visie
de ecologische omgeving in het geding zijn”. Ze benadrukt ook hier dat waarschijnlijk niet de schaal op zich het probleem is, maar de hygiëne en isolatie van dieren in kleinere eenheden. “Het is bekend dat goede voeding van dieren het gebruik van antibiotica kan verminderen. Scherpe richtlijnen over antibioticagebruik kunnen resistentie van voor mensen schadelijke dieren verder voorkomen, hoewel de veehouderij op de lange termijn mogelijk in de problemen komt als er geen nieuwe middelen worden ontwikkeld”.
Patstelling Fresco benoemt in haar boek de mogelijkheden die de voortschrijdende wetenschap geeft voor producten zoals melk met meer omegavetten en hogere gehalten aan vitaminen en mineralen, van belang voor ouderen. “De wetenschap weet niet van ophouden. Het gen voor hoge melkgift is ondertussen geïdentificeerd, net als verschillende genen die de vetsamenstelling van varkens bepalen, waaruit volgt dat voedingskundige verbeteringen in vlees en melk uit transgene dieren slechts een kwestie van tijd zijn. Melk van gekloonde koeien zou al in sommige landen op de markt komen.” Hoewel bijna alle kaas inmiddels wordt gemaakt met chymosine, een stremsel afkomstig van genetisch gemodificeerde micro-organismen, is er aldus Fresco een patstelling ontstaan waarbij een open dialoog over dit onderwerp onmogelijk lijkt. “Gezaghebbende wetenschappelijke instellingen publiceren keer op keer overzichten waaruit blijkt dat de risico’s miniem of niet meetbaar zijn. Overheden aarzelen niettemin, omdat ze niet duidelijk de kant van de meerderheid van de onderzoekers willen kiezen tegenover hun onzekere en wantrouwende kiezers. Als voor- en tegenstanders dan ook nog het debat voeden met vreesaanjagende beelden en demagogische formuleringen, dan is de verlamming compleet”. Ze zegt dat deze patstelling typisch Europees is, en dat deze minder scherp is in NoordAmerika en al helemaal niet bestaat in (opkomende) economieën, waar biotechnologie als positieve ontwikkeling wordt gezien. “Daar groeit juist het onbegrip over de Europese houding en de onduidelijkheid over wat er wel en niet toegelaten is op de Europese markt. Een bijkomend effect is dat veel veredelingsonderzoek verdwijnt uit Europa”. zuivelzicht / 17 oktober 2012
441327.indd 7
Over De auteur Louise Fresco heeft vele jaren veldwerk verricht in ontwikkelingslanden. Zij was directeur Research bij de FAO en assistant directeur-generaal, en is sinds 2006 als hoogleraar verbonden aan de Universiteit van Amsterdam met als aandachtsgebied de grondslagen van duurzame ontwikkeling in internationaal perspectief. Professor Fresco is actief in talloze (inter)nationale (wetenschaps)kringen en schrijft naast wetenschappelijke publicaties een column in NRC en blog in NRC.nl, essays, literaire kritieken en romans. Met het boek ‘Hamburgers in het paradijs’ wil Fresco de aandacht vestigen op de discrepantie tussen de wetenschappelijke vooruitgang en maatschappelijke onzekerheid op het gebied van landbouw en voedsel. “Die discrepantie verscherpt zich door de neiging om in zwart-witdenken te vervallen en simpele slogans te propageren. De titel Hamburgers in het paradijs verwijst dan ook naar het paradijs als het oerbeeld van zorgeloze overvloed, en tegelijk naar de hamburger, het voedsel dat zozeer symbool staat voor de hedendaagse voedselzonde. Het paradijs is ook een metafoor voor de landschappen van onze planeet, voor het verlies aan onschuld en een pre-industrieel verleden, dat zoveel aantrekkelijker lijkt dan de verwarring waar we nu in verkeren.”
verantwoordelijke burgers In haar boek beschrijft Fresco de verwarring van de consument. Ze benoemt de vervreemding van de moderne mens van voeding als oorzaak. “Het drama van onze tijd is dat de meeste mensen in de rijke en opkomende economieën, ook op het platteland, zich nauwelijks meer bewust zijn van hoe hun dagelijks voedsel daadwerkelijk op hun bord belandt. We kunnen niet over voedsel praten en oordelen als we dat verhaal niet kennen [...] We kunnen pas echte keuzes maken als we enigszins begrijpen hoe de dingen in elkaar zitten, nationaal en internationaal, technisch, economisch en sociaal.” zo pleit Fresco voor meer bewustwording. “Het is essentieel dat voedselproductie, van grond tot mond, ervaren wordt als een verantwoordelijkheid van iedereen”, zo vervolgt Fresco. “Mensen zijn misschien bang voor de anonimiteit van de wereldwijde voedselketen, maar ze willen ook graag iets zelf
doen”. Bij voorbeeld via de ondersteuning van lokale boeren. “In kwantitatieve termen biedt dit zelden een oplossing, maar dit soort initiatieven vormt wel de basis voor verandering. Mensen willen niet alleen passieve consument zijn, maar ook verantwoordelijke burger. De enorme activiteit van gemeenschappen (communities) op internet weerspiegelt een geweldig potentieel.” Het gaat er daarbij om een samenleving te scheppen met gedeelde verantwoordelijkheid. “Waarin het weer vanzelfsprekend wordt collectief te leren van fouten, waarin het vertrouwen dat wetenschap een basis legt voor vooruitgang staat naast bereidheid om iedereen te betrekken bij de keuzes in de voedselketen. Een duurzame voedselketen komt alleen tot stand in een klimaat van verantwoordelijk burgerschap, gebaseerd op een open debat. Want alleen kennis en inzicht, met besef van de beperkingen ervan, kunnen ons vooruithelpen.” 7
16-10-2012 12:25:07