Absorberende onderlaag bij ruwvoerkuilen in de praktijk

Absorberende onderlaag bij 

ruwvoerkuilen in de praktijk 

Een praktisch en goedkoop kunstje 

Sterk in water en milieu 2012

Colofon 

Sterk in Water en Milieu 

Absorberende onderlaag bij ruwvoerkuilen in de praktijk 

Participanten Titel rapport 


‘Een praktisch en goedkoop kunstje’ 

Kenmerk W110817 

Definitief rapport 

Rapportage 

Dit rapport is opgesteld door Broos Water B.V. 

Auteurs 

Dhr. Ing. J.P. Baarda - Projectcoördinator 

Dhr. Ing. D.J. Feenstra - Projectleider 

Contact 

Broos Water B.V. 

Reaal 9-j 

8305 BP EMMELOORD 

T +31 (0)527 611555 

I www.brooswater.nl 

E info@brooswater.nl 

Vormgeving en fotografie 

Broos Water B.V. 

Auteursrecht 

Dit document is met de grootst mogelijke zorgvuldigheid 

opgesteld en blijft het intellectueel eigendom van Broos Water 

B.V. Het overnemen van informatie uit dit document moet 

worden gevolgd door correcte bronvermelding of door 

toestemming van de auteur(s). Ondanks voortdurende zorg en 

aandacht geeft Broos Water geen garanties op de volledigheid, 

juistheid of voortdurende actualiteit van de informatie in dit 

document. Broos Water aanvaardt daarmee geen 

aansprakelijkheid voor eventuele schade voortvloeiende uit het 

gebruik van informatie van dit document. Het document dient 

vertrouwelijk behandeld te worden. 

Kamer van Koophandel Lelystad 39.09.71.07 

Copyright © 2012 Broos Water B.V. 

Autorisatie 

Dhr. Ir. J. Broos 

Directeur 

Juni 2012 

[1]

Ten geleide 



In de afgelopen jaren is door waterschappen veel aandacht besteed aan erfafspoeling op 

veehouderijbedrijven. We spreken van erfafspoeling wanneer hemelwater op het verharde boerenerf in 

contact komt met voer(resten), mest(resten), perssappen en percolaat. Het rechtstreeks lozen hiervan op 

oppervlaktewater is niet toegestaan. Toch blijkt uit onderzoek dat lozing nog steeds plaatsvindt. Het gevolg is 

een verslechtering van de waterkwaliteit op lokaal niveau. 

Een onderdeel van erfafspoeling zijn de sterk geconcentreerde perssappen die vrij kunnen komen uit 

ruwvoerkuilen. Naast het vrijkomen van perssappen en de lozingen hiervan, betekent dit voor veehouders 

een ongewenst verlies van voederwaarde. Voor Broos Water is dit aanleiding geweest om te zoeken naar 

praktische en kosteneffectieve maatwerkoplossingen, waarbij iedereen een voordeel behaalt. Met deze 

rapportage ‘Absorberende onderlaag bij ruwvoerkuilen in de praktijk’ doet Broos Water verslag van het 

praktijkproject die in de periode 2011 en 2012 is uitgevoerd. Het project richt zich specifiek op perssappen 

uit snijmaïskuilen, omdat de kans op het vrijkomen van perssappen bij snijmaïskuilen groter is dan bij 

graskuilen. Daarnaast is op het gebied van perssappen uit snijmaïskuilen nog veel winst te behalen. Het is tijd 

om ‘de koe bij de horens te vatten’ en deze emissie en verspilling van voedingsstoffen terug te dringen. 

Participanten 

Broos Water bedankt LTO Noord Fondsen en de waterschappen Reest en Wieden, Schieland en de 

Krimpenerwaard, Fryslân, Aa en Maas, Rijn en IJsel, Noorderzijlvest, Peel en Maasvallei, Zuiderzeeland, Velt 

en Vecht, Veluwe, Vallei & Eem, de Stichtse Rijnlanden en Groot Salland voor het mede mogelijk maken van 

het praktijkproject. 

Deelnemende veehouders 

Broos Water bedankt de families Back, Korevaar, Lekkerkerker, Lijten, Rijkers, Bos-Poelman, Plomp, 

Streefland, Hofhuis, Timmerman, Wassenaar, Verbeek en Veenes voor hun inzet en bereidheid om mee te 

doen aan het praktijkproject. Zij hebben ons goed op de hoogte gehouden; iets wat wij erg hebben 

gewaardeerd. 

