
We laden meer info over Intro.

Teelt

Bron: FOD Economie

In België geteelde appelvariëteiten

De grafiek hiernaast toont de in België geteelde appelvariëteiten. Vooral Jonagold (in totaal 5.534.152 bomen) en Jonagored (2.573.233 bomen) zijn populair. Jonagored is een in Belgisch Limburg ontdekte kleurmutant van Jonagold; zoals de naam al doet vermoeden, is hij roder dan een Jonagold.

In april staan de Belgische appelbomen in bloei. Als het vrouwelijke geslachtsdeel van de bloem, de stamper, bevrucht is, groeit het vruchtbeginsel uit tot een appel. Het vruchtbeginsel is het onderste, verdikte deel van de stamper. Het stengeltje van de bloem verhardt tot hout en wordt het steeltje van de appel. In het kroontje aan de bovenkant van de appel – die wij vaak zien als onderkant – zie je nog steeds de overblijfselen van de kelkbladen en de meeldraden.

Man plukt Jonagored appels.
Sociaal

Van de boom naar de kist

Tussen eind augustus en begin oktober zijn de appels rijp. Ze worden handmatig geplukt door seizoensarbeiders. Je mag maximaal 65 dagen per jaar als seizoensarbeider werken. In de Vlaamse boomgaarden zijn de plukkers voor 87 procent afkomstig uit het buitenland, vooral uit Polen en Roemenië. In de jaren zeventig en tachtig werkten de appeltelers vaak met Vlaamse studenten, huisvrouwen en gepensioneerden. Tot de invoering van de plukkaart in 1994 was appels plukken nog zwartwerk.

Het fruit wordt in houten kisten, ook wel paloxen genoemd, gelegd. Die worden naar de veiling gebracht of gestockeerd in de koelkast, om later verkocht te worden. De appels kunnen ook op het landbouwbedrijf zelf worden gesorteerd en verpakt. Ze worden daarna rechtstreeks aan de consument verkocht of aan handelaars die de appels doorverkopen of exporteren.

In de koelkast tot het juiste moment

Op de fruitveiling worden de appels koel gestockeerd, of meteen gesorteerd, verpakt en verkocht. De koelkasten op de veiling worden gehuurd door telers die een goed moment afwachten om hun appels te verkopen. Dat doen ze op basis van het advies van de veiling, die een beter zicht heeft op vraag, aanbod en prijs. Daardoor kan je het hele jaar door Belgische appels eten.

Laad nog meer info over Teelt

Een ogenblikje ...
We laden meer info over Teelt.

Verwerking

Appelmoes

Moesappels zullen nooit een schoonheidswedstrijd winnen. Ze zijn vaak klein of niet helemaal gaaf, en daarom minder aantrekkelijk voor in de winkelrekken. Dat vermaledijde uiterlijk zegt evenwel niets over hun smaak: verwerkt in appelmoes smaken ze prima. Verschillende appelrassen zijn geschikt als moesappel, op voorwaarde dat de schil niet te donker is. Rode appels geven een roodbruine kleur aan appelmoes. Om dezelfde reden is het best om appels te gebruiken die wel rijp zijn, maar nog niet rood gekleurd. Onrijpe of overrijpe appels zorgen voor een te dunne appelmoes.

Sociaal

Help onze fruitboeren: consumeer appels!

Wie besluit de Belgische fruitboeren te steunen in de barre tijden van het Russische embargo, kan zich altijd een grote voorraad appels aanschaffen. Al die appels kun je vervolgens verwerken tot:

-       appelstroop (2,5 kilogram voor 400 milliliter)

-       appelsap (3,25 kilogram voor 5 liter)

-       appelmoes (8 appels voor 4 personen)

-       appeltaart (5 appels voor 1 taart)

-       apfelstrudel (4 appels voor 4 personen)

-       apple crumble (3 appels voor 1 taart)

