Academia.eduAcademia.edu
Langs de rivieren IJssel en Berkel ligt een rijk landgoederenlandschap. Gelders Genootschap en de gemeenten Berkelland, Bronckhorst, Brummen, Lochem, Voorst en Zutphen hebben in 2014 en 2015 samengewerkt in het regionale landgoederenproject Langs IJssel en Berkel. Tijdens het project werd veel samengewerkt met de particuliere en institutionele landgoedeigenaren in het gebied, waaronder de familie Gelderman, eigenaren van landgoed Beekvliet. Uitgangspunt van hun landgoedbeheer familiebezit voor toekomstige generaties. BEEldSPRAAK Erfgoed beleven Gelders Genootschap werkt samen met de familie aan een landgoedvisie. Elyze Storms-Smeets TOEKOMSTPERSPECTIEF VOOR EEN GELDERS 08 LANDGOED LANDGOEDBEHEER IN HISTORISCH PERSPECTIEF Beekvliet is prachtig gelegen aan de samenvloeiing van Berkel en Slinge, ten noordwesten van het stadje Borculo. Het huidige landhuis werd in 1902 gebouwd voor de zusters Johanna Maria van de Kasteele en Anna Geertruida Gelderman-Van de Kasteele, ter plaatse van een voorganger uit 1835. De zusters woonden op het aanzienlijke huis ’s Gravenhof in Zutphen. Het landgoed bij Borculo dat de twee zusters hadden geërfd was zo’n 500 hectare groot, met meer dan 20 pachtboerderijen. Ze gebruikten het huis Beekvliet als zomerverblijf en het landgoed diende als economische investering, met inkomsten uit voornamelijk houtproductie en pachtboerderijen met bouwlanden en weilanden. Via verervingen kwam landgoed Beekvliet in 1950 wederom aan zusters: Anna Cornelia, Fransina Felicia en Johanna Jacoba Rauwenhoff (hun moeder was een Gelderman). Hiermee werd het landgoed feitelijk in drieën gesplitst. Overigens lijkt het plausibel dat de drie zusters het landgoed als een geheel lieten beheren, gezien een landgoedkaart uit 1967 van het gehele bezit. De kaart en een fotoalbum uit dezelfde tijd geven een prachtig beeld van het landgoed in deze tijd. Tot het landgoed behoorden in 1967 een groot aantal pachtboerderijen, te weten boerderij Beekvliet, Volker, Vorkink, Avink, Hijink, Elbrink, Overdijking, Palsenberg, Klein Hagenbeek, Groot Hagenbeek, Damme, Nieuwboer, Udinkveld, Hietland, Steelkamp, Veldpost, Weidehof, Voorhost, Veldhoeve, Entel, Hoge Erf, Klein Entel, Dijkhof en Meulderink. Alle gebouwen en de families die daar woonden kregen een plek in het fotoalbum. Het landgoed was een gemeenschap waar mensen woonden en werkten. Hoewel het landgoed tijdens het leven van de drie zusters Rauwenhoff nog als een geheel werd beheerd, veranderde dit vanaf 1979 toen het zuidelijke gedeelte werd verkocht aan Staatsbosbeheer. De kern van het landgoed, circa 75-80 hectare met het landhuis, kwam in de jaren 1980 via vererving in eigendom van Edzard Gelderman, terwijl het noordelijke deel in 2000 verkocht werd aan Natuurmonumenten. 08/09 is het duurzaam in stand houden van hun NIEUWE ECONOMISCHE DRAGERS Deze splitsing in eigendom, een uitvloeisel van het Nederlandse erfrecht waarbij een landgoed verdeeld wordt onder alle erfgenamen, had een grote impact op het landgoedbeheer. Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten hebben een andere beheervisie dan de particuliere eigenaar, waardoor de landschapsbeleving in de drie delen anders is. Maar nog belangrijker: de economische draagkracht werd aanzienlijk minder. Dit, in combinatie met veranderingen in de landbouw en stoppende agrarische bedrijven op het landgoed noodzaakt de familie Gelderman een nieuwe bestemming te zoeken voor vrijgekomen agrarische bebouwing in het gehucht Heure, dat onderdeel vormt van het landgoed. Tevens bestaat de wens het landhuis, ooit bedoeld als zomerhuis, aan te passen voor permanente gezinswoning. Het succesvol inpassen van dergelijke nieuwe ontwikkelingen binnen een historisch landgoed is zonder meer gebaat bij een gedegen cultuurhistorische analyse van het landgoed in bezit bij de familie, inclusief de relaties en samenhangen met de rest van het landgoed en de wijdere omgeving. Gemeente Berkelland heeft daarom de familie in 2015 verzocht een algehele landgoedvisie op te stellen. In dit kader heeft de eigenaar, de familie Gelderman, Gelders Genootschap gevraagd te helpen. De cultuurhistorische analyse en de landgoedvisie zullen niet alleen een tool zijn voor het gesprek met de gemeente en andere partijen, maar ook een leidraad zijn voor toekomstig beheer en bij eventuele subsidieaanvragen. OP HOOFDLIJNEN IS DE VISIE VOOR BEEKVLIET: 1. Kern met landhuis beter verankeren in het landgoed; 2. Agrarisch en esthetisch coulissenlandschap tussen Berkel en Slinge in stand houden en versterken; 3. Heure als sociale agrarische gemeenschap. Samengevat kunnen we zeggen dat de toekomst van Beekvliet te vinden is in een goeie combinatie van landbouw, natuur, waterhuishouding, wonen en recreëren. Daarbij wordt onder meer samengewerkt met de pachtboeren, Waterschap Rijn en IJssel en gemeente Berkelland. In het verleden is al gewerkt aan het hermeanderen van de Slinge ten behoeve van een betere waterhuishouding en waterretentie in het gebied. Het is de wens van de eigenaren om de actieve boeren sterk te houden, tegelijkertijd natuurontwikkeling te bevorderen en duurzame bewoning te realiseren in overige (leegkomende/ leegstaande) opstallen om Heure zo intact te houden en als landgoed de komende 100 jaar verder te kunnen. Hierbij zal het landhuis meer als centrum van het landgoed dienen te fungeren. Belangrijk daarbij is dat het goed bewoonbaar is voor toekomstige generaties. Gelders Genootschap werkt graag mee aan het realiseren van een duurzaam toekomstperspectief voor dit Gelderse landgoed.