Samenwerking CAH Dronten 

Broos Water heeft samengewerkt met Niels Nijboer, Jasper te Winkel en Jonathan Boere, studenten aan de 

CAH Dronten. Tijdens de uitvoering hebben zij ons ondersteuning geboden. Bedankt voor jullie inzet en 

medewerking. 

Namens Broos Water B.V., 

Jouke Piet Baarda en Dirk Johan Feenstra 

[2]

Samenvatting 



Een belangrijk onderdeel van erfafspoeling zijn sterk geconcentreerde perssappen die vrij kunnen komen uit 

ruwvoerkuilen op veehouderijbedrijven. Uit onderzoek blijkt dat lozing van perssappen plaatsvinden. 

Voornamelijk uit snijmaïskuilen komen perssappen vrij, doordat deze kuilen lagere drogestofgehalten hebben 

dan bijvoorbeeld graskuilen. Vrijgekomen perssappen kunnen via hemelwater gemakkelijk in 

oppervlaktewater worden geloosd. Naast de niet toegestane lozing, betekenen deze perssapverliezen ook 

voederwaarde- en energieverliezen voor de veehouder. 

Voor Broos Water is dit aanleiding geweest om te zoeken naar een praktische en kosteneffectieve 

maatwerkoplossing voor vrijkomende perssappen uit ruwvoerkuilen. Het doel is om perssapverliezen van 

ruwvoerkuilen tegen te gaan met een simpele en betaalbare methode en om lozing hiervan te voorkomen. 

Het uitgangspunt hierbij is een win-win situatie voor zowel de veehouder als het waterschap. 

Door middel van een absorberende onderlaag onder een ruwvoerkuil kunnen zowel perssapverliezen als 

voederwaardeverliezen effectief worden voorkomen. Het toepassen van een absorberende onderlaag is in 

zijn eenvoud een goedkope en praktische oplossing, die als gedachtegoed heeft om voldoende draagvlak te 

bieden aan waterschappen en de agrarische sector om de absorberende onderlaag door te voeren als goede 

maatregel. 

In 2011 is het praktijkproject “Absorberende onderlaag bij ruwvoerkuilen in de praktijk” van start gegaan. 

Dertien veehouders verspreid over Nederland hebben meegedaan aan het project, wat heeft geresulteerd in 

dertien praktijkkuilen met snijmaïs. Vooronderzoek wees uit dat koolzaadstro tot één van de meest geschikte 

producten behoord die voldoende kan absorberen en mee kan worden gevoerd. De praktijkuilen zijn dan ook 

voornamelijk met deze strosoort voorzien. Uiteindelijk zijn er acht praktijkkuilen met gehakseld koolzaadstro 

toegepast, drie met tarwestro en twee met gemalen gerstestro als onderlaag. In de praktijkkuilen zijn 

netzakken voorzien van stro en snijmaïs mee ingekuild. Zowel bij het inkuilen als bij het uitkuilen zijn 

monsters genomen die zijn geanalyseerd op voederwaarde. 

De resultaten geven een aantal interessante uitkomsten. De drogestofgehalten van de alle onderlagen van 

stro laten een daling zien. Bij sommige praktijkkuilen is deze daling echter hoger dan werd verwacht. 

Hierdoor zijn ook meer perssappen geabsorbeerd dan was ingeschat. Zelfs bij de drogere kuilen is dit het 

geval geweest. De onderlagen laten daardoor allemaal een stijging in voederwaarde zien. Van de onderzochte 

voederwaarde zijn de voedereenheid melk (VEM), darm verteerbaar eiwit (DVE), ruw eiwit (RE), stikstof, 

fosfor en zetmeel verhoogd in de onderlagen teruggevonden. De structuurwaarde (SW) en de ruwe celstof 

(RC) zijn iets gedaald. Deze kleine daling is interessant te noemen, omdat van te voren werd verwacht dat de 

structuurwaarde en de ruwe celstof meer zou dalen. 