Transport

Bron: GfK Belgium voor VLAM, uit Rapport Departement Landbouw & Visserij 2016
Sociaal

Pink Lady verleidt Belgische consument

Hoewel Jonagold nog steeds de oogappel blijft van de Belgen 45 procent alle verkochte appels zijn Jonagold, goed voor 34 procent van het geld besteed aan appels – ziet de Belgische Jonagold haar aandeel slinken ten voordele van de exotische Pink Lady (ook wel Cripps Pink). Die laatste was in 2015 goed voor 12 procent van alle verkochte appels, en haar succes stijgt. Aangezien de Pink Lady duurder is dan onze eigen Jonagold, loopt haar aandeel in de bestedingen zelfs op tot 22 procent.

De grafiek hiernaast toont het aandeel van elke variëteit in het aantal verkochte appels, en in het geld dat besteed werd aan appels, in 2008 en 2015.

Milieu

Het stijgende succes van Pink Lady is niet alleen nadelig voor de portemonnee, het is ook slecht voor het milieu. De appel wordt onder meer ingevoerd vanuit Zuid-Afrika, Chili, Australië en Nieuw-Zeeland.

Milieu

De milieulast van exotische appels

Onderzoekers van de KU Leuven maakten de vergelijking tussen Belgische en Nieuw-Zeelandse appels. Hun conclusie is dat zelfs in de lente en het begin van de zomer, wanneer onze eigen appels bijna een jaar in de koeling liggen, de binnenlandse appels nog steeds 12 tot 20 procent energiezuiniger zijn dan de Nieuw-Zeelandse. Die laatste zijn in die periode net geoogst, maar legden per schip 22.000 kilometer af. Vlak na de Belgische oogst loopt het verschil op tot 65 procent. Ook uit een Duitse studie, die binnenlandse appels vergelijkt met Nieuw-Zeelandse, blijkt dat de Duitse appels beduidend milieuvriendelijker zijn dan de geïmporteerde.

Kratten met Red Delicious appels staan klaar om opgeladen en verscheept te worden.
Milieu

Eigen bodem is niet altijd beter

Toch is het niet altijd beter om appels van eigen bodem te eten. In de lente, wanneer de Belgische appels maanden in de koeling gelegen hebben, kan het op sommige plaatsen milieuvriendelijker zijn om geïmporteerde appels te consumeren. Dan hangt het af van de afstand die de appel heeft afgelegd en de transportmethode. Per containerschip is het best voor het milieu, per vliegtuig het slechtst. Vrachtwagen en trein zitten daartussenin. Het dilemma tussen geïmporteerd of lokaal geteeld bestaat voor vele voedingsproducten, waarbij de afgelegde afstand afgewogen moet worden tegen het verbruik door koeling of kweken in verwarmde serres (bijvoorbeeld tomaten).

Milieu

Groeiend bewustzijn

Volgens een onderzoek door het Vlaams Centrum voor Agro- en Visserijmarketing (VLAM), houdt de helft van de Belgische gezinnen met kinderen rekening met de herkomst van de appels die ze koopt. Ze kiezen bewust voor Belgische appels. Dat percentage is bovendien stijgende.

Laad nog meer info over Transport

Een ogenblikje ...
We laden meer info over Transport.

Consumptie

Sociaal

Ons dagelijks stuk fruit

Op een gemiddelde dag eet 36 procent van de Belgen geen fruit (64 procent wel). Van degenen die wel fruit eten, eet 23 procent een appel, 18 procent een banaan en 10 procent een sinaasappel. Vrouwen eten over het algemeen meer fruit en de fruitconsumptie stijgt met de leeftijdsklasse. Nederlandstaligen eten meer fruit dan Franstaligen. Toch komt ook de Vlaming slechts aan 52 tot 68 procent van de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid groenten en fruit.

