Het verwijderen van teken: moet je nou draaien, trekken of schuiven?

Wat is de juiste manier om een teek te verwijderen? Experts wereldwijd adviseren een puntig pincet te gebruiken. Met een puntig pincet kun je alle teken, zelfs op de lastigste plekjes, nauwkeurig verwijderen.

Andere types tekenverwijderaar zijn prima bruikbaar, al verschillen de gebruiksinstructies meestal per type. Een tekenkaartje of een tekenlepeltje is wat gebruiksvriendelijker dan een spits pincet, maar een teekje in de navel of achter het oor is daarmee lastig te verwijderen. Het belangrijkste is dat je een teek zo snel mogelijk verwijdert.

Algemene weetjes voor het verwijderen van teken

Een in de huid vastgebeten teek moet je zo snel mogelijk verwijderen. De overdracht van de lymebacterie uit de teek komt namelijk vertraagd op gang. Bij een gemiddelde tekenbeet is de kans op het oplopen van de ziekte van Lyme 2 á 3 procent, maar als je bijvoorbeeld langer dan 24 uur wacht wordt die kans een paar procent hoger. Omdat het kopje van de teek het stevigst is en de meeste bacteriën in het lijfje van de teek zitten en veel minder in de kop en kaakdelen, is het verstandig de teek zo goed mogelijk bij de kop beet te pakken. Dat kan het best met een pincet met een scherpe of spitse punt, omdat je daarmee zelfs op moeilijk bereikbare plekjes teken dicht op de huid bij de kop kunt beetpakken.

Ook verschillende andere types tekenverwijderaar kunnen handig zijn, zolang de teek zo dicht mogelijk bij de huid vastgeklemd wordt. Bij sommige producten moet je recht omhoog trekken, andere werken door te slepen, schuiven of te draaien. Gebruik in ieder geval geen dingen die de teek irriteren, zoals alcohol, zeep, vaseline of vuur.

Waarom zit die teek zo ontzettend vast?

Teken zijn vaak érg klein als ze net op de huid zitten, daarover is meer te lezen in het artikel ‘Hoe herken je een teek op de huid?’. Toch kan een teek gemeen vastzitten. Een teek drinkt drie tot soms meer dan tien dagen bloed. In die tijd spuugt de teek allerlei stofjes de huid in. Van één van die stofjes maakt de teek rond de steeksnuit een soort cement. Dat cement is zó sterk, dat er bij het verwijderen van een teek soms zelfs huid en haar meekomen. Het beestje is niet voor niets al succesvol sinds de dinosauriërs: de steeksnuit is perfect voor het binnendringen en vooral verankeren in huid. Aan de tekenkop zit een vast puntig orgaan: het hypostoom. Daarmee zet de teek zich vast met tientallen weerhaken. Bovenop het hypostoom liggen nog twee snijdende kaakdelen: de cheliceren. Deze bewegen op en neer en bij het puntje van het hypostoom zelfs wat opzij. De teek zet zich ook extra schrap met deze kaakdelen. Zelfs als je de teek op de best mogelijke manier verwijdert, blijven er soms wat stukjes van de monddelen achter. Dit zweert vanzelf weer uit de huid.

De steeksnuit van de teek. Het hypostoom (het zaagblad in het midden) wordt door de snijdende beweging van de cheliceren (de twee gekartelde haakjes aan weerszijden) langzaam in de huid gestoken. Daarna maakt de teek een soort cement, waarmee de snuit extra vast komt te zitten, zodat de teek drie tot tien dagen lang bloed kan zuigen. ©  Adriaan van Aelst

De beste manier: verwijder de teek met een puntig pincet

Onderzoek gedaan naar het verwijderen van teken is schaars en vaak specifiek voor bepaalde merken tekenverwijderaar. De meeste onderzoeksresultaten laten wel zien dat het verwijderen van de teek met een spits pincet het beste is. De teek wordt zo dicht mogelijk op de huid beetgepakt en rechtop met een rustig trekkende beweging verwijderd (zie hier een filmpje). Met een puntig pincet kun je ook op lastige plekjes komen, bijvoorbeeld in huidplooien, de navel en achter de oren. Bij een teek die al langer in de huid zit zwelt de huid soms wat op rond te teek. Met een puntig pincet kun je dan toch nog goed bij het kopje. Ook is een spits pincet goed schoon te maken en is het metaal erg sterk, wat belangrijk is voor bijvoorbeeld de huisartsenpraktijk. Toch zijn er ook nadelen: het is een nauwkeurig klusje het teekje, dat vaak niet groter is dan een maanzaadje, goed beet te pakken. Bovendien is het lastig voor een redelijke prijs een pincet met een liefst niet gekartelde punt te vinden. En last but not least: een pincet met scherpe punt is lastig mee te nemen vergeleken met veel andere tekenverwijderaars. Die heb je dus ook niet altijd op zak.

Een tekennimf wordt uit de huid verwijderd met een spits pincet. © Fedor Gassner

Andere tekenverwijderaars: draaien, slepen of trekken?

Andere tekenverwijderaars zijn vaak producten met een inkeping (kaartjes, haakjes, lepeltjes), producten met een tang, of producten met een lasso. Bij producten met een inkeping wordt de teek in een fijn toelopend sleufje geklemd en vervolgens uit de huid geduwd, gesleept en/of gedraaid. Het voordeel hierbij is dat de teek heel eenvoudig dicht op de huid bij de kop wordt vastgeklemd, en het achterlijf grotendeels onaangetast blijft. Ook zijn dit soort producten heel makkelijk mee te nemen (bijvoorbeeld in een portemonnee) en goed verkrijgbaar. Nadelen zijn dat het sleufje soms te wijd is voor de kleinere teekjes (larven en nimfen), teekjes in huidplooien lastig bereikbaar zijn, en het plastic soms wat kan vervormen.

Producten met een tang of lasso zijn bedoeld om de teek loodrecht zo dicht mogelijk op de huid beet te pakken, en deze draaiend te verwijderen. Vooral bij de kleine teken is het lastig ze de kop beet te houden zonder ze te pletten en te voorkomen dat de teek tussen de tang of lasso uitglipt. Dit soort tangen zijn wel eenvoudig in gebruik, makkelijk mee te nemen en goed verkrijgbaar in winkels. Teken die nog maar net vastgebeten zitten zijn soms ook nog prima met scherpe nagels te verwijderen.

Verschillende types tekenverwijderaar hebben verschillende gebruiksinstructies: volg dus altijd de gebruiksaanwijzing. © Fedor Gassner en Jos van de Broek.

De belangrijkste tips rond tekenbeten op een rijtje zijn te lezen op de website van het RIVM. Meer weten over Lymeziekte? Download of bestel dan de paperback Lymeziekte.