Nu al Eenvoudig Beter
LANDWERK #4 / 2013
5
Burgers weten donders goed wat kan en wat niet kan Zorgplicht in plaats van vergunningen bij Hoogheemraadschap van Rijnland Hoogheemraadschap van Rijnland gaat de vergunningverlening op zijn kop zetten. In plaats van het gebruikelijke ‘Nee, tenzij’, gaat Rijnland het ‘Ja, mits’-principe toepassen. Burgers en bedrijven hoeven in principe geen vergunningen meer aan te vragen als ze zich maar aan hun zorgplicht houden. En dat snappen burgers echt wel.
H
et kwam volgens Rijnlandbestuur-ster Thea de Roos min of meer toevallig samen. Rond 2010 werd duidelijk dat de waterschappen ook last zouden gaan krijgen van de economische crisis. Maar ze wilden wel blijven investeren en dus moest er ergens bezuinigd worden. Tegelijkertijd liep de evaluatie van het waterbeheerplan. De Roos: “Toen bleek dat alleen al het controleren en handhaven van vergunningen ons als waterschap jaarlijks 1,5 miljoen euro kost. Voor burgers en bedrijven schatten wij de kosten van
Door Geert van Duinhoven
het aanvragen van vergunningen en het doen van meldingen op nog eens 1,1 miljoen. Met andere woorden: burgers, bedrijven en het waterschap geven jaarlijks samen 2,6 miljoen uit om er voor te zorgen dat er geen verkeerde dingen gebeuren in het watersysteem. Toen kwam de gedachte op: waarom gaan we niet dereguleren? Waarom schaffen we de regels niet gewoon voor een groot deel af? Het bestuur vond dat een bijzonder interessante gedachte en daar zijn we mee verder gegaan.”
Dereguleren? Maar deregulering klinkt leuk, maar wat betekent het? De afgelopen kabinetten hebben het allemaal gehad over deregulering, maar dat er nu minder regels zijn gekomen, is niet erg aannemelijk. De Roos: “Die vraag heeft de nodige discussie opgeleverd binnen de organisatie. Je kunt natuurlijk gaan kijken waar je een regel kunt schrappen, en misschien nog ergens een regeltje, maar dat schiet niet op. We hebben daarom gekozen voor een radicale omslag: we laten in principe alles over aan de burgers en
6
|
Nu al Eenvoudig Beter
LANDWERK #4 / 2013
Thea de Roos is lid van het dagelijks bestuur van Hoogheemraadschap van Rijnland. Daarvoor was zij onder meer burgemeester van Millingen aan de Rijn en van Gaasterland-Sloten. Ook was ze dijkgraaf van het waterschap Het Lange Rond.
bedrijven. Alleen als het echt per se nodig is, dan stellen we een meldings- of vergunningsplicht in.”
Maar hoe zit het dan met het maken van bezwaren? Kan dat dan niet meer? “Nee, dat klopt. Want daar ging juist ook veel van onze tijd in zitten. Mensen die bijvoorbeeld bezwaar maakten tegen een vergunning voor de aanleg van een steigertje bij de buren. Gaan de buren eindeloos met elkaar in de slag, via de overheid en de rechter dus, om elkaar dwars te zitten. Bij ons mag voortaan iemand een steigertje bouwen en als de buurman het er niet mee eens is, zal hij daar zelf met zijn eigen buurman moet zien uit te komen. Het is toch ook te gek dat wij daar als overheid zo veel tijd en geld aan kwijt zijn.”
“Wij vragen in een vergunning om informatie waarvan hier in huis niemand meer weet waarom we dat vroegen.”
