Waarom is levertraan tegenwoordig minder populair?

Kokhalzend en rillend moesten we eraan geloven, schrijft een lezer: de dagelijkse portie levertraan. Hij was niet de enige. In de jaren vijftig kreeg zo'n beetje ieder kind levertraan voorgeschoteld op advies van het Voorlichtingsbureau voor de Voeding. Nu doen we er niet meer aan. Werden kinderen er voor niks mee gemarteld? Of heeft levertraan wel degelijk nut?

Het klassieke recept: neem de lever uit een kabeljauw of aanverwante vissoort, stop die met zeewater in een vat, en laat het fermenteren. Wat je overhoudt, is een olie die niet zo lekker smaakt, maar vol nuttige stoffen zit: vitamine A, vitamine D en omega-3-vetzuren.

'Toen levertraan begin twintigste eeuw werd ontdekt, was het een welkome vondst', zegt Lisette de Groot, hoogleraar Voeding en veroudering aan Wageningen Universiteit. 'Het bleek een oplossing voor de Engelse ziekte, misvorming van botten bij kinderen. Dat was te danken aan de hoge dosering vitamine D in levertraan: die is nodig om calcium op darmniveau te absorberen, om het mineraal vervolgens in het bot te kunnen vastleggen. Veel kinderen hadden een ernstig tekort.'

Vitaminen door vette vis

Bang voor een tekort aan vitamine D hoeven we nu niet snel te zijn. Sinds de vitamine ook wordt toegevoegd aan producten als margarine, is de behoefte aan supplementen afgenomen. Bovendien laten onze werkweken wat meer blootstelling aan zonlicht toe, en daarbij maken we vitamine D aan. Ook door het eten van bijvoorbeeld vette vis krijgen we de vitamine binnen.

Toch zijn er wel mensen die risico lopen op een vitamine D-tekort: wie een donkere huidskleur heeft, is beter beschermd tegen zonlicht, maar maakt daardoor minder vitamine D aan. Ook ouderen hebben vaak een tekort. En te weinig vitamine D draagt bij aan botontkalking. Een supplement van 20 microgram vitamine D voor 70-plussers is daarom het advies van de Gezondheidsraad. Kinderen tot 4 jaar krijgen beter ook extra vitamine D binnen, om hun botten goed te kunnen opbouwen.

Maar levertraan, al dan niet in capsulevorm, is daar niet per se het aangewezen middel voor. 'Vitamine D is ook in losse tabletten verkrijgbaar, en gerichter innemen is verstandiger', zegt De Groot. Levertraan bevat naast vitamine D een hoge dosis vitamine A, tot 150 procent van de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid. Voor zwangere vrouwen is levertraan daarom af te raden, omdat een overdosering vitamine A kan leiden tot afwijkingen bij ongeboren kinderen.

Meer beloven dan we zeker weten

De omega-3-vetzuren in levertraan zijn wel goed, want die beschermen tegen hart- en vaatziekten. Er zijn zelfs aanwijzingen dat patiënten met reumatoïde artritis minder pijnstillers nodig hebben als ze levertraan slikken. 'Maar die studies leveren nog geen overtuigend bewijs', waarschuwt De Groot. 'We moeten oppassen om meer te beloven dan we zeker weten.'

En hoe zit het met de lezer die zegt altijd kerngezond te zijn - is dat te danken aan de levertraan in zijn jeugd? 'Dat zou ik niet durven beweren', zegt De Groot. 'Zijn algehele gezondheid hangt van veel meer factoren af.' Als er al iets toe te schrijven valt aan levertraan, dan is het zijn botgezondheid: rond het 25ste levensjaar bereiken we onze 'peak bone mass', zegt De Groot, en vitamine D is daarbij een belangrijke voedingsstof. 'In het latere leven kan de botgezondheid alsnog afnemen, maar wellicht was het vertrekpunt van deze lezer beter.'

_{Heeft u ook een vraag voor deze rubriek? Mail naar voeding@volkskrant.nl}