Hoe werkt een bestandsschatting?

Transcriptie

1 Hoe werkt een bestandsschatting?

2 Inhoud Waarom deze brochure?...3 Wat is een bestandsschatting?...3 Waarom een bestandsschatting?...3 De bestandsschatting in drie stappen (tong)...4 (1) Het vangstsucces (relatieve veranderingen)...5 (2) Reconstructie van visstand (absolute hoeveelheden)...7 (3) IJken: omvang van de visstand op dit moment en in recent verleden...13 Paaistand...14 Onzekerheden en bijstellingen...14 Bedrijfssurvey...16 Wie doet de bestandsschatting?...17 Bestandsschatting bij andere soorten...17 Rekening houden met discards...18 IIlustratie verantwoording: Foto s cover en pagina 16: Ingeborg de Boois / IMARES Foto s pagina 8: IMARES Overige figuren, grafieken en foto s: ProSea

3 Waarom deze brochure? Deze brochure heeft als doel om vissers en andere belanghebbenden in de visserijsector te informeren over hoe de bestandsschatting werkt, oftewel hoe er berekend wordt hoeveel tonnen vis er in zee zitten. Kennis hierover is nodig bij het bediscussiëren en begrijpen van verschillende kanten van het visserijbeheer, zoals quota en een bedrijfssurvey. Daarnaast kan algemeen begrip over de bestandsschatting de communicatie tussen verschillende partijen, zoals vissers, wetenschappers, milieuorganisaties en beleidsmakers, vergemakkelijken. Wat is een bestandsschatting? De bestandsschatting is een manier om vast te stellen hoeveel tonnen er van een bepaalde vissoort in zee zitten, alles meegerekend: mannetjes, vrouwtjes, wel en niet paairijp. Het gaat om een schatting: om de meest waarschijnlijke hoeveelheid vis. Er blijft een kans dat er in werkelijkheid meer of minder vis in zee zit. Volledige zekerheid hierover bestaat niet. In deze brochure staat hoe het principe van de bestandsschatting voor vissoorten in de Noordzee werkt. Dat wordt uitgelegd aan de hand van voorbeeldsoort tong. Tot slot staat kort de bestandsschatting voor andere vissoorten beschreven. 3 Waarom een bestandsschatting? Voor soorten die beheerd worden door middel van quota (TAC s 1 ) is een bestandsschatting nodig. Om als beheerder te kunnen bepalen hoeveel vis in een bepaald jaar uit de Noordzee kan worden opgevist, zonder dat het visbestand op de lange termijn in gevaar komt, is het van belang om te weten hoeveel vis er in totaal in zee rondzwemt. Daarnaast is een bestandsschatting nodig om te zien of het beheer door de tijd heen effectief is geweest. De bestandsschatting is dus onderdeel van het visserijbeheer. 1 Total Allowable Catch, oftewel totale toegestane vangst die aangeland mag worden

4 De bestandsschatting in drie stappen (tong) 1 Bij tong gaat de bestandsschatting in het kort als volgt: Eerst worden de relatieve veranderingen in de visstand in kaart gebracht. Dus niet hoeveel tonnen vis er per jaar bijkomen of afgaan, maar hoeveel meer of minder vis er in zee zit dan in het jaar ervoor (bijvoorbeeld, twee keer zo veel ). Dat kan je meten aan de hand van het vangstsucces, de vangst per trek, in de commerciële visserij en in de visserij met onderzoeksschepen (ook wel surveys genoemd). 2 4 (1) Dan wordt de omvang van de visstand in het verleden berekend (gereconstrueerd): de absolute hoeveelheid in tonnen. We spreken over reconstructie omdat alleen Vangstsucces via een berekening achteraf vast te stellen is wat de omvang van de visstand in het (2) Recontructie via verleden was. Daarvoor zijn gegevens over totale vissterfte de totale vissterfte nodig. In de tongvisserij, waar discards van ondermaatse tong gering zijn en daarom niet worden meegerekend, is dat: a. de totale aanvoer in tonnen (sterfte vanwege visserij), b. de natuurlijke sterfte. Relatieve veranderingen (vangst per trek) (3) IJken (vergelijken) Absolute hoeveelheden (tonnen vis in zee) figuur 1: De drie onderdelen van de bestandsschatting voor tong. Dit zelfde schema geldt ook voor andere bodemvissen (zoals schol en kabeljauw) 3 Tenslotte worden de relatieve veranderingen vergeleken met de gereconstrueerde absolute hoeveelheden vis. Dat heet ijken en is nodig om meer zekerheid te krijgen over de hoogte van de visstand gedurende de laatste jaren.

