ZAP (Zernike Advanced Processing) Facility bestaat al een jaartje of twee. Sinds de oprichting – in 2015 – wordt ZAP vooral gebruikt voor onderwijsdoeleinden. Zo geeft de Hanzehogeschool Groningen practica voor tweede- en derdejaars chemische technologiestudenten en het Noorderpoort (mbo) practica voor tweede-, derde en vierdejaars operators in spé. Beide onderwijsinstellingen gebruiken daarvoor de praktijklokalen, laboratoria en faciliteiten in de proceshal. ‘Het onderwijsgedeelte van ZAP loopt gesmeerd’, aldus Rob van Linschoten, directeur van ZAP. ‘We gaan nu vaart zetten achter de onderzoekspoot van het initiatief. Daarvoor gaan we een onderzoeksfaciliteit bouwen en inrichten die zoals gezegd in 2018 gaat draaien. De scope van de activiteiten is nauw verbonden met de expertise van de kennisinstellingen en de bedrijven in het Noorden. We richten ons vooral op groene chemie, bioraffinage en smart processing (processimulaties etc.).’
Polymeer uit garnalenafval
In de TRL-lijn opereert ZAP tussen de stadia 2 en 5. De installaties zullen proof-of-concepts moeten opschalen tot kilogramschaal om de technologische en economische haalbaarheid te bepalen. Dat zou bijvoorbeeld kunnen gelden voor een inmiddels afgerond project naar chitosan, een restproduct van de garnalenpelsector. ‘Omdat deze activiteit meer plaatsvindt in Nederland – door een verregaande automatisering – worden bedrijven geconfronteerd met reststromen waarvoor ze een bestemming zoeken. Een consortium van bedrijven en kennisinstellingen uit de regio kan garnalendoppen omzetten naar de polymeren chitine en chitosan, wat de weg vrijmaakt richting bioplastics. Welnu, zo’n proces zouden we kunnen opschalen binnen ZAP.’
Van Linschoten geeft aan dat de gesprekken met de partners (zie kader) en derde partijen lopen. Op basis van deze contacten zullen in de aanloop naar de opening de verschillende opschalingsprojecten worden geïnventariseerd en passende apparatuur worden aangeschaft. ‘Het doel is om de pijplijn te vullen voordat het lint wordt doorgeknipt. Goed om te vermelden is dat we ook ruimte en/of apparatuur beschikbaar kunnen stellen aan derden. ZAP is niet alleen voorbehouden aan de vaste partners.’
Noodzakelijke verbinding
Gezien private partners van ZAP als Avebe, Suiker Unie, Friesland Campina en Syncom, is de kans groot dat grondstoffen uit de suikerbieten- en aardappelteelt en de zuivelsector komen. Daarnaast zijn er een aantal onderzoekstrajecten, gericht op andere vormen van biomassa, die mogelijk in ZAP richting TRL 5 worden geleid, zoals het winnen van luteïne uit tagetes (Afrikaantjes) of het synthetiseren van aromaten uit biomassa.
‘In Noord-Nederland is een zeer actief onderzoeks- en onderwijsveld op gebied van de biobased economy’, stelt André Heeres, projectleider van Syncom. ‘Daarnaast hebben we twee grote industriële clusters, in Delfzijl en Emmen, respectievelijk in de chemie en de polymeer(chemie). Wat nog ontbreekt is de tussenschakel die fundamentele inzichten kan vertalen naar een demoplant en vervolgens een reference plant. Het is een noodzakelijke schakel omdat investeerders niet overstag gaan bij een proof-of-concept. Je hebt minimaal een TRL 5 nodig en eigenlijk ook nog een TRL 7/8. Vandaar dat we denken over een ZAP+: een dedicated demoplant voor specifieke processen.’
