Rotkreupel? Ga zeker niet klauwbekappen

'De helft van onze tweehonderd Swifter ooien kampte afgelopen zomer met rotkreupel, zeker op warme dagen. Niet alle schapen waren zwaar geïnfecteerd, maar toch. We waren er klaar mee', zegt Koen Slagboom. Hij is een van de medewerkers op het veebedrijf De Tolakker van de Faculteit Diergeneeskunde van Universiteit Utrecht.

Afgelopen zomer startten Slagboom en zijn collega's met het uitroeien van rotkreupel in het koppel. Nooit eerder volgden ze een specifiek protocol. De ooien liepen wel regelmatig door een voetenbad met kopersulfaat en twee keer per jaar kregen ze een preventieve bekapbeurt. Maar dat hielp weinig.

Antibiotica

Op advies van Reinard Everts, dierenarts bij de Schapendokter.nl, pakken ze het op De Tolakker nu anders aan. Ze bekappen niet meer en antibiotica worden doelgericht ingezet. Slagboom: 'Alle dieren met rotkreupel plaatsen we in een aparte groep.' Met een scorekaart (zie www.rotkreupel.nl/over-rotkreupel) checken ze vervolgens de mate van rotkreupel.

Ooien met score 2, 3 en 4 krijgen langwerkende antibiotica. Na drie weken worden de klauwen opnieuw gecheckt. Bij geen herstel volgt een tweede behandeling. Is het dier genezen, dan gaat het door het voetenbad en keert het terug naar het gezonde koppel. Dieren die na twee antibioticabehandelingen niet opknappen, verlaten het bedrijf omdat ze anders een besmettingsbron blijven.

Razendsnelle verspreiding

Rotkreupel komt op de helft van de schapenbedrijven in Nederland voor. De bacteriën die de aandoening veroorzaken, verspreiden zich razendsnel. Is bij één ooi rotkreupel ontdekt, dan zijn doorgaans alle dieren in haar groep besmet.

De aandoening is erg pijnlijk, zelfs al bij een minimale aantasting, zegt Everts. 'De bacteriën knippen de eiwitstructuur van de huid kapot. Daardoor wordt de huid zo zacht als een moesje. De ideale voedingsbodem voor de bacteriën.'

Rotkreupel kost een schapenhouder gemiddeld 15 euro per ooi per jaar. Ooien gaan mager het dekseizoen in en produceren gemiddeld minder lammeren. Ook daalt hun melkgift waardoor lammeren trager groeien. Dan heb je nog de behandelkosten. Everts: 'De arbeid is nog niet eens meegerekend.'

Gevoeliger

In tegenstelling tot vroegere adviezen wordt bekappen stellig afgeraden. De klauwtjes blijken binnen vijf dagen nauwelijks te genezen, een schaap loopt er lang kreupel door en ervaart meer pijn. Ook is een bekapt dier gevoeliger voor nieuwe infecties.

'Soms moet je wel bekappen om de juiste diagnose te stellen. Maar doe dat dan met schoon materiaal en probeer bloeden te voorkomen', adviseert de dierenarts. Hij voegt eraan toe dat de hoefschaar met een alcoholdoekje grondig schoongemaakt moet worden. 'Rotkreupel is ontzettend besmettelijk. Zelfs als je de schaar vijf minuten in formaline legt, blijft de bacterie in leven.'

Onlogisch

Het lijkt misschien onlogisch om schapen met rotkreupel niet te bekappen. De klauwtjes van deze dieren zijn vaak langer, omdat de hoorn bij ontlasting niet slijt. Everts: 'Je denkt dan: ik moet nodig bekappen. Maar doe dat dus niet.'

Het is beter om deze dieren te behandelen met antibiotica. Uit onderzoek blijkt dat 70 procent van de behandelde dieren dan binnen vijf dagen geneest.

Uitroeien

Een schapenhouder kan rotkreupel binnen anderhalf jaar uitroeien. Tenminste als hij doelgericht te werk gaat. Everts raadt aan om te beginnen met het opsporen en afvoeren van de dieren met chronische rotkreupel. Wanneer een schaap binnen het jaar twee keer of vaker is behandeld voor de aandoening, dan is het waarschijnlijk chronisch geïnfecteerd. 'Noteer deze dieren op je telefoon, je computer of de kalender en voer ze af.'

Dieren met een lichte infectie hebben baat bij een stabad (vijftien minuten) met 10 procent zinksulfaat. Als ze daarna een half uur op een droge, harde ondergrond worden gezet, kan het middel goed inwerken. Een voetenbad met formaline is te pijnlijk voor schapen met een lichte infectie, maar werkt wel bij dieren zonder klinische klachten.

Schapen met een zwaardere infectie kun je het beste apart zetten en behandelen met langwerkende antibiotica zoals oxytetracycline.

Vaccineren

Vaccineren is ook een optie om rotkreupel aan te pakken, vooral op grote bedrijven met een hoge infectiedruk. Everts: 'Het kost je 2 tot 3 euro per dosis per ooi en kan snel uit. Met alleen vaccineren roei je het probleem niet uit, maar het helpt wel om de ziekte te beheersen.' Tot één maand voor het aflammeren kun je ooien vaccineren om infecties van jonge lammeren in de zoogperiode te beperken.

Op De Tolakker komt er geen vaccinatie aan te pas. Ze voeren de dieren met chronische rotkreupel af en zetten doelgericht antibiotica in.

Voetenbad

Slagboom: 'En voordat de dieren op stal gaan, lopen ze door een voetenbad. Ook nu ze op stal staan, gaan ze wekelijks door een bad met formaline. De aanpak lijkt te werken, want we zien minder kreupele dieren door rotkreupel.'