Nadat de netzakken waren uitgekuild, zijn op de deelnemende bedrijven demobijeenkomsten gehouden. De 

waterschappen en de sector hebben veehouders uitgenodigd om deze bijeenkomsten bij te wonen. De 

ervaringen van de deelnemende veehouders en de reacties van de genodigden tijdens deze 

demobijeenkomsten waren overwegend positief. Met name het voordeel dat voederwaarde wordt behouden 

en dat het een praktische en goedkope oplossing biedt, zijn ervaringen die veehouders met de onderlaag 

hebben. Andere ervaringen zijn dat het stro nog steeds ‘pensprik’ en een ‘frisse’ geur behoudt. Daarnaast is 

het vrijkomen van perssappen voorkomen. Een aantal veehouders heeft aangegeven om dit jaar weer een 

onderlaag toe te passen. 

De conclusies geven aan dat de absorberende onderlaag voldoende perspectief biedt voor waterschappen en 

de agrarische sector om deze praktische en kosteneffectieve oplossing in de praktijk toe te passen en breder 

uit te dragen. De gestelde doelen van het praktijkproject zijn daarmee gerealiseerd. De absorberende 

onderlaag is naar ons mening praktijkrijp. Het is aan de sector en waterschappen om de absorberende 

onderlaag als goede maatregel door te voeren in de agrarische sector. 

Wat de absorberende onderlaag betekent voor het rantsoen, kosten en opbrengsten is niet meegenomen in 

dit praktijkproject. Voederwaardetechnisch en kostentechnisch vervolgonderzoek zal hier meer antwoord op 

geven. Daarnaast zou dit het doorvoeren naar de sector kunnen versterken en ondersteunen. 

[3]

Inhoud 



Samenvatting 3 

1 Inleiding 6 

1.1 Aanleiding praktijkproject 6 

1.2 Probleem en oplossingskader 7 

1.3 Doelen 9 

2 Projectopzet 11 

2.1 Projectaanpak 11 

2.2 Keuzes demonstratielocaties 11 

2.3 Keuzes in producten voor een absorberende onderlaag 12 

2.4 Bepaling hoeveelheid stro als onderlaag 14 

2.5 Inkuilmethode 14 

2.6 Uitkuilmethode en monstername 15 

2.7 Verwerking gegevens 15 

2.8 Het organiseren van demobijeenkomsten 15 

3 Resultaten 17 

3.1 Analyses en parameters 17 

3.2 Resultaten praktijkproject 17 

3.3 Highlights resultaten 21 

4 Ervaringen veehouders 23 

4.1 Ervaringen deelnemende veehouders 23 

5 Conclusies 25 

5.1 Conclusies ten opzichte van de doelstellingen 25 

5.2 Conclusies resultaten 26 

5.3 Conclusies ervaringen veehouders 26 

5.4 Slotconclusie 27 

6 Aanbevelingen 28 

6.1 Aanbevelingen aan de sector 28 

6.1 Aanbevelingen aan waterschappen 28 

6.1 Aanbevelingen aan veehouders 28 

6.1 Aanbevelingen voor vervolgonderzoeken 28 

7 Discussie 30 

Bijlagen 

1 Projectposter 

2 Resultaten per praktijkkuil 

[4]

‘De foto rechts 

illustreert het lossen 

van snijmaïs op de 

aangebrachte 

onderlaag van 

koolzaadstro tijdens 

het inkuilen’ 

‘Op de onderste foto 

wordt de snijmaïs 

met de shovel 

verdeeld over het 

stropakket’ 



“15 cm stro lijkt weinig, maar is in de 

meeste gevallen afdoende om het 

vrijkomen van perssappen te 

beperken en dus te absorberen” 

[5]

1 Inleiding 

1.1 Aanleiding praktijkproject 



Ontstaan van idee 

Tijdens een bezoek aan een veehouder in het beheergebied van waterschap Velt en Vecht werden Dirk Johan 

Feenstra van Broos Water en Harrie de Lang van het waterschap Velt en Vecht geïnspireerd om aan de slag te 

gaan met de problematiek rondom perssappen. De veehouder in kwestie gaf aan dat hij geen afvalstromen 

heeft of wil hebben. “Het moet een gesloten kringloop zijn en alles wat wordt verspild is verlies van energie 

en voedingsstoffen”. Met dit idee is Broos Water verder gegaan, wat uiteindelijk heeft geresulteerd in het 

praktijkproject. De aanloop hier naar toe heeft geresulteerd in twee vooronderzoeken. 