Sociaal

Niet alleen mensen hebben soms moeite met het heersende schoonheidsideaal, ook appels moeten eraan voldoen. De perfecte appel heeft een diameter van minstens zestig millimeter en weegt meer dan negentig gram. Bovendien moeten appels die samen verpakt zijn ongeveer even groot zijn. Aan die normen voldoet 19 procent van de appels niet.

Sociaal

Spiegeltje, spiegeltje aan de wand

Bij een onderzoek van het Vlaamse departement voor Landbouw en Visserij, gaf meer dan de helft van de bevraagde appeltelers 25 procent afzetverlies te lijden wegens appels die niet voldoen aan de cosmetische kwaliteitseisen. Ook volgens de supermarkten eist de consument cosmetisch perfecte groenten en fruit. Lidl en Colruyt antwoordden bij de bevraging dat appels en bananen met een klein vlekje op het einde van de dag in de versafdeling blijven liggen.

Populaire appel

8,4 kilogram, zoveel appels at de gemiddelde Belg in 2016. Dat is 18 procent van al het fruit dat we eten. Die score plaatst de appel op nummer één qua populariteit in België. De banaan (7,5 kilogram/persoon) en de sinaasappel (7,3 kilogram/persoon) prijken op plaatsen twee en drie. De grafiek hiernaast toont in kilogram hoeveel fruit de gemiddelde Belg at in 2016, voor de meest geliefde fruitsoorten.

Sociaal

Belgen verkiezen de Jonagold boven alle andere appels en kochten 3,6 kilogram per persoon in 2016. Op de tweede plaats prijkt de import-appel Pink Lady (0,9 kilogram/persoon).

Laad nog meer info over Consumptie

Een ogenblikje ...
We laden meer info over Consumptie.

Afval

Dierenwelzijn

Veevoer

Overschotten van appels en peren kunnen aan het vee gegeven worden, op voorwaarde dat de boer zich aan een aantal voorschriften houdt. Het Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek (ILVO) schat, op basis van wetenschappelijke studies, dat runderen die meer dan 500 kilogram wegen tot 15 kilogram versneden of geplette appels en peren op kunnen per dag. Vleesstieren en jongvee (koeien die nog voor het eerst een kalfje moeten krijgen) mogen tot 3 kilogram per 100 kilogram lichaamsgewicht krijgen. Geiten en schapen kunnen 2 kilogram aan. Ook varkens mogen 2 kilogram krijgen, maar dan best gekookte appels of peren. Die verteren ze gemakkelijker.

Appelmot
Milieu

Tijdens de oogst zijn er vier grote gevaren voor appels: parasieten (schimmels, insecten), het klimaat (hagel, zonnebrand), fysiologische schade (van binnen bruin worden) en vogelschade. De schimmelziekte vruchtrot zorgt jaarlijks voor een verlies van 1 tot 5 procent. Minder goed fruit kan nog terecht in de verwerkende industrie (appelsap, appelmoes, …), het slechtste fruit (rebut) kan tot veevoeder verwerkt worden. In dramatische gevallen leiden slechte weersomstandigheden tot het verlies van de hele oogst. Gelukkig zijn die uitzonderlijk.

Milieu

Van klokhuis tot compost

Klokhuizen horen thuis bij het GFT-afval. Dat gaat na ophaling naar de composterings- of vergistingsinstallatie.

In de composteringsinstallatie doorloopt het afval de volgende stappen:

1. Het GFT-afval ondergaat een droge voorbehandeling in een aantal machines, waarvan de trommelzeef de voornaamste is. Het goed vergistbare materiaal wordt gescheiden van het houterige materiaal.

2. Het vaste afval wordt in twee zogenaamde pulpers omgezet tot vloeibare pulp. Eerst scheiden de machines twee types storende stoffen af: de zware fractie en de lichte fractie. De zware fractie bestaat uit alles dat bezinkt in het water: steentjes, glas, metalen en dergelijke. De lichte fractie is het materiaal dat op het water drijft: vezels (kunnen niet gepulpt worden), hard plastic van bloempotten, zacht plastic van zakjes en ga zo maar door. De zware fractie wordt extern verwerkt. De lichte wordt geperst, drooggeblazen, afgezeefd en uiteindelijk ook extern verwerkt. De rest van de vloeistof die in de pulpers gevormd wordt, heet pulp.

