Direct naar artikelinhoud

Weg met al die tegeltuinen

Weg met al die tegeltuinen
Beeld Thinkstock

De gemiddelde stadstuin ligt tegenwoordig vol tegels. En daar is het milieu niet blij mee. De actie Operatie Steenbreek wil dit veranderen.

Een klein, half verduisterd zaaltje, de gekleurde stoelen staan in groepjes bij elkaar. Op het scherm een foto van een volledig betegelde tuin. "De eigenaar van deze tuin vroeg zich af waarom er geen vogeltjes meer langskomen", zegt Annemarie Kok van het platform Haarlem Groener. De circa dertig mensen in debatcentrum Pletterij in Haarlem grinniken. De aanwezigen zijn het erover eens: een versteende tuin is saai en karakterloos. Belangrijker: de opmars van versteende tuinen zorgt voor wateroverlast, hitte-eilanden en een afname van de biodiversiteit. Daarom wordt vanavond door het platform de 'Operatie Steenbreek Haarlem' gelanceerd, een bewustwordingscampagne voor meer groen in de Nederlandse tuinen.


Er gaapt een kloof tussen wat mensen in Nederland mooi vinden en wat ze echt met hun tuin doen. 64 procent houdt van een tuin met veel leven en groen, hoewel 44 procent van de Nederlanders de tuin heeft verhard. Nederlanders houden dan ook vooral van een tuin die lekker praktisch en onderhoudsvrij is. Daar geeft bijna de helft de voorkeur aan.


"Mensen leggen hun hele tuin vol stenen", zegt Kok. "Het vergt weinig onderhoud, maar er ontstaan ook problemen." Tijdens een hittegolf kan het in een versteende omgeving namelijk zomaar drie graden warmer zijn dan in een groene omgeving. In een volledig versteende tuin stroomt bovendien 85 procent van het regenwater rechtstreeks het riool in. Een groene tuin neemt juist 85 procent van het water op.

5000 euro

Operatie Steenbreek werd in februari 2015 afgetrapt in Leeuwarden en is een initiatief van verschillende universiteiten en milieuorganisaties. Gemeenten die zich aanmelden betalen 5000 euro. Daarvoor krijgen ze onder andere een pagina op de landelijke website, toegang tot verschillende onderzoeken en delen ze mee in ervaringen van andere steden. Elke stad bedenkt zijn eigen acties.

Excursies en workshops

Hoewel het in de Pletterij vooral preken voor eigen parochie is, wil Haarlem Groener juist ook eigenaren van versteende tuinen bereiken. Voorbeeldtuintjes, flyeren, gratis zakjes zaad uitdelen, tuinexcursies met de stadsecoloog en tuinworkshops. Twee enthousiaste tuinarchitecten willen zelfs bij mensen met versteende tuinen gaan aankloppen, maar ze zijn het er bij Haarlem Groener nog niet helemaal over eens of dat wel echt een goed idee is.


Het platform wacht een zware taak: bij 44 procent van de Nederlandse tuinen is meer dan de helft van de tuin verhard. "Elke gemeente komt de problemen van verstening tegen: het overschrijden van de capaciteit van de riolering, hittestress en een afgenomen biodiversiteit", zegt Carijn Beumer. Zij doet onderzoek naar duurzaamheid bij de Universiteit van Maastricht en is verbonden aan Operatie Steenbreek. "Er wordt om hulp en tips gevraagd door gemeenten, er is een groot gebrek aan kennis van de waarde van groen."


Dat het ontstenen van tuinen nut heeft, blijkt uit verschillende onderzoeken. Als 10 procent van de versteende tuinen groen zou worden, zou jaarlijks negen miljoen euro worden bespaard op de kosten van afvoer en zuivering van regenwater. Bij eenzelfde percentage zou 32,3 miljoen kubieke meter water minder het riool in stromen.

Twee pastinaken

Groen tuinieren hoeft niet moeilijk te zijn, vindt Dik Vonk, gepensioneerd stadsecoloog van Haarlem. "Koop twee pastinaken, eet er een op en poot de andere in maart in de grond. Voor je het weet heb je een grote plant met mooie, gele bloemetjes." Op de website van Steenbreek023, zoals de operatie in Haarlem ook wordt genoemd, worden eventuele bezwaren ontkracht. Wil je geen kattenpoep in je tuin? Gebruik bodembedekkers. Geen zin in ongedierte? Plaats de juiste planten, zoals lavendel tegen bladluizen. Plek nodig voor de auto? Er zijn genoeg geschikte planten voor een strook tussen de banden.

Loungebanken

Ook de in de Pletterij aanwezige tuinprofessionals zijn enthousiast. Landschapsarchitect Jelle Fekkes benadrukt dat een combinatie van steen en groen ook al veel nut kan hebben. "Die loungebanken hoeven echt niet weg, als er maar groen onder of tussen zit. Ik merk bij mijn buren toch wel een beetje angst, voor beestjes en te veel gedoe." Hovenier Daniël Kras ziet deze angst ook bij zijn klanten. De laatste jaren zag hij steeds meer versteende tuinen, al lijkt het tij te keren. "Ik denk dat dat komt door het toenemend biologisch bewustzijn. Maar er is een harde kern bij wie het verstenen alleen maar erger wordt."


Tuin- en landschapsontwerper Ria Bos heeft zelf een klein tuintje. Ze heeft al wat tegels weggehaald, maar klaagt dat veel katten er hun behoefte komen doen. Toch probeert ze de tuinen van haar klanten te vergroenen. "Die tuinprogramma's straten alle tuinen vol, ik heb RTL daar ook al eens over ge-e-maild."


Den Haag, een van de vijf steden die vanaf het begin, in de zomer van 2015, meedoet, deelt alvast wat resultaten. Er werden vijfduizend tegels ingeleverd in ruil voor evenzoveel plantjes; voor de wedstrijd Super-Steenbreker kwamen vijftien aanmeldingen. Operatie Steenbreek is nog maar net begonnen.

Groen is goed voor de gezondheid

Een groene omgeving thuis en in de openbare ruimte is niet alleen goed voor het welzijn van de stad, het water en de biodiversiteit, ook het menselijk welzijn profiteert van een groene omgeving. Uit onderzoek is gebleken dat tuinieren tot een grotere afname van het stresshormoon leidt dan andere ontspannende activiteiten, zoals lezen.


Stedelingen zijn al helemaal gebaat bij meer planten, gras en bomen. Zij voelen zich in een groene omgeving niet alleen gezonder, maar zijn dat ook. Dit komt niet doordat daar meer gewandeld of gesport wordt, maar door de afname van stress en een toename van de sociale cohesie.


Een ander opmerkelijk verband tussen een groene omgeving en de menselijke gezondheid is gelegd door onderzoeksinstituut Alterra van de Universiteit Wageningen: kinderen met ADHD die opgroeien met veel groen om zich heen, maken minder gebruik van middelen zoals ritalin. Een oorzaak-gevolg relatie is echter niet aangetoond.