5 (1) Het vangstsucces (relatieve veranderingen) Informatie over het vangstsucces in de visserij komt uit de EU-logboeken. Wat de vissers daarin noteren over het motorvermogen, het tuig, de marktwaardige vangst per vissoort en het ICES-kwadrant waarin ze vissen, komt terecht in een database. Deze database bevat gegevens over de totale aanvoer (kilo s) en inspanning (zeedagen motorvermogen) voor alle landen die vissen op Noordzeetong. De totale aanvoer wordt gedeeld door de totale inspanning en dat geeft het vangstsucces voor de internationale tongvisserij in kilo s per kw-dag. Die berekening wordt elk jaar gedaan, waardoor een tijdserie met het gemiddelde vangstsucces per jaar ontstaat (Figuur 2). Het vangstsucces kan veranderingen in de visstand alleen betrouwbaar weerspiegelen wanneer de vloot mooi verspreid over de hele Noordzee vist en wanneer de vloot ieder jaar even efficiënt vist. In dat opzicht is het vangstsucces van de onderzoeksschepen goed bruikbaar (Figuur 3), want die vissen ieder jaar met hetzelfde tuig, dezelfde snelheid, verspreid over de gehele Noordzee en op hetzelfde moment van het jaar. Wanneer een onderzoeksschip in een bepaald jaar twee keer zoveel vis vangt voor dezelfde hoeveelheid inspanning als in het jaar daarvoor (dus een dubbel zo hoog vangstsucces heeft), is het waarschijnlijk dat er twee keer zo veel vis in zee zit als het jaar daarvoor ) bedrijfsschepen 7 6 3) onderzoeksschip Isis Kg per 1 kw dagen Aantal per uur Jaar Jaar Figuur 2-3: Vangstsucces van maatse Noordzeetong. Gemiddeld voor de hele Noordzee vanaf het jaar 199 door (2) boomkorschepen, vangstsucces aan maatse vis in kg; (3) onderzoeksschip Isis (BTS), vangstsucces in aantallen vis van 2 jaar en ouder (nagenoeg allemaal maats). In Figuur 2: de 1 kw-dagen op de verticale as kan bijvoorbeeld gelezen worden als één zeedag van een kotter met een 1 kw motor, of als vier zeedagen van een Eurokotter met 25 kw.

6 Bedrijfsschepen vissen niet altijd gelijkmatig verdeeld over de hele Noordzee, want vissers passen hun visgedrag aan, bijvoorbeeld aan waar de vis zit, aan hun quotum, of aan de olieprijs. Ook veranderen vissers gedurende de tijd de visserijtechnieken, waardoor hun vangstefficiëntie verandert. Als vissers efficiënter gaan vissen kan hun vangstsucces toenemen, zonder dat dit hoeft te betekenen dat er meer vis in zee zit. Hier moet rekening mee gehouden worden wanneer het vangstsucces van de visserij als maat voor de veranderingen in de visstand gebruikt wordt. Bij de tongvisserij doen onderzoekers dat door alleen te kijken naar veranderingen in het vangstsucces van de tongvisserij vanaf Zij nemen aan dat veranderingen in visgedrag en efficiëntie vanaf 1997 klein zijn. Daarom zien onderzoekers het vangstsucces in de tongvisserij vanaf 1997 als betrouwbare maat voor ontwikkelingen in de visstand. 6