Vooronderzoeken snijmaïskuilen 

Zowel het praktijkproject als de vooronderzoeken beperken zich alleen tot snijmaïskuilen, omdat de kans op 

het vrijkomen van perssappen bij snijmaïskuilen groter is dan bij graskuilen. Naast de opslag van ruwvoer 

worden op veehouderijbedrijven bijproducten opgeslagen. Voor bijproducten is de onderlaag wellicht niet 

het meest geschikt. Doorgaans komen hier veel perssappen bij vrij. Dat betekent dat in een relatief kleine 

voeropslag veel stro gebruikt moet worden. Het opvangen van perssappen is in deze situaties effectiever dan 

het absorberen door middel van een onderlaag. De vooronderzoeken samengevat op een rijtje: 

Literatuuronderzoek in 2009: Er is met dit onderzoek gestart omdat er in Nederland weinig bekend is over het 

vrijkomen van perssappen uit snijmaïskuilen en wat het effect hiervan is. Op basis van o.a. Engelse en 

Canadese literatuur was de conclusie dat een absorberende onderlaag voldoende perspectief biedt om nader 

te onderzoeken. 

Vooronderzoek met minikuilen in 2010: Er is begonnen met het selecteren van verschillende geschikte 

producten als absorberende onderlaag. De producten zijn vervolgens in panty’s gedaan en in een bak met 

water gelegd. Na uitlekken zijn de panty’s gewogen en is de absorptiecapaciteit van de producten bepaald. 

Op basis van het absorptievermogen zijn producten geselecteerd (zie 2.3). Vervolgens zijn in dit onderzoek 96 

snijmaïskuilen nagebootst in pvc-buizen met een inhoud van 283 liter per stuk. De absorberende producten 

zijn op verschillende manieren mee ingekuild. De belangrijkste conclusies uit dit praktijkonderzoek waren: 

• In de eerste twee weken komt 55% van de perssappen vrij. 

• Bij een kortere haksellengte komen meer perssappen vrij. 

• Er zijn voldoende producten die het vrijkomen van perssappen kunnen voorkomen of beperken. 

• Een absorberend product door de snijmaïskuil mengen of het toepassen van twee lagen hebben niet 

tot nauwelijks meer effect ten opzichte van het toepassen van één onderlaag. 

• Het opschalen naar praktijkniveau biedt voldoende perspectief. 

De foto’s hieronder geven een impressie hoe de producten zijn ingekuild. 

Op de foto links wordt snijmaïs ingekuild in de pvcbuizen. 

Studenten van de CAH Dronten wegen een 

gewicht die de druk op de kuil simuleert. 

De foto’s rechts geven de ingekuilde buizen weer. In 

dit vooronderzoek zijn 96 buizen ingekuild. Hier zijn 

verschillende absorberende producten toegepast op 

verschillende manieren. 

Absorberende onderlaag bij ruwvoerkuilen in de praktijk: De vooronderzoeken hebben uiteindelijk geleid tot 

het uitvoeren van dit grootschalig landelijk praktijkproject. De conclusies van het vooronderzoek met 

minikuilen dienen als basis voor de opzet van dit praktijkproject. Hierover kunt u meer lezen in de volgende 

hoofdstukken. 

[6]

1.2 Probleem- en oplossingskader 



Perssappen 

Perssappen zijn de sappen die na het inkuilen uit het ingekuilde product vrijkomen. Dit is deels vocht dat 

vrijkomt door ademhaling van melkzuurbacteriën tijdens het omzettingsproces (conservering) in 

ruwvoerkuilen. Daarnaast wordt door het aanrijden tijdens inkuilen en door de druk die ontstaat door de 

hoogte van de ruwvoerkuil, sap uit de celwand van het ingekuilde 

product geperst. Dit kan al gebeuren gelijk nadat er is ingekuild, maar 

kan ook na enkele weken pas ontstaan. Perssappen nemen toe 

naarmate het inkuilen onder minder goede omstandigheden 

plaatsvindt. 

Perssappen zijn erg geconcentreerd en bevatten veel voedingstoffen. 

