Het volledige Nederlandse voedselsysteem moet op de helling, vindt deze hoogleraar
De verscherping van de tegenstelling tussen boeren en burgers, baart hoogleraar rurale sociologie Han Wiskerke zorgen. ‘De herbezinning van de landbouw moet breder.’
Niet de landbouw alleen, maar het volledige Nederlandse voedselsysteem moet op de helling. Daarvoor pleit Han Wiskerke, hoogleraar rurale sociologie aan de Wageningen University & Research.
Wiskerke begeleidde in 2018 de opiniepeiling Staat van de Boer 1. Hij analyseerde ook de uitkomsten van het vervolg, Staat van de Boer 2, dat vandaag wordt gepubliceerd. Wiskerke zegt te zijn geschrokken van de tweede Trouw-enquête onder boeren. Hij ziet een verscherping van de tegenstellingen tussen boer-burger en stad-platteland. “Uit de reacties van de boeren wordt duidelijk dat hun typeringen van de stedeling inmiddels net zo stereotype zijn als hoe de burger de boer pleegt te beschrijven.”
Onlangs riepen oud-minister van landbouw Cees Veerman en voorzitter Louise Fresco van de Wageningse universiteit op tot een herbezinning van het landbouwbeleid. Veerman en Fresco willen naar een nieuw landbouwsysteem. Wiskerke vindt dat die herbezinning veel breder moet. “Een zware commissie moet het hele voedselsysteem in Nederland herijken. Ook de rol van de industrie en de beprijzing van de supermarkten, de volledige keten. Er moet betaald worden voor de producten en diensten van de landbouw.”
Amper ruimte voor dialoog
“Om tot kringlooplandbouw te komen moeten we ook naar de in- en export kijken en proberen om de import van veevoer te vermijden.” De standpunten over boer en burger zijn in anderhalf jaar flink verhard. In het landbouwdebat is nog amper ruimte voor dialoog en samenwerking met andere maatschappelijke partijen, constateert Wiskerke. De steun voor verduurzaming lijkt te verminderen. Waar rond de helft van de boeren in 2018 nog zei dat zij op termijn duurzamer willen gaan produceren, is dat nu nog maar een derde. Waar in 2018 meer dan de helft van de deelnemende boeren vond dat het huidige exportmodel in de landbouw op termijn niet haalbaar is, zegt nu nog maar 38 procent dat. De meeste boeren steunen stevige acties, ook die van het militante Farmers Defence Force.
Volgens Wiskerke zijn ook binnen de sector de verschillen groter geworden. Biologische boeren zijn minder positief over boerenacties en Farmers Defence Force dan de grote meerderheid, de boeren met een gangbare bedrijfsvoering. Wiskerke mist de nuance in het debat. “Het andere geluid komt helaas te weinig naar voren, zeker ook in de media.”
‘Er is geen stikstofprobleem’
Driekwart van de boeren zegt dat er in Nederland geen stikstofprobleem is en die uitkomst verbaast hem niet. “Ik zie helaas dat in de discussies rond boerenacties openlijk wordt getwijfeld aan wetenschappelijke studies en aan de modellen van het RIVM. Daarbij past het ontkennen van het stikstofprobleem.”
De Wageningse hoogleraar vindt het zorgelijk dat vooral ook een forse groep jongere boeren het huidige landbouwbeleid en de koers van minister Carola Schouten naar kringlooplandbouw afkeurt en voorstander is van meer en hardere acties. “Ik had het omgekeerde verwacht. Veel van hen zijn aangesloten bij agrarische jongerenorganisaties die zich juist voorstander tonen van een duurzamere koers. Toch kiezen ze voor de harde koers. Dat stemt wel pessimistisch.”
De aanpak van Farmers Defence Force kan binnen de sector rekenen op brede steun. De steekproef liep al toen voorzitter Mark van den Oever zijn omstreden uitspraak deed over ‘zorgelijke overeenkomsten’ die hij meende te zien tussen de bejegening van boeren en de Jodenvervolging in de Tweede Wereldoorlog. De waardering voor Van den Oever, die van de boeren als enige een hoog rapportcijfer krijgt, veranderde niet na de uitspraken.
Lees ook:
De Staat van de Boer 2 in vijf minuten
Lees in deze beknopte samenvatting de uitkomsten van De Staat van de Boer 2.
Vooral de jonge boer wordt steeds radicaler
De boerenopstand verhardt. Vooral jonge agrariërs ontkennen het stikstofprobleem en omarmen radicale acties.