7 (2) Reconstructie van visstand (absolute hoeveelheden) Het principe voor het bepalen van de absolute hoeveelheid vis in tonnen is eenvoudig: Elke vis die in zee zwemt gaat een keer dood. Als je bijhoudt hoeveel vissen er ieder jaar dood gaan door de visserij en door natuurlijke oorzaken, kun je reconstrueren hoeveel vis oorspronkelijk in zee zat. Om te beginnen gaat er jaarlijks vis dood door de visserij. Dat is de optelsom van de aanvoer plus wat er op zee over boord gaat, de discards (waarvan een deel dood gaat). Discards zijn bijvoorbeeld vissen die nog te klein zijn om aangevoerd te worden (ondermaatse vissen). In de tongvisserij is de maaswijdte van 8 cm afgesteld op de minimum aanlandingsmaat van 24 cm en zijn er nauwelijks discards van ondermaatse vis. Daarom wordt er bij de bestandsschatting voor tong geen rekening gehouden met vissterfte in de vorm van discards. De discards spelen wel een rol bij soorten zoals schol, waarbij met de toegestane maaswijdte voor tong ondermaatse schol wordt bijgevangen (daarover later meer). Zonder discards, zoals bij tong, kunnen we zeggen: 7 Vissterfte = totale aanvoer + totale natuurlijke sterfte. De aanvoer wordt op de afslag geregistreerd en komt via EU-logboeken in de administratie terecht. Dat deel van de vissterfte weten we dus precies. Maar vissen die door natuurlijke oorzaken sterven, bijvoorbeeld door predatie, verhongering, ziekte en ouderdom, zien we nooit op de afslag. Om die vissen toch mee te tellen in de berekening van de visstand, schatten de onderzoekers de natuurlijke sterfte. Deze schatting stamt uit de tijd van de tweede wereldoorlog. Toen was er geen visserij, dus geen visserijsterfte. Door voor en na de oorlog de leeftijdsopbouw van de vispopulatie in zee te bepalen, kon de natuurlijke sterfte berekend worden. Onderzoekers nemen aan dat de natuurlijke sterfte sindsdien niet veranderd is. De aanvoer wordt op de afslag gesorteerd in marktcategorieën van groot naar klein. Bij tong zijn dat er vijf. Voor de reconstructie van de visstand is het nodig om te weten hoe oud de vissen in de marktcategorieën zijn. Daarvoor bezoeken visserijbiologen alle havens rond de Noordzee (marktbemonstering). Per marktcategorie noteren zij van een flink aantal vissen de lengte, het gewicht, het geslacht en of de vis al geslachtsrijp is of niet (Figuur 4). Tenslotte halen ze een gehoorsteentje uit de kop van de vis waaraan ze kunnen zien hoeveel jaar de vis oud is (Figuur 5).

8 Door gedurende het hele jaar in alle havens rond de Noordzee te monsteren, kan achterhaald worden wat de leeftijdsopbouw van de totale tongaanvoer uit de gehele Noordzee is. Door dat elk jaar te doen, krijg je een compleet overzicht van de aangevoerde vangst in aantallen per leeftijdsgroep (zie Tabel 1, waarbij het hier gaat om een verzonnen voorbeeld, dus niet om werkelijke getallen). 8 Figuur 4-5: (4) marktbemonstering, (5) dwarsdoorsnede van een gehoorsteentje van tong, waarin de jaarringen zichtbaar zijn. Deze tong was 6 jaar oud. Bron: IMARES. Tabel 1: Aanvoer van tong in aantallen ( 1) per kalenderjaar en per leeftijdsgroep (verzonnen getallen). -jarige vissen zijn nog te klein om gevangen te worden. Blauw gearceerd zijn de vissen uit de jaarklasse 2 (die in het jaar 2 geboren werden). Leeftijdsgroep Kalenderjaar jarigen 1-jarigen jarigen jarigen jarigen jarigen

