‘Succesfoto’ van Boyan Slats plasticvanger baart biologen zorgen

Het beeld, dat deze week werd gedeeld, bevestigt hun zorgen over de impact op het zeeleven als drijvende armen van honderden meters lang op grote schaal plastic gaan opruimen. Het ambitieuze project van Nederlander Boyan Slat bevindt zich nu nog in de testfase, maar over een paar jaar hoopt hij de grootste opeenhoping van afval in de Grote Oceaan voor de helft op te ruimen. In het Amerikaanse tijdschrift The Atlantic beschreef Rebecca Helm, bioloog bij de Universiteit van North Carolina, begin dit jaar al te vrezen dat drijvend leven hierdoor massaal zal worden weggeschept.

Nu deelt ze op Twitter de foto van The Ocean Cleanup, zoals het project van Slat heet, met daarop omcirkeld ‘honderden’ drijvende dieren tussen het gevangen plastic. Het gaat met name om bezaantjes, drijvende kwalachtigen. Dat The Ocean Cleanup deze foto als succesverhaal presenteert is ‘totaal verbijsterend’, twittert conservatiebioloog David Shiffman, verbonden aan de Simon Fraser-universiteit in Canada, eveneens. 

Marien biologen Lodewijk van Walraven van het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ) en Jan Andries van Franeker (Universiteit Wageningen) bevestigen desgevraagd dat de foto bijvangst toont. Van Walraven: ‘Het meeste is plastic, maar er zit aardig wat fauna tussen.’

Bijvangst 

In de bovenste meters van de oceaan, legt hij uit, zweven en drijven onder meer kwalachtigen, slakken en insecten (‘zoals halobates, die lijken op een schaatsenrijder’). Deze dieren dienen weer als voedsel voor bijvoorbeeld vissen en zeeschildpadden.

Veel van de oppervlaktedieren drijven passief met de stroming mee. Net als plastic, dus. Van Walraven is daarom niet verrast dat ze door de vangarm worden opgepikt, terwijl bijvoorbeeld vissen wegzwemmen.

Van Franeker verwacht ook bijvangst die niet op de foto zichtbaar is. Zoals eieren van vliegende vissen, die in strengen aan drijvend materiaal vastzitten. Wil Boyan Slat zijn hoge opruimambities waarmaken, dan begint de bioloog zich ‘toch wel zorgen te maken over de mogelijke populatie- en ecosysteemeffecten’.

Uiteindelijk moet je dit bekijken als een kosten-batenanalyse, stelt hij. Wat de baten betreft, mist hij nog details. ‘Hoeveel vierkante kilometer zeeoppervlak is gedurende hoeveel tijd afgeschraapt om het getoonde materiaal bij elkaar te krijgen?’

Impact 

The Ocean Cleanup erkent in een reactie dat drijvende diersoorten tussen het verzamelde afval zijn gesignaleerd en is hier ‘niet blij mee’. De impact zou echter beperkt zijn. Daarbij benadrukt de organisatie dat dit nog niet de eindversie van de schoonmaakinstallatie is.

In een blogpost stelde Slat begin dit jaar al dat het schoonmaakprogramma een relatief klein deel van de oceaan beslaat, omdat het afval zich concentreert. Bovendien zou een deel van de diersoorten waarover het gaat zich razendsnel reproduceren, dankzij een aanpassing op vernietigende stormen die grote delen van de populatie vernietigen. 

Via e-mail brengt Rebecca Helm hier tegenin dat diersoorten niet gelijkmatig over de oceaan zijn verspreid. De locatie waarop The Ocean Cleanup zich wil focussen, is volgens haar bijvoorbeeld net het leefgebied een soort blauwe zeenaaktslak. 

Volgens Lodewijk van Walraven van het NIOZ weten we eenvoudigweg te weinig over het leven in de bovenste meters van de oceaan om in te schatten wat er gebeurt als je er jarenlang met vangarmen doorheen schept. ‘Ik vind het voorbarig om te zeggen dat The Ocean Cleanup weinig impact heeft op het oceaanleven.’