3. De pulp wordt over een zeef met openingen van 10 mm2 gepompt. Harde deeltjes die kleiner zijn dan 10 mm2 (vb. zand en kleine steentjes) worden afgescheiden in hydroclonen. Die sorteren materiaal op basis van het soortelijk gewicht of dichtheid. Het vaste organisch materiaal dat nu nog over is, wordt gereinigd en ontwaterd. Het is nu klaar om naar de vergistingsreactoren te gaan.

4. Het materiaal wordt vergist in twee reactoren. Verschillende soorten bacteriën zetten het deels om in biogas. Terwijl dit gebeurt, worden de omgevingsfactoren constant gehouden. De temperatuur is steeds 37°C, het materiaal wordt goed gemengd en er mag geen zuurstof bij komen. Het afval blijft minstens twee weken in de reactoren. Nadien wordt het biogas naar de biogasvalorisatie gestuurd.

5. Daar wordt het biogas verbrand in vier biogasmotoren. Die zetten het om in elektriciteit en warmte. De warmte wordt gebruikt bij het opwarmen van de reactoren uit stap 4 en bij de waterzuivering op het bedrijf. De elektriciteit wordt deels gebruikt binnen het bedrijf en deels naar het distributienet geleid, waarop huishoudens en andere bedrijven zijn aangesloten.

6. Bij de vergisting werd naast biogas ook een vloeistof gevormd. Daaraan wordt water onttrokken, zodat vast digestaat ontstaat.

7. Het vaste digestaat wordt gemengd met gehakseld groenafval. Het mengsel wordt luchtig gemaakt en in afgesloten composteerboxen gestort. Via beluchtingskanalen in de grond, blaast er lucht door de hoop. Het materiaal composteert doordat bacteriën het afbreken in aanwezigheid van zuurstof. Hierbij komt warmte vrij; de hoop warmt op tot meer dan 70°C. Ziektekiemen en onkruidzaden worden zo vernietigd.

8. De compost rijpt en stabiliseert gedurende een aantal weken, waarbij het regelmatig omgeschept wordt. Daarna wordt het nog eens gefilterd en is het klaar voor verkoop aan groendiensten, particulieren en land- en tuinbouwers.

Milieu

De voorbije jaren bleef er door het Russische embargo een groot volume aan appels en peren over. Daarnaast voldoen gemiddeld 20 % van de appels en 11,7 % van de peren niet aan de cosmetische normen opgelegd door de consument en door de retail. Dit door een afwijkende vorm of grootte, of door schade door middel van klimatologische tegenslagen, ziekten en plagen. Maar dat wil niet zeggen dat dit per se voedselverlies is.

Sociaal

Voedseloverschotten

Door het Russische embargo kunnen veel appels en peren niet meer verkocht worden. Eventueel worden ze herbestemd en komen ze terecht in biogasinstallaties, bij liefdadigheidsinstellingen, in diervoeder of in verwerkte producten zoals sap en stroop. Omdat alle appels en peren in één keer komen aan het einde van het seizoen, kunnen die nieuwe bestemmingen ook maar een klein deel opnemen. Bovendien passen te veel appels en peren niet in het rantsoen van hoogproductief vee (zie Afval-Dierenwelzijn). Het fruit kan nog wel van nut zijn als meststof op de akker. Volgens het Veilingenverbond VBT zou het gratis uitdelen van het fruit of de verwerking ervan tot sap en siroop de vraag in de winkels verminderen en prijzen onderuithalen. 

Laad nog meer info over Afval

Een ogenblikje ...
We laden meer info over Afval.

Bronvermeldingen