9 Aan de hand van Tabel 1 weet je exact hoeveel tong er sinds het jaar 2 is doodgegaan door de visserij. Laten we aannemen, in theorie, dat er geen tong door natuurlijke oorzaken is doodgegaan en dat alle tong na 5 jaar volledig is opgevist. Dan is terug te rekenen (te reconstrueren) hoeveel tongen van bijvoorbeeld de jaarklasse 2 er gedurende de opeenvolgende jaren in zee hebben gezeten. De vissen van die jaarklasse zijn in het jaar 2 geboren (- jarig), werden 1-jarig in 21 en werden 2-jarig in 22. Op 1 januari 26 is in dit voorbeeld alle tong van de jaarklasse 2 opgevist en kunnen we terug gaan rekenen. Simpel door de vangsten op te tellen, te beginnen met de 2. ton uit 25, daarna de 4. ton uit 24 etc. (Tabel 1 en Figuur 6). Aantallen (*1) ) aanvoer (afslag) vissen in zee (reconstructie) Aantallen (*1) ) natuurlijke sterfte (schatting) aanvoer (afslag) vissen in zee (reconstructie) Kalenderjaar Kalenderjaar Figuur 6: Reconstructie van het verloop in aantallen tong van jaarklasse 2 op basis van de aanvoer (Tabel 1) in een situatie zonder natuurlijke sterfte (verzonnen getallen). De aanvoer is grijs, de totale hoogte van de staven is de grootte van het bestand aan het begin van dat jaar. Figuur 7: Reconstructie van het verloop in aantallen tong van jaarklasse 2 op basis van de aanvoer (grijs) en de natuurlijke sterfte (zwart) (verzonnen getallen). De totale hoogte van de staven is de grootte van het bestand aan het begin van dat jaar. In Figuur 6 is de natuurlijke sterfte nog niet meegenomen. Voor tong wordt geschat dat jaarlijks ongeveer 1% van het bestand dood gaat door natuurlijke sterfte. Die vissen hebben ook in zee gezeten en moeten daarom worden meegeteld in de reconstructie (Figuur 7). Zo kan de omvang van elke jaarklasse gereconstrueerd worden voor alle opeenvolgende jaren. Daarna kun je voor elk kalenderjaar de omvang van de verschillende jaarklassen in zee bij elkaar optellen. Hoe dat gaat met verzonnen getallen zie je in Figuur In Figuur 12 zie je hoe dat er uit ziet voor de aantallen tong per leeftijdsklasse zoals ze ook werkelijk door visserijbiologen in 21 zijn gereconstrueerd.

10 Figuur 8-11: Reconstructie van jaarklassen 1999, 2 en 21 van tong (verzonnen getallen) en uiteindelijk stapelen van die jaarklassen (11) om zo door de tijd heen de omvang van het gehele bestand te achterhalen. De cijfers in de balkjes geven de leeftijden van de vissen in de betreffende jaarklasse weer. 1 Aantallen vissen in zee (*1) ) Reconstructie jaarklasse 1999 (jaar oud) Kalenderjaar Aantallen vissen in zee (*1) ) Reconstructie jaarklasse Kalenderjaar Aantallen vissen in zee (*1) ) Reconstructie jaarklasse Kalenderjaar Aantallen vissen in zee (*1) ) stapelen jaarklasse 21 jaarklasse 2 jaarklasse Kalenderjaar

