Hoeveel toeristen per jaar zouden kwallen mogen kussen?

Zwemmen door een miljoen kwallen. Geen grotere nachtmerrie had ik me als kind voor kunnen stellen. Ooit zwom ik onbedoeld met mijn gezicht recht tegen een kwal aan. Toen de brandende pijn wegebde moest ik nog dagenlang de gêne dragen van een gruwelijk mislukte lipfiller. Nu kus ik voor mijn werk regelmatig kwallen. Sterker nog, het zwemmen in een zoutwatermeer vol gouden kwallen, Mastigias papua, is een magische ervaring waar ik steeds naar uitkijk. De rustig pulserende kwallen botsen tegen je aan zonder dat je een steek voelt.

Wereldwijd zijn maar twintig zogenaamde kwallenmeren bekend. Het beroemdste is in Palau, een eilandengroep ten oosten van de Filipijnen, waar jaarlijks duizenden toeristen 100 dollar betalen voor de onwaarschijnlijke onderwaterselfie in bikini tussen de kwallen. Opmerkelijk: de kwallen verdwijnen soms. Waarschijnlijk door een combinatie van periodieke veranderingen in watertemperatuur en stress van toerisme. Toen mijn team vijf kwallenmeren ontdekte in afgelegen eilanden van Raja Ampat (West Papua, Indonesië) hebben we op aanraden van natuurbeschermingsorganisaties en lokale beleidsmakers de vondst lang stilgehouden. Om te voorkomen dat er een toestroom aan toeristen zou komen voordat er wat milieubeleid was ontwikkeld. Drie van de meren zijn nu een tijd bekend, twee nog niet. We houden ons hart vast, want sinds 2007 zijn de aantallen toeristen naar Raja Ampat verdertigvoudigd. Hoeveel toeristen kan zo’n kwallenmeer aan?

Die vraag geldt voor alles. Van natuur tot hele steden. Toeristen kunnen magische locaties kapotmaken door de verzameldrift voor unieke ervaringen. De fotograaf Martin Parr legt dit prachtig vast in een beeld van de Mona Lisa gezien door een zee van mobieltjes. Toerisme heeft ook nadelige effecten op de lokale bevolking. Mijn fietsgedrag is in ieder geval wat agressiever geworden met het groeiende aantal verdwaalde voetgangers op de fietspaden.

Laatst kleurde West Papua rood op de reisadviesapp van het Ministerie van Buitenlandse Zaken, wat zoveel betekent als een reisverbod. Nu blijken de Raja Ampat eilanden veilig en kan je er prima heenreizen. Maar dat deed me denken: stel dat het toerisme opeens zou stoppen? Dat zou niet per se goed zijn voor de natuurbescherming. In afgelegen gebieden waar weinig mensen wonen is er meestal niet genoeg financiering voor continue handhaving. Het patrouilleren gebeurt deels informeel door touroperators met duikers die ter plekke aanwezig zijn. Zodra zij dynamietvissers spotten geven ze het door, want kapotte riffen passen niet bij de magische duikervaring. Bovendien kan toerisme meebetalen aan natuurparken door toegangskaartjes of andere heffingen. 

De positieve effecten van toerisme moeten wel op een eerlijke manier afgewogen worden tegen de kosten. Kosten zoals verhoogd gebruik van rioleringen of verstoring van het leven van lokale bewoners. Die balans zou gevonden kunnen worden met een quotum en hoge toegangsprijzen. Moeten unieke natuurgebieden wel voor iedereen toegankelijk zijn? Om de parallel met kwallen te trekken: plezierige bloei is goed, maar we moeten oppassen dat toerisme geen stekende plaag wordt.

_{Lisa Becking is universitair docent mariene ecologie bij Wageningen University and Research.}