Uiteraard heeft deze cultuuromslag het nodige teweeg gebracht binnen de organisatie, weet ook de Roos. Het is ook nogal wat als je jarenlang bezig bent geweest met het controleren van vergunningen en we dan opeens zeggen dat we verder gaan zonder het vergunningenstelsel. Tegelijkertijd zien veel mensen ook wel het nut er van in. “Wij vragen in een vergunning om informatie waarvan hier in huis niemand meer weet waarom we dat vroegen. Ja, alleen omdat ‘we dat nu eenmaal hier altijd zo doen’. Bovendien bleek ook dat wij veel van die regels helemaal niet meer handhaafden. Of we gingen handhaven maar konden de burgers eigenlijk niet uitleggen waarom we gingen optreden. Tja, alleen omdat ‘het niet conform de vergunning is’.” Boerenverstand Concreet betekent het dat Rijnland in de nieuwe keur de meeste activiteiten vergunningsvrij gaat maken. Wel moeten initiatiefnemers zich houden aan de zorgplicht. Burgers moeten er voor zorgen dat het watersysteem niet wezen-
lijk wordt aan-getast. De Roos: “Ik ben er van overtuigd dat burgers heel goed weten wat we daar mee bedoelen. Als je een steigertje in het water achter je huis bouwt, hadden we daar tot nu toe allerlei regels voor: Zo hoog, zo breed, zo diep, dit hout, die spijkers etc. Nu laten we het aan het gezonde boerenverstand van mensen over hoe zo’n steigertje er uit moet zien. En die burgers snappen heus wel dat de scheepvaart er nog langs moet komen en dat de steiger niet voor het huis van de buren moet liggen. En dat als je slecht hout gebruikt, dat dan de steiger eerder in elkaar stort. Dat snappen mensen echt wel, daar hebben ze ons niet voor nodig. Bovendien geven we ze voor een aantal veelvoorkomende activiteiten nog een paar erkende maatregelen mee: als je ongeveer volgens deze erkende maatregel werkt, is er niets aan de hand, dan voldoe je aan de zorgplicht.”
Cultuuromslag Dus wat begon als een operatie om te bezuinigen loopt uit op een complete cultuuromslag. De bezuiniging is inmiddels ingeboekt voor 2015 dus Rijnland kan niet meer terug. Hoe reageren andere waterschappen op deze aanpak? “Een aantal ziet ons inmiddels toch al wel al voorloper, maar over het algemeen voelen we ons nog wel een beetje als een buitenbeentje. Als een Robin Hood. Dat vind ik wel jammer. Ook andere waterschappen vinden dat
LANDWERK #4 / 2013
7
Burgers snappen heus wel dat de scheepvaart er nog langs moet kunnen en dat de steiger niet voor het huis van de buren moet liggen.
de regeldruk minder moet maar houden het dan toch liever bij het oude door hier en daar wat regels te schrappen of te vereenvoudigen. Ze houden zich ook het liefst zo veel mogelijk aan de model-keur zoals de Unie van Waterschappen die heeft opgesteld. Maar wij zijn hier niet alleen met de keur zelf bezig, maar bezig met een fundamentele herbezinning over de taak van de overheid. Zelf zou ik die discussie nog wel met meer overheden en met name de waterschappen willen voeren: zijn wij er inderdaad als overheid voor om burenruzies te sussen? Mogen we er inderdaad van uit gaan dat burgers verstandig genoeg zijn en zich aan een zorgplicht willen houden? Is onze ja, tenzij aanpak een goede aanpak?”
geval het mis zou gaan. Bovendien is het ook een zeker risico dat ik durf te nemen: er gaat misschien een keer iets fout, en dat moeten we op de koop toe nemen. En vooral niet in de valkuil trappen om als er iemand een keer iets doet wat je eigenlijk niet wil, daar dan meteen toch maar regels voor gaan maken. En alles gaan repareren en proberen dicht te timmeren. Collegabestuurders zien allerlei beren op de weg. En inderdaad, je kunt van alles bedenken wat er fout zou kunnen gaan. Laten we gewoon eens de burger gaan vertrouwen.”
“Andere waterschappen vinden ook dat de regeldruk minder moet maar houden het dan toch liever bij het oude door hier en daar wat regels te schrappen of te vereenvoudigen.”
Valkuil Maar andere waterschappen zullen zich toch vooral ook afvragen wat te doen als iemand wel een steiger bot tot aan de overkant van het water, om maar eens verder te gaan op hetzelfde voorbeeld. Wat dan? De Roos: “Dat
weet ik niet. Maar ik denk dus ook dat het niet gaat gebeuren. Ik vertrouw de burgers en bedrijven en daarom hoef ik niet op voorhand uitgebreide procedures te gaan bedenken voor het
NU AL EENVOUDIG BETER In 2013 organiseert Landwerk samen met Platform 31 en het ministerie van Infrastructuur en Milieu onder de titel ‘Nu al eenvoudig beter’ een aantal bijeenkomsten naar aanleiding van de nieuwe Omgevingswet. Ook besteedt Landwerk in het tijdschrift aandacht aan dit programma. Voor meer informatie www.landwerk.nl/nual