Tekst: Jan van der Wolf (Wageningen UR) Foto: EPPO
Kennisleemtes over Xylella vragen mee Tijdens workshops over Xylella fastidiosa, in augustus in Milaan en onlangs in Brussel, bleek dat er nog veel vragen onbeantwoord zijn over de bacterie, verspreiding en waardplanten. In Noord- en Zuid-Amerika is al veel expertise aanwezig. Dat wordt gebruikt voor verder onderzoek binnen de EU. Doel is beheersing van Xylella. In 2013 werd in de hak van Italië (Puglia) de bacterie Xylella fastidiosa aangetroffen in aangetaste olijfbomen. Er staan daar 43 miljoen bomen met een geschatte waarde van €500 miljoen. Sommige van deze bomen zijn wel duizend jaar oud. Inmiddels is er een gebied met 600.000 bomen getroffen en de bacterie komt langzaam naar het noorden toe. De schade is groot, ook al omdat er sterke restricties gelden voor het vervoer van Olea en andere waardplanten vanuit het getroffen gebied. Dit jaar werd de ziekteverwekker ook aangetroffen op Corsica in aangetaste sierplanten van Polygala myrthifolia. Ook daar verspreidt de bacterie zich en is recentelijk aangetroffen op het vasteland van Frankrijk, in de omgeving van Nice. De EU maakt zich grote zorgen over de verspreiding van deze ziekteverwekker en wil kennis ontwikkelen en bundelen die van belang zijn voor ziektebeheersing.
Diverse ondersoorten De bacterie kent meer dan driehonderd waardplanten. Er zijn vier ondersoorten beschreven, namelijk: Xylella subsp. fastidiosa, multiplex, sanuii en pauca. Ieder ondersoort kan sterk specifieke waardplanten hebben. In Brazilië kan een veelvoorkomende stam van X. f. subsp. pauca die bijvoorbeeld citrus aantast, niet koffieplanten ernaast aantasten. Het omgekeerde geldt ook. De symptomen variëren, afhankelijk van het gewas, van afstervende takken, bruine bladranden, bruine plekken met afstervend bladweefsel en bladvergeling tussen nerven. Planten kunnen ook maandenlang
22
symptoomloos besmet zijn. Veel planten waar de bacterie in kan overleven of zich kunnen vermenigvuldigen, laten nooit symptomen zien. De bacterie kan zich actief verplaatsen in de houtvaten, naar beneden tegen de sapstroom in. In olijf is Xylella dan ook in het wortelstelsel gevonden. De bacterie wordt voor zover bekend niet via het zaad overgedragen.
Overdracht door insecten Xylella wordt overgedragen door xyleem-zuigende insecten zoals bladvlooien en schuimbeestjes. De bacterie overleeft en kan zich zelfs wat vermeerderen in de slokdarm van de vector. Na opname kan de vector de bacterie direct overdragen. De rol van een vector wordt bepaald door de aantallen die voorkomen en door de efficiëntie van de overdracht. Eieren van geïnfecteerde insecten zijn niet besmet. Mechanische overdracht (via handen, gereedschappen en instrumenten) lijkt geen rol te spelen in de verspreiding. Ziekteontwikkeling wordt gestimuleerd door hoge temperaturen en waterstress. De verwachting is dat in ons klimaat infecties van waardplanten in buitenteelten vaak symptoomloos blijven, de bacterie in lage dichtheden voorkomen en dus moeilijk zijn op te sporen. Na export van plantmateriaal naar warme regio’s zouden planten wel symptomen kunnen laten zien. Waar de besmettingen in olijf en Polygala vandaan komen is niet precies bekend, maar mogelijk zijn er geïnfecteerde (sier)planten uit Zuiden Midden-Amerika geïmporteerd. In zowel Frankrijk als Nederland zijn wel eens besmette koffieplanten on-
derschept. De stam die Olea aantast (CoDiRo-stam) is verwant aan X. f. subsp. pauca en vertoont sterke gelijkenis met een stam die in MiddenAmerika in Coffea is aangetroffen. De stam die in Frankrijk op Polygala is aangetroffen, behoort tot X. f. subsp. multiplex. Deze besmettingen hebben dus niets te maken met de infecties van Olea.
Gevoeligheid plant verschilt De CoDiRo-stam is aangetroffen op aangetaste oleanders en incidenteel op andere waardplanten, waaronder amandel, kers en Acacia, maar voor de verspreiding is vooral de overdracht van Olea naar Olea van belang. In inoculatie experimenten met deze stam waren Polygala en oleander wel gevoelig, maar druif en eik niet. In Italië wordt de bacterie vooral overgedragen door het schuimbeest-
De Boomkwekerij 24 (27 november 2015)
Xylella onderzoek.indd 22
19-11-15 16:20