Het vrijkomen hiervan betekent voederwaardeverlies voor de 

veehouder. Bij een lozing komen de perssappen in oppervlaktewater 

terecht. Het gevolg is toename van (blauw)algen en ongeschikt 

veedrink- en zwemwater. Bij de afbraak van de voedingsstoffen 

onttrekken bacteriën onevenredig veel zuurstof aan het water. Er 

ontstaat zuurstofgebrek, waardoor het leven in het water afsterft. Het 

gevolg is een zuurstofloze stinksloot. Uit analyses blijkt dat één liter 

perssap wel tot 100 keer meer zuurstof kan onttrekken aan 

oppervlaktewater dan één liter huishoudelijk afvalwater. De 

hoeveelheid perssappen is afhankelijk van verschillende factoren, 

zoals; 

• Maïs ras. Een voorbeeld hiervan is het verschil in typen als stay green en dry down. Bij stay green 

ontstaan doorgaans eerder perssappen dan bij dry down. 

• Drogestofgehalte. Dit is bepalend voor de hoeveelheid en snelheid waarmee perssappen kunnen 

uittreden. Bij een hoog drogestofgehalte zullen minder perssappen uittreden dan bij een lager 

drogestofgehalte. 

• Haksellengte. Een langere haksellengte geeft minder perssap dan een kortere haksellengte. Dit heeft 

te maken met de structuur van de plant. Als er korter wordt gehakseld, worden er meer cellen in de 

plant stuk gemaakt en treden er meer (pers)sappen uit. 

• Kuilhoogte. Hoe hoger de ruwvoerkuil, hoe hoger de druk in de ruwvoerkuil, waardoor de 

hoeveelheid perssappen die vrijkomen toenemen. 

• Afdekking. Het afdekken met natte bijproducten 

zorgt niet alleen voor meer druk, maar ook voor een 

toename van perssappen uit dat product. 

• Weersomstandigheden. Uiteraard is het weer van 

invloed op het drogestofgehalte. Zo heeft droog of 

nat weer invloed op de oogst. Op de dag van 

hakselen kan regen of zelfs ochtenddauw invloed 

hebben op het drogestofgehalte. 

“Een belangrijke deeloplossing ligt bij voeropslagen. 

Het vrijkomen en afstromen van perssappen uit voer 

en voeropslagen is een probleem voor het 

oppervlaktewater en veehouders verliezen hiermee 

een deel van de voedingsstoffen en energie” 

Voordeel veehouders door absorberende onderlaag 

Het uittreden van perssappen uit een snijmaïskuil zorgt voor verlies van voederwaarde en is in die zin 

onwenselijk voor veehouders. Wanneer dit verlies wordt tegengegaan heeft dit voor de veehouder voordeel 

ten opzichte van de voederwaarde van het ruwvoer en draagt hij bewust bij aan goede landbouwpraktijken. 

Door een absorberend product te plaatsen onder een snijmaïskuil kan dit ook nog een extra voordeel 

opleveren. De onderlaag (als deze niet te nat wordt) zou er voor kunnen zorgen dat perssappen met name 

betonnen sleufsilo’s minder aantasten, wat voor een langere levensduur kan zorgen. Dit ligt overigens niet 

binnen het bereik van dit praktijkproject. 

Voordeel waterkwaliteit door absorberende onderlaag 

Het lozen van verontreinigd hemelwater vanaf een verhard boerenerf is op basis van het Lozingenbesluit 

Open Teelt en Veehouderij (LOTV) niet toegestaan. Hemelwater dat in contact is gekomen met perssappen 

uit de voeropslag wordt als verontreinigd hemelwater gezien. Het LOTV wordt naar verwachting op 1 januari 

2013 opgenomen in het Activiteitenbesluit. Het voorkomen van deze lozing is voor waterschappen een 

belangrijk en positief voordeel die bijdraagt aan waterkwaliteitsdoelstellingen. 

[7]

“Perssappen kunnen gemakkelijk 

100 keer meer zuurstof aan 

oppervlaktewater onttrekken dan 

huishoudelijk afvalwater” 



“Ondanks een droog inkuiljaar en 

daardoor hoge drogestofgehalten is de 

hoeveelheid geabsorbeerd vocht in de 

onderlagen boven verwachting” 

‘De foto boven 

illustreert een 

snijmaïskuil op een 

droge dag waar 

perssappen 

uittreden en 

zichtbaar afstromen’ 

‘De foto links laat de 

oplossing zien voor 

het probleem. Het 

inkuilen op een 

absorberende 

onderlaag [8] van (in dit 

geval) koolzaadstro’

1.3 Doelen 



Praktische, effectief en betaalbaar 

Het doel van het project is om een praktische maatwerkoplossing te bieden om het vrijkomen en afstromen 

van perssappen te voorkomen, zodat voederwaardeverliezen worden beperkt en lozing naar 

oppervlaktewater wordt voorkomen. Uitgangspunt hierbij is dat de absorberende onderlaag relatief 

goedkoop is en dat het aanbrengen weinig arbeidsinspanning vergt. 

