Kruisbestuiving waterbeheerders en onderzoekers

24 februari 2020, 13:31 Algemeen

YERSEKE - In het Regiocentrum Yerseke van Wageningen Marine Research werken wetenschappers, bedrijfsleven en regionale publieke organisaties actief samen aan kennis en innovaties voor duurzaam gebruik van de Delta, kustwateren en de zee: kennis van en voor de regio Zeeland. Het werk beslaat een breed scala aan onderwerpen zoals schelpdieronderzoek, de invloed van zandsuppleties op natuurwaarden en (schelpdier)visserij en de ecologie van het Grevelingenmeer. Het Regiocentrum heeft diverse opdrachtgevers waarvan Rijkswaterstaat een van de belangrijkste is. Deze column zet regelmatig een activiteit van het Regiocentrum in de schijnwerpers. Deze keer de themadag 'Adapteren voor een veilige leefomgeving voor mens en natuur' voor medewerkers van Rijkswaterstaat en Wageningen Marine Research.

Zo'n 25 personen van Rijkswaterstaat en Wageningen Marine Research namen op donderdag 23 januari in Yerseke deel aan de gezamenlijke themadag 'Adapteren voor een veilige leefomgeving voor mens en natuur'. Op termijn moeten er keuzes worden gemaakt voor een klimaatbestendig waterbeheer in de Zuidwestelijke Delta. Kennisontwikkeling is belangrijk om motivaties voor bepaalde beleids- en beheerkeuzes te onderbouwen. De dag stond dan ook in het teken van 'samenwerking' tussen onderzoekers van Wageningen Marine Research en de beheerders van Rijkswaterstaat. Om onderzoeks- en kennisvragen af te stemmen op beleid en beheer wil je van elkaar weten wat er speelt.

'Speeddaten' De dag werd geopend door Elaine Alwayn (directeur Netwerkontwikkeling, Rijkswaterstaat Zee en Delta), die het belang van kennis voor waterkwaliteit en de gevolgen van zeespiegelstijging benadrukte, en Tammo Bult (directeur Wageningen Marine Research), die onderstreepte dat het Regiocentrum van Wageningen Marine Research in Yerseke van en voor de regio is.

Tijdens vier speeddates verkenden de deelnemers in korte gesprekjes van vijf minuten hoe hun werkvelden op elkaar aansluiten. De eerste gesprekken barstten meteen los. Na een belletje werd telkens een volgende sessie met een mix van 'nieuwe koppels' gestart.

Hoe kan ons land er over 100 jaar uitzien? Tim van Hattum, klimaatcoördinator Wageningen University & Research (WUR), trapte af met een positief toekomstbeeld van een klimaatbestendig Nederland. Hij lichtte de door WUR recent ontwikkelde 'Visie Nederland in 2120' toe. Hoe kan Nederland er over 100 jaar uitzien als we focussen op natuurgerichte oplossingen in plaats van op bedreigingen zoals zeespiegelstijging en opwarming?

Volgens Van Hattum zal dat een groener, multifunctioneler, duurzamer Nederland zijn. waarbij water centraal staat. Er komt een verschuiving van landbouw naar zee en de kustzones. Landbouw op vruchtbare kleigronden blijft belangrijk in gebieden die niet verzilten. Daarnaast zal meer eiwitproductie op zee plaatsvinden. Dubbele dijksystemen beschermen onze kust en bieden kansen voor multifunctioneel gebruik. Dit toekomstbeeld is puur een denkrichting om de discussie over oplossingsrichtingen op gang te krijgen en te laten zien welke waardevolle kansen er liggen.

'Social engineering' ,,De watersystemen in de Delta zijn zich nog steeds aan het aanpassen als gevolg van de aanleg van de Deltawerken'', geeft Leo Adriaanse van Rijkswaterstaat Zee en Delta in zijn presentatie aan. Morfologische processen met transport van zand en slib zijn daardoor ernstig verstoord.