11 Tongbestand: aantallen leeftijd 6 en ouder leeftijd 5 leeftijd 4 leeftijd 3 leeftijd 2 leeftijd Kalenderjaar Figuur12: Gerecontrueerde aantallen tong in zee per leeftijdsgroep en kalenderjaar, werkelijke getallen (ICES 21) Dat de aantallen van jaar op jaar zo sterk verschillen heeft vooral te maken met de jaarlijkse wisselende aanwas aan jonge tong. 11 Tot nu toe gaat het steeds over aantallen vissen. Maar aantallen zeggen vissers en beheerders minder dan gewichten. Ook de TAC wordt in gewicht vastgesteld. Daarom moet de grootte van het bestand in gewicht worden uitgedrukt. Dankzij het meten en wegen van vissen in de havens (marktbemonstering) is bekend wat het gemiddeld gewicht van tong is per leeftijdsgroep. Door de aantallen tongen per leeftijd te vermenigvuldigen met die gemiddelde gewichten, kan het tongbestand gereconstrueerd worden in tonnen vis per jaar. SAMENVATTEND: Door alle vissen van een bepaalde jaarklasse die in de loop der jaren dood zijn gegaan (sterfte door de visserij én natuurlijke sterfte) bij elkaar op te tellen, kun je de omvang van de visstand in het verleden schatten. Wat hier naast staat gaat goed voor vissen die geboren zijn in een jaarklasse die inmiddels helemaal is opgevist of een natuurlijke dood is gestorven. Voor tong is dat in werkelijkheid na ongeveer 1 jaar: hun maximale leeftijd. De jaarklassen van langer dan 1 jaar geleden kunnen dus volledig worden gereconstrueerd. Maar voor vissen uit de jongste jaarklassen, die nog maar kort geleden geboren zijn, kan de reconstructie niet volledig worden uitgevoerd.

12 We nemen als voorbeeld tong die maximaal 5 jaar oud wordt. En stel dat het nu het jaar 211 is. Aan het begin van 211 zijn er vangstgegevens tot en met het jaar 21. Met tong die maximaal 5 jaar oud wordt, betekent dit dat de aantallen vissen uit de jaarklasse 25 nog wel volledig met behulp van de aanvoer en een geschatte natuurlijke sterfte gereconstrueerd kunnen worden (blauw gearceerd in Tabel 2). Maar voor vissen geboren in of na 26 kan dit niet, omdat die jaarklassen nog niet helemaal zijn opgevist of een natuurlijke dood zijn gestorven. Als voorbeeld daarvan zijn vissen uit de jaarklasse 28 in Tabel 2 rood gearceerd. Vissen die in 28 geboren worden (jaarklasse 28) zijn één-jarig in 29 en twee-jarig in 21. Omdat van die jaarklasse de drie-, vier- en vijf-jarigen pas na 21 in de aanvoer zullen verschijnen, blijft de reconstructie en de bestandsschatting voor de meest recente jaren onvolledig en dus onzeker (wanneer die reconstructie in het jaar 211 wordt uitgevoerd). In Tabel 2 gaat het wederom om een verzonnen voorbeeld. Ondanks die onvolledige reconstructie van het bestand voor de meest recente jaren, kunnen onderzoekers toch schatten hoe de visstand zich de afgelopen jaren heeft ontwikkeld en hoe hoog de visstand nu ongeveer is. Dat doen ze door de reconstructies te ijken met het vangstsucces. 12Tabel 2: Aanvoer van tong in aantallen ( 1) per kalenderjaar en leeftijdsgroep, zoals vastgesteld in het begin van 211 (verzonnen getallen), waarbij de jongste jaarklassen pas in de toekomst in de aanvoer verschijnen. In dit voorbeeld zijn -jarige vissen nog te klein om gevangen te worden en worden vissen maximaal 5 jaar oud. Blauw zijn de aantallen vissen uit de jaarklasse 25 (voorbeeld van volledige reconstructie), rood die uit jaarklasse 28 (voorbeeld van onvolledige reconstructie). Leeftijdsgroep Kalenderjaar jarigen 1-jarigen ????? 2-jarigen ????? 3-jarigen ????? 4-jarigen ????? 5-jarigen ?????