Win-winsituatie 

Met het doel wordt gestreefd naar een win-win situatie. Zowel voor de veehouder als het waterschap levert 

het een voordeel op. Voor de veehouder zal het behouden van voederwaarde en energie in het rantsoen een 

voordeel opleveren. Daarnaast is het toepasbaar in bestaande voeropslagen. Het beperken van het vrijkomen 

en afstromen van perssappen en percolaat naar het oppervlaktewater levert de waterschappen een voordeel 

op. 

Ecologische waarde 

Het lozen van perssappen is niet toegestaan. Een absorberende onderlaag geeft een praktische oplossing om 

deze lozing tegen te gaan. Het tegengaan en voorkomen van afstroming van perssappen en percolaat zorgt in 

die zin voor vermindering van emissies en draagt bij aan een betere waterkwaliteit. Een absorberende 

onderlaag draagt in die zin bij aan milieu- en waterkwaliteitsdoelstellingen. 

Visie en draagvlak 

Omdat de vooronderzoeken voldoende perspectief hebben aangetoond, is op initiatief van Broos Water de 

absorberende onderlaag in de praktijk getest en gedemonstreerd. De participanten willen als katalysator een 

duidelijk signaal afgeven aan de agrarische sector, met het uitgangspunt dat een eenvoudige en goedkope 

oplossing voldoende draagvlak biedt. 

“De ervaringen van de veehouders in dit praktijkproject zijn goud 

waard. De inzichten en ervaringen die zij met ons hebben gedeeld, 

samen met de uitkomsten van het project, bieden een overvloed 

aan redenen om meer met een absorberende onderlaag te doen en 

wellicht door te voeren in de agrarische sector ” 

[9]

‘Op de foto rechts 

zijn Niels en Jasper 

van de CAH Dronten 

bezig met het 

verdelen van het 

stro in de sleufsilo’ 

‘De onderste foto 

laat een snijmaïskuil 

zien met gemalen 

gerstestro als 

onderlaag’ 



“Kuil lekt niet en voerderwaarde blijft 

nu in rantsoen” 

Veehouder Rijkers te Landhorst 

[10]

2 Projectopzet 



2.1 Projectaanpak 

Het project is een idee en initiatief van Broos Water en is mede mogelijk gemaakt door de participerende 

waterschappen en LTO Fondsen Noord. De projectuitvoering is gedaan door Broos Water in samenwerking 

met de CAH Dronten. 

De strategie en aanpak van het praktijkproject zagen er op hoofdlijnen als volgt uit: 

• Het verzamelen van adressen van potentiële deelnemers (medio 2011). 

• Het aangaan van een samenwerking met de CAH Dronten (medio 2011). 

• Het uitvoeren van bedrijfsselecties / benaderen van deelnemers (medio 2011 tot september 2011). 

• Het aanbrengen van onderlagen en netzakken tijdens inkuilen (september en oktober 2011) 

• Het uitbrengen van persberichten (september en oktober 2011). 

• Werkwijze inregelen voor de analyses in overleg met laboratorium (november 2011). 

• Voortgang bespreken met de participanten (november en december 2011). 

• Tussentijdse rapportage (december 2011). 

• Uitkuilen en verwerken monsters en analyses (november 2011 tot en met februari 2012). 

• Voorbereidingen demonstratiebijeenkomsten (januari 2012). 

• Het uitbrengen van persberichten (januari 2012). 

• Demobijeenkomsten bij deelnemers op locatie (februari en maart 2012). 

• Het ontwikkelen van een poster (maart 2012). 

• Verwerken van analyses (maart en april 2012). 

• Eindrapportage (april, mei en juni 2012). 

