05.02.2016 Views

WIE GEEFT DIE KRIJGT

Communicatie_2016_01_02

Communicatie_2016_01_02

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

DOOR NICK VEROUDEN, MAARTEN VAN DER SANDEN EN NOELLE AARTS<br />

47<br />

GESPREKKEN<br />

Datgene waarover niemand<br />

spreekt, is in gesprekken soms<br />

het grootste obstakel – the<br />

elephant in the room. Herken<br />

de stiltecodes en je snapt het<br />

gesprek beter.<br />

Na afloop van een vergadering heb je sterk het<br />

gevoel dat dingen niet ter tafel zijn gekomen.<br />

Was dat omdat niemand ze kon benoemen, of<br />

wilde noemen, of durfde uit te spreken? Bestond<br />

er een stilzwijgende afspraak om controversiële<br />

punten uit de weg te gaan? Moest de lieve vrede<br />

worden bewaard of was er sprake van manipulatie<br />

door verzwijgen?<br />

Het gaat hier over misschien wel het minst besproken<br />

onderwerp in communicatie binnen en<br />

tussen organisaties: stilte. Stilte is een complex<br />

en veelomvattend fenomeen, onlosmakelijk met<br />

communicatie verbonden. Als je de stiltecodes<br />

herkent, snap je de betekenis van het gesprek<br />

veel beter. Je kunt dan stiltes ook strategisch<br />

inzetten. In ons onderzoek stelden we vijf vormen<br />

van stilte vast. We werken nu aan de ontwikkeling<br />

van een stilte-instrumentarium voor<br />

communicatieprofessionals.<br />

HET VERZWEGEN WOORD<br />

Samenwerken is in organisaties de standaard:<br />

cocreatie, kruisbestuiving, interdisciplinair onderzoek<br />

en participerende communicatie. De<br />

basis van al die samenwerking is het gesprek.<br />

Er moeten vele gesprekken gevoerd worden,<br />

zó veel en zó vaak dat gemakkelijk wordt vergeten<br />

wat er niet ter tafel komt. In overleg en<br />

samenwerking ligt de focus op het verbale of<br />

het genoteerde. Communicatieafdelingen laten<br />

meestal na om naast het gesproken en geschreven<br />

woord, ook het verzwegen woord de nodige<br />

aandacht te geven.<br />

We bestudeerden stilte in de alledaagse praktijk<br />

van samenwerken, observeerden gesprekken<br />

tussen wetenschappers en andere belanghebbenden,<br />

en interviewden een groot aantal<br />

betrokkenen. Stilte blijkt een fenomeen met een<br />

scala aan functies en betekenissen, afhankelijk<br />

van de context, de betrokken personen en de<br />

doelen die men nastreeft. Dit zijn de vijf basisvormen<br />

van stilte als grondtoon van het gesprek:<br />

1. CULTURELE STILTES<br />

Elke cultuur (ook de cultuur van een organisatie)<br />

kent haar eigen specifieke betekenissen toe<br />

aan stiltes in het gesprek. Denk aan het aantal<br />

pauzes en de lengte daarvan. Maar ook aan verschillen<br />

in wat we wél of niet bespreekbaar achten<br />

en op welke momenten. Van Nederlanders<br />

wordt gezegd, in tegenstelling tot bijvoorbeeld<br />

Belgen, dat ze helder en zelfs bot zijn in hun<br />

communicatie. Om de zaken heen draaien geldt<br />

als tijdverspilling of onbeleefd. Waar we wel of<br />

niet over spreken, hangt cultureel samen met<br />

onze duiding en verwachting van het gesprek.<br />

Niets is zo stil als dat wat evident is. (Zie ook<br />

kader op de volgende bladzijde.)<br />

2. STILTE DOOR ONVERMOGEN<br />

TOT COMMUNICATIE<br />

Stilte is een wezenlijk onderdeel van onze kennis,<br />

een epistemologisch gegeven. De filosoof Ludwig<br />

Wittgenstein zag zwijgen als de grens van wat<br />

zegbaar is: ‘Waarover je niet kunt spreken, daarover<br />

moet je zwijgen.’ Wijsheid is bovenal weten<br />

wanneer iets niet gezegd kan worden. In gesprekken<br />

tussen personen met dezelfde expertise<br />

hoeven veel uitgangspunten en concepten<br />

niet uitgelegd te worden. Maar als partijen een<br />

andere professionele taal spreken, kunnen zaken<br />

ongezegd blijven omdat men denkt dat er niets<br />

zinnigs over elkaars vakgebied te zeggen valt.<br />

Specialisten menen dat de finesse van zaken niet<br />

is over te brengen, leken weten niet welke kennis<br />

ze precies ontberen. Deze vorm van stilte ontstaat<br />

uit het onvermogen om over taalgrenzen heen te<br />

praten, gepaard aan de angst om anderen door<br />

deskundigheid of juist het gebrek daaraan in<br />

verlegenheid te brengen.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!