13 (3) IJken: omvang van de visstand op dit moment en in recent verleden Het ijken houdt in dat een aantal mogelijke ontwikkelingen in de paaistand wordt vergeleken met ontwikkelingen in het vangstsucces van de onderzoeksschepen en in de visserij. Op die manier is de meest waarschijnlijke ontwikkeling in de visstand in de laatste jaren vast te stellen. In Figuur 13 en 14 zie je hoe dat gaat aan de hand van een verzonnen voorbeeld. Visstand (tonnen) ) volledige reconstructie onvolledige reconstructie s Vangstsucces (kg per standaard trek) Jaar Jaar Figuur 13-14: het ijken, waarbij (13) een drietal mogelijke ontwikkelingen in de visstand, vergeleken worden met (14) het vangstsucces uit de visserij en van onderzoeksschepen (verzonnen getallen) ) bedrijfsschepen (visserij) onderzoeksschepen De zwarte doorgetrokken lijn in Figuur 13 is het verloop van de gereconstrueerde visstand tot 1 jaar geleden. Deze kon worden berekend door het optellen van alle geregistreerde vangsten en aannames over natuurlijke sterfte. De zwarte gestippelde lijnen zijn 3 mogelijke uitkomsten over hoe de visstand in tonnen zich daarna, in meer recente jaren heeft ontwikkeld. Het vangstsucces van onderzoeksschepen en van de visserij (Figuur 14) weerspiegelt de ontwikkelingen in de visstand en geeft daar een relatieve maat voor. De grijze pijl in Figuur 13 wijst de uitkomst aan die het meest overeenkomt met de veranderingen in het vangstsucces: dat is ijken. Deze uitkomst is het meest waarschijnlijke verloop in de visstand in de afgelopen 1 jaar. SAMENVATTEND: De visstand Bij tong, die in werkelijkheid maximaal ongeveer 1 jaar oud wordt, kunnen we van tong wordt geschat door optellen van vangsten in het verle- pas over 1 jaar echt zeker zijn over het verloop in het totale bestand tot en met 21. Want dan pas is alle vis die eind 21 nog rondzwemt, opgevist of op natuurlijke wijze doodgegaan. Maar daar kunnen we niet op wachten, want er moet vergelijken met het vangstsucces den (reconstructie) en door te nu beheerd worden, er moeten nu quota vastgesteld worden. van visserij en onderzoeksschepen in de meest recente jaren (ijken).

14 Paaistand De beheerder kijkt niet naar de totale visstand per soort, maar naar de paaistand, het totale gewicht aan geslachtsrijpe vis. Voor tong is het zo dat bijna alle maatse vis ook paairijp is. De beheerder focust op de paaistand, om het risico dat de voortplanting verslechtert door een tekort aan ouderdieren zo klein mogelijk te houden. Voor die paaistand hebben de onderzoekers berekend wat het absolute minimum aan paairijpe vis in zee is om het visbestand in de toekomst in stand te houden, de limietgrens (Blim). Voor tong is dat 25. ton geslachtsrijpe vis. Maar omdat een bestandsschatting tot op zekere hoogte onzeker blijft (het blijft een schatting) kiest de beheerder voor een veiligere ondergrens, de voorzorggrens (Bpa). Deze ligt voor tong bij 35. ton, 4% boven de limietwaarde (Figuur 15). 14 Paaistand in tonnen Tong (Noordzee) Bpa Blim reconstructie ijken Figuur 15: De paaistand van tong in tonnen, zoals geschat door visserijbiologen in 21 (werkelijke getallen), waarbij het ijken vooral belangrijk is voor schattingen in het recente verleden. Ook aangegeven zijn de limietgrens Blim en de voorzorgsgrens Bpa Jaar Onzekerheden en bijstellingen Over de absolute omvang van de visstand op dit moment bestaat geen zekerheid. Dat is nu eenmaal de consequentie van de bestandsschattingsmethode en voor die methode bestaat geen alternatief. De geschatte omvang van de paaistand in recente jaren wordt ieder jaar iets bijgesteld wanneer de onderzoekers een nieuwe bestandsschatting uitvoeren. Want elk voorjaar worden de vangstgegevens van het afgelopen jaar bekend, waarmee de schattingen aangescherpt worden. De bijstelling van de paaistand is steeds kleiner naarmate je verder teruggaat in de tijd. Tabel 3 laat bijvoorbeeld zien hoe de hoogte van de tongstand aan het begin van 25, in de bestandsschatting van 25 hoger werd ingeschat dan in de bestandsschattingen van de jaren daarna. Met andere woorden, tussen 26 en 21 werd de schatting van de hoogte van de tongstand aan het begin van het jaar 25, steeds naar beneden bijgesteld.