“Wij zijn zeker van plan om dit jaar weer 

een onderlaag toe te passen” 

Veehouder Bos-Poelman te Mensingeweer 

2.2 Keuzes demonstratielocaties 

Medio 2011 zijn verschillende veehouders benaderd om mee te doen aan het project. Hieruit bleek snel dat 

de veehouders veel interesse toonden. Binnen afzienbare tijd was per participerend waterschap een 

veehouder bereid gevonden om mee te doen aan 

het praktijkproject. De veehouders hebben 

aangegeven mee te willen doen omdat ze een 

absorberende onderlaag zien als een praktische en 

goedkope oplossing. Veel veehouders zijn gebaat bij 

een alternatief voor het direct opvangen van 

perssappen. Dergelijke opvangputten of systemen 

vergen een hoge investering. Daarnaast geven de 

veehouders aan dat ze het zeker de moeite waard 

vinden om mee te doen aan het praktijkproject. 

Vooral wanneer het wordt aangetoond dat er door 

perssapverliezen ook energieverliezen optreden. 

Dit heeft uiteindelijk geresulteerd in dertien 

deelnemende veehouder per participerend 

waterschap en dus ook dertien praktijkkuilen. De 

praktijkkuilen hebben een landelijke dekking en 

liggen in de beheergebieden van de participerende 

waterschappen. De stippen op de foto geven de 

locaties aan waar de praktijkkuilen zijn gelegen. 

Vooraf is een bezoek geweest aan de veehouders. 

Hierin is besproken hoe de proefopzet wordt 

gedaan en is op locatie gezocht naar een geschikte 

plaatst voor de demobijeenkomst. 

[11]


2.3 Keuzes in product voor een absorberende onderlaag 

In vooronderzoek is uitgezocht wat goede producten zijn om als onderlaag toe te passen onder een 

ruwvoerkuil. Deze producten zijn vervolgens getest op het absorptievermogen. De producten zijn in bepaalde 

hoeveelheden in een panty gedaan en vervolgens in bak met water gelegd. Na uitlekken zijn de producten op 

verschillende tijdstippen gewogen. Onderstaande tabel laat de resultaten zien van het absorptievermogen 

van de geteste producten. 

Tabel 1 Absorptievermogen geteste producten in relatie tot eigen gewicht (niet onder druk) 

Zaagsel 2,7 

Tarwe glutenmeel 0,7 

Vlas 2,8 

Geplette tarwe 0,75 

Graszaadhooi 2,9 

Tarwestro 2,6 

Gemalen gerstestro 2,7 *(onder druk 1,3x het eigen gewicht) 

Luzerne + grasbrok 2,0 

Droge bietenpulp 2,9 *(onder druk 1,6x het eigen gewicht) 

Gemalen tarwestro 3,4 

Koolzaadstro (gehakseld) 4,2 *(onder druk 1,9x het eigen gewicht) 

Uit de resultaten blijkt dat verschillende producten goed als onderlaag zouden kunnen worden toegepast. 

Echter, voor de veehouder is het van belang dat het product als onderlaag voldoende voorhanden is en past 

in het rantsoen. Daarnaast moet het product voldoende absorberen om het (kosten)efficiënt te kunnen 

gebruiken. Op basis hiervan zijn een aantal voorwaarden gesteld: 

• Beschikbaarheid: Het product is voldoende in de markt te krijgen. 

• Prijs: Het gaat om een praktische en kosteneffectieve oplossing, dus is het product betaalbaar. 

• Absorptievermogen: De absorberende capaciteit van het product is hoog. 

* Vervolgens zijn in het praktijkonderzoek met minikuilen in 2010 verdere proeven gedaan met gemalen 

tarwestro, droge bietenpulp en gehakseld koolzaadstro omdat deze soorten goed aan de gestelde 

voorwaarden voldeden. In dit onderzoek zijn 96 snijmaïskuilen nagebootst in pvc-buizen. De producten zijn 

op verschillende manieren mee ingekuild onder een druk van 13720 pascal. Dit simuleert de druk van een 

snijmaïskuil van 2 meter hoog. Uit dit onderzoek is gebleken dat onder druk het absorptievermogen 

‘verandert’. Het resultaat liet zien dat gemalen gerstestro 1,3 maal het eigen gewicht kan absorberen, droge 

bietenpulp 1,6 en gehakseld koolzaadstro 1,9 maal het eigen gewicht kan absorberen. Op basis hiervan is 

koolzaadstro geselecteerd als meest geschikte onderlaag voor dit praktijkproject. 

Uiteindelijk geselecteerde producten als onderlaag 

Op basis van het bovenstaande is er voor gekozen om de praktijkkuilen te voorzien van onderlagen van stro. 