De gevolgen van klimaatverandering werpen nieuwe vragen en onzekerheden op, volgens Adriaanse. ,,Als overheden hebben we een belangrijke verantwoordelijkheid om de processen van 'de ondergrond' goed te laten functioneren. De Deltawerken hebben geleid tot waterkwaliteitsproblemen, zoals in het Volkerak-Zoommeer en het Grevelingenmeer, en verstoring van de sedimentbalans, zoals in de Oosterschelde. Door de introductie van gedempt getij (Grevelingen) of het suppleren van platen (Oosterschelde) proberen we deze negatieve gevolgen te ondervangen. Bij het maken van plannen voor herinrichting om versnelde zeespiegelstijging het hoofd te bieden, is inbreng van ecologisch kennis vanaf het begin essentieel. De herinrichting van de ondergrond bepaalt het ecologisch functioneren en dus ook de gebruiksmogelijkheden, én de natuurontwikkeling. Van groot belang is om te realiseren dat politieke besluitvorming en publieke mening vaak bepalender zijn voor besluiten over onze watersystemen dan kennis en wetenschap."

Adriaanse pleit daarom voor een integrale benadering waarbij je ecologische, technische en sociale inzichten en onzekerheden samenbrengt. ,,Alleen dan kunnen we de omslag realiseren naar een ander, meer duurzaam en klimaatbestendig beheer van onze wateren, dat noem ik 'social engineering'.''

'V an kustlijn naar kustzone' Onderzoeker Tom Ysebaert van Wageningen Marine Research ziet goede kansen voor een gezamenlijke, adaptieve aanpak in het Deltagebied. Volgens Ysebaert is de tijd rijp om samen een goede strategie voor de toekomstige inrichting van het Deltagebied te bepalen. ,,De 'Visie Nederland in 2120' biedt een mooi voorbeeld hiervan, en dit zouden we nader kunnen uitwerken en concretiseren voor de Zuidwestelijke Delta. Natuurgerichte oplossingen ('Nature Based Solutions') zoals dubbele dijksystemen bieden kansen voor klimaatadaptatie in combinatie met multifunctionele oplossingen; veiliger, gezonder, groener en veerkrachtiger. Dit type oplossingen behelst de transitie van een kustlijn (dijk) naar een kustzone met bescherming tegen zeespiegelstijging, duurzame voedsel- en energieproductie en behoud van biodiversiteit en het natuurlijke landschap. Een soort Deltawerken 2.0. De belangrijkste uitdagingen hierbij zijn om een geïntegreerde, adaptieve aanpak na te streven, te zoeken naar ontwikkelruimte en nu al te beginnen met het uittesten van deze concepten door middel van demonstratieprojecten. ''

'Duo's' In de middag volgden korte duopresentaties van beheerders en onderzoekers over verschillende gebieden, zoals Oosterschelde, Westerschelde, Grevelingen, Waddengebied, en over kansen voor groei/kweek (Blue growth). Onderzoeker Kelly Elschot deelde onderzoeksprojectervaringen vanuit het Waddengebied, zoals 'de slibmotor', waar gepoogd is met suppletie van baggerslib voor de kust uit de haven van Harlingen de aangroei van een nabij gelegen schor te versterken. Dat was nog niet zo makkelijk bleek uit onderzoek, want het sediment belandde niet op de plekken die men voorzien had, maar het leverde wel weer interessante vervolgvragen op.
In het deltagebied liggen zowel in de Wester- en Oosterschelde als in het Grevelingenmeer grote uitdagingen voor de toekomst op het gebied van onder andere sedimentbeheer en waterkwaliteit. Een integrale aanpak is nodig om deze uitdagingen te ondervangen. Volgens Marnix Poelman, onderzoeker bij Wageningen Marine Research en trekker van het Blue growth onderzoek, liggen er bij elke aanpassing in waterbeheer kansen om een koppeling te maken met productie van voedsel en grondstoffen. We zouden slimmer om moeten gaan met ons 'natuurlijk kapitaal'.

Na de presentaties bediscussieerden de deelnemers in groepjes mogelijke vervolgstappen en samenwerkingskansen. Benadrukt werd dat beheerders en onderzoekers veel strategischer zouden moeten samenwerken, om gezamenlijk na te denken over de cruciale uitdagingen en onderzoeksvragen. Belangrijke thema's daarbij zijn bijvoorbeeld meervoudig gebruik, effectiever monitoren, leren van andere gebieden en het oppakken van belangrijke vragen rondom sedimentverdeling in de Deltawateren. Ook is er de behoefte om na te denken over een pilot of demonstratieproject.

De directeuren sloten de dag af met een woord van dank en de discussie werd voortgezet met een drankje tijdens de borrel.

Marijn Tangelder,

Delta-team Wageningen UR

Mail: marijn.tangelder@wur.nl

Tel: +31 317 487540