15 Tabel 3: Schattingen van de paaistand van tong in tonnen, hier afgerond op 1 ton (ICES 21). Paaistand tong aan het begin van: Geschat in het jaar Met de onzekerheid over de omvang van de paaistand op dit moment hebben we te maken zo lang de beheerder wil weten hoe groot de visstand nu is, om daarna het quotum voor volgend jaar vast te stellen en daarmee de visserijdruk te regelen. Bij het vaststellen van de TAC wordt rekening gehouden met de onzekerheden in de bestandsschatting. 15 Momenteel is de bestandsschatting via reconstructie en ijken de methode die het beste past bij het huidige visserijbeheer. Maar op sommige onderdelen van de bestandsschatting zouden de onzekerheden verkleind kunnen worden. Bijvoorbeeld, missen we geen vis in de reconstructie? Onderschatten we de bestandsgrootte niet, bijvoorbeeld als gevolg van onvolledige registratie van de aanvoer? Is de aanname van het percentage natuurlijke sterfte nog steeds betrouwbaar? Is het vangstsucces als relatieve maat voor de visstand nog betrouwbaarder te maken? Is het tuig van de onderzoeksschepen wel steeds even goed afgesteld? Hiervoor varen beroepsvissers tegenwoordig mee aan boord van de onderzoeksschepen.

16 Bedrijfssurvey Ook het vangstsucces in een bedrijfssurvey, een aparte bemonstering met bedrijfsschepen, zou een goede relatieve maat voor de visstand op kunnen leveren. Een bedrijfssurvey betekent net als met de onderzoeksschepen vissen volgens een vast schema, maar dan met bedrijfsschepen en met tuig dat meer is afgesteld op de vangst van maatse schol en tong. IJken met de gegevens van een bedrijfssurvey zal niet per defenitie zorgen voor een hogere uitkomst van de visstand, ook al vangt een bedrijfsschip gemiddeld meer kilo s vis per trek dan een onderzoeksschip. Immers, bij het ijken van de visstand met gegevens van het vangstsucces, gaat het niet om het aantal kilo s, maar om relatieve veranderingen in die aantallen kilo s (toe- of afname), zie Figuur 13 en 14. IJken met de gegevens van een bedrijfssurvey kan er wel voor zorgen dat de schatting van de visstand nauwkeuriger wordt. Want een bedrijfssurvey kan bijvoorbeeld een veel groter deel van de Noordzee bemonsteren dan de huidige 16 onderzoeksschepen doen. Daarnaast kan een bedrijfssurvey ook informatie opleveren voor soorten zoals tarbot en griet, waar momenteel te weinig informatie voor is om een volledige bestandsschatting, zoals beschreven voor tong, uit te voeren. Als laatste kan een bedrijfssurvey ook zorgen dat het vertrouwen van vissers in de wetenschappelijke bestandsschatting toeneemt.

