Zeereservaat helpt koraal niet

Verspreid over de wereldzeeën zijn beschermde gebieden aangewezen. Vooral in kustgebieden hebben autoriteiten visserij en andere activiteiten aan banden gelegd ter wille van het behoud van soorten en ecosystemen.

Bij de beslissing waar een natuurpark moet komen, wordt gewoonlijk gekeken naar het aantal soorten dat in een gebied voorkomt. Biodiversiteit wordt gezien als belangrijkste maatstaf voor de gezondheid van een ecosysteem.

Volgens de Franse zeebioloog David Mouillot en zijn collega's wordt te weinig rekening gehouden met evolutionaire verscheidenheid. Terwijl die wel van belang is. Soorten die nauw verwant zijn, spelen doorgaans een vergelijkbare rol in het ecosysteem. Soorten die verder van elkaar af staan, hebben een ongewone of aanvullende functie en zijn daarom van vitaal belang.

Onvoldoende rekening

Verwante soorten zijn minder interessant om te beschermen dan soorten die relatief ver van elkaar af staan, zegt koraalonderzoeker Bert Hoeksema van Naturalis Biodiversity Center in Leiden. 'Soorten die niet nauw met elkaar verwant zijn en waarvan er relatief weinig zijn, hebben een geïsoleerde plaats in de evolutionaire stamboom. Gebieden kunnen verschillen in de aanwezigheid van zulke evolutionair unieke soorten. De natuurbescherming houdt daarmee onvoldoende rekening.'

Volgens Hoeksema, niet betrokken bij het onderzoek van Mouillot, zijn politieke argumenten vaak doorslaggevend bij het aanwijzen van een beschermd zeegebied. 'Ik heb het zelf ook meegemaakt: een park wordt door een bestuurder aangewezen zonder dat vooraf een analyse is gemaakt waarom het op die ene plek moet komen.'

Mouillot en zijn collega's keken naar 805 koraalsoorten en 450 soorten lipvissen - vissen die veel leven bij koraalriffen. Ze berekenden welk deel van het leefgebied van deze soorten wordt gedekt door beschermde gebieden en hoeveel evolutionaire geschiedenis de soorten in de reservaten met elkaar delen. Slechts 1,7 procent van de evolutionaire stamboom van het koraal en 17,6 procent van die van de vissen bleken de minimale bescherming (10 procent van het totale leefgebied) te genieten die volgens de auteurs nodig is om het voortbestaan veilig te stellen.

De mate waarin bescherming tekortschiet verschilt per regio. Voor koraal is de toestand vooral ongunstig in het westelijk deel van de Atlantische Oceaan en het oostelijke deel van de Stille Oceaan. Voor vissen zijn dit het westelijk deel van de Indische Oceaan en het centrale deel van de Stille Oceaan.

Bedenkingen

Ecoloog Erik Meesters van onderzoeksinstituut Imares in Wageningen heeft bedenkingen bij de studie. Die berust op data over de hele wereld met een volgens hem 'grove resolutie'. Arbitrair noemt hij de aanname dat reservaten 10 procent van het leefgebied van een soort moeten omvatten om het voortbestaan te garanderen. 'Is dat genoeg? Er zijn ook studies waarin staat dat je hogere percentages moet beschermen. Het verschilt ook per soort: sommige soorten hebben minder en andere meer nodig.'

Het grootste probleem met beschermde gebieden is volgens Meesters niet het aanwijzen van de reservaten, maar het naleven van de regels. 'Je kunt meer reservaten instellen, maar hoe groter het gebied is des te moeilijker het wordt om het te controleren.'