17 Wie doet de bestandsschatting? De bestandsschatting wordt voor de Noordzee uitgevoerd door ICES, the International Council for the Exploration of the Sea, oftewel de Internationale Raad voor Zeeonderzoek. Zij schatten niet alleen de grootte van de visstand, maar ook de hoogte van de visserijdruk (visserijsterfte F) die vissers op het bestand uitoefenen. Bij ICES werken onderzoekers uit 21 verschillende landen samen. Het Nederlandse instituut waarvan onderzoekers bij ICES werken is IMARES: het Institute for Marine Resources & Ecosystem Studies. Onderzoekers van ICES schatten de visstand op verzoek van de beheerder: de Europese Unie. Bestandsschatting bij andere soorten Het basisprincipe van de bestandsschatting zoals die voor tong is uitgelegd, is hetzelfde voor alle demersale vissoorten (zoals schol, kabeljauw). Bij schol wordt, anders dan bij tong, in de reconstructie wel rekening gehouden met de discards (zie volgende bladzijde). 17 Bij pelagische vissoorten (zoals haring en makreel) wordt de visstand ook gereconstrueerd met de vangsten en een aangenomen percentage natuurlijke sterfte, maar wordt er niet geijkt met het vangstsucces. Dat komt doordat het vangstsucces in de pelagische visserij een onvoldoende betrouwbare maat voor de visstand is. Dat zit als volgt. Pelagische vissen zwemmen in grote scholen. Vissers kunnen een flinke school vissen vangen, zelfs wanneer het bestand klein is. Dat komt omdat de scholen vaak in dezelfde, en voor vissers bekende gebieden voorkomen. De zoektijd naar die scholen dit gebeurt in de pelagische visserij met sonar is wel veel langer wanneer het visbestand kleiner is. Maar het vangstsucces in de pelagische visserij is niet 1 op 1 een weerspiegeling van de grootte van het bestand. Daarom is het commerciële vangstsucces van de pelagische vloot in de wetenschappelijke bestandsschatting niet bruikbaar als relatieve maat voor de visstand. De reconstructie van de bestandsschatting van pelagische soorten wordt daarom aangevuld met sonargegevens van onderzoeksschepen, en met gegevens over het aantal larven, het aantal hele jonge vissen, of het aantal eieren.

18 Rekening houden met discards Voor soorten met een aanzienlijke hoeveelheid discards, zoals schol (Figuur 16) worden ook de discards meegerekend in de bestandsschatting. Want als de sterfte aan discards niet meegeteld wordt in de reconstructie, wordt de omvang van de visstand in tonnen onderschat. Deze discards hebben immers ook ooit bijgedragen aan de omvang van het visbestand. Voor de reconstructie op basis van de totale vissterfte met discards geldt nu: Vissterfte = Totale aanvoer + Totale vangst aan discards + Totale natuurlijke sterfte In de platvisvisserij geeft het vissen met een maaswijdte kleiner dan 12 cm een bijvangst van scholletjes die kleiner 4 zijn dan de minimum aanlandingsmaat van 27 cm. Vandaar 18 dat voor de bestandsschatting van schol ook de to- Schol (Noordzee) discards 35 aanvoer 3 tale vangst aan discards gekend moet worden Onderzoekers en vissers op zee nemen monsters van de 1 vangst om te bepalen hoeveel procent van de scholvangst 5 Jaar Figuur 16: Totale vangst van schol in de Noordzee, bestaande uit aanvoer (grijs) en discards (geel) in tonnen per jaar, werkelijke getallen. (ICES 21) uit discards bestaat. Onderzoekers bekijken daarna ook de leeftijdsamenstelling en het gewicht van de scholdiscards. Door die gegevens te combineren met de totale aanvoer van schol in tonnen is te schatten hoeveel tonnen discards er jaarlijks zijn. Hoe de reconstructie mét discards gaat, zie je aan de hand van het voorbeeld in 6 Figuur 17 (verzonnen getallen). De rest van de bepaling discards (ondermaats) 5 natuurlijke sterfte (schatting) van de omvang van de scholstand gaat hetzelfde als bij 4 aanvoer (afslag) vissen in zee (reconstructie) tong. SAMENVATTEND: De visstand 3 van schol wordt geschat door 2 optellen van vangsten in het verleden, inclusief de discards 1 (reconstructie) en door te vergelijken met het vangstsucces in de Kalenderjaar meest recente jaren (ijken). Figuur 17: Recontructie van het verloop in aantallen van jaarklasse 2 op basis van aanvoer (grijs), de natuurlijke sterfte (zwart) en de discards (geel) (verzonnen getallen). vangst in tonnen Aantallen (*1)

19 19

20 Deze brochure is samengesteld door: Stichting ProSea IMARES Productschap Vis Met dank aan het Europees VisserijFonds: Investering in duurzame visserij. In het kader van het Nederlandse Operationeel Programma Perspectief voor een duurzame visserij.