Hoewel andere strosoorten prima kunnen functioneren als absorberende onderlaag heeft koolzaadstro in dit 

praktijkproject de voorkeur gekregen. Koolzaadstro heeft namelijk een holle en houterige structuur. De 

verwachting was wel dat na het inkuilen koolzaadstro ‘prik’ en structuurwaarde zou verliezen, maar 

desondanks het meeste zou absorberen. Daarnaast werd er verwacht dat niet alle deelnemende veehouders 

om voertechnische redenen koolzaadstro in hun rantsoen wilden hebben. Op basis hiervan is gekozen om de 

absorberende onderlagen te voorzien koolzaadstro, gerstestro of tarwestro. Dit heeft geresulteerd dat het 

praktijkproject bestaat uit acht praktijkkuilen met gehakseld koolzaadstro, twee praktijkkuilen met gemalen 

gerstestro en drie praktijkkuilen met tarwestro als onderlaag. 

Afweging aantal onderlagen 

Uit het praktijkonderzoek met minikuilen in 2010 is gebleken 

dat de manier van een onderlaag toepassen niet veel effect 

heeft op de hoeveelheid perssap dat wordt geabsorbeerd. In 

dit vooronderzoek zijn verschillende methoden toegepast. Zo 


“Uit de resultaten blijkt dat 

koolzaadstro wel 3,5x het eigen 

gewicht kan absorberen” 

zijn absorberende producten door de snijmaïs gemengd en zijn er meerdere lagen toegepast. Hieruit is 

gebleken dat het gemengde product minder perssappen absorbeert dan wanneer er lagen worden toegepast. 

Daarnaast is het verschil in twee lagen of één toegepaste laag is nagenoeg te verwaarlozen. Op basis hiervan 

en uit praktische overwegingen is in het praktijkproject gekozen voor één onderlaag en een uniforme manier 

van aanbrengen. 

[12]

“Dit jaar nauwelijks perssappen door 

onderlaag en er zit nog steeds prik in de 

onderlaag” 

Veehouderijbedrijf Fam. Lekkerkerk te Harmelen 



‘De foto boven laat 

het inrijden van de 

snijmaïs zien en er 

worden nog een 

aantal zakken 

koolzaadstro 

aangebracht’ 

‘Op de foto links is 

de shovel aan het 

aanrijden. De proef 

met netzakken is 

[13] nog zichtbaar en 

wacht op een 

nieuwe lading met 

snijmaïs’


2.4 Bepaling hoeveelheid stro als onderlaag 

Voor de hoeveelheid stro als onderlaag is het drogestofgehalte en de hoeveelheid snijmaïs dat wordt 

ingekuild bepalend. Deze twee parameters zijn vooraf met de betreffende veehouder ingeschat. De 

berekening van de hoeveelheid onderlaag is aan de literatuur ontleend. Het Ministry of Agriculture, Food & 

Rural Affairs, Ontario, Canada, 2004, heeft onderzoek gedaan naar de hoeveelheid perssappen die vrijkomen 

bij verschillende drogestofgehalten (%). De tabel hieronder laat de uitkomsten zien. 

Tabel 2 Te verwachten perssappen per ton 

40% DS (drogestof) 2 kg 

35% DS 3 kg 

30% DS 5 kg 

25% DS 11 kg 

Uit vooronderzoek is gebleken dat 1 kg koolzaadstro 1,9 kg vocht kan absorberen. Om de hoeveelheid stro in 

te schatten is gebruik gemaakt van onderstaande rekensom. 

Tonnage aan snijmaïs en DS hiervan * perssappen die vrijkomen in kg (tabel) / 1,9 (getest absorptievermogen 

van koolzaadstro) = aantallen kilogrammen stro 

Op basis van tabel 2 is voor de praktijkkuil de hoeveelheid te verwachten perssappen in kilogrammen 

bepaald. Deze hoeveelheid is vervolgens gedeeld door het absorptievermogen (1,9x het eigen gewicht van 

koolzaadstro zoals in vooronderzoek is gebleken). Hierdoor is bij benadering het aantal kilogrammen in stro 

te bepalen en geeft dit de bovenstaande berekening. 

2.5 Inkuilmethode 

Bij alle snijmaïskuilen is op een eenduidige wijze de proef 

ingezet. De foto geeft een impressie van het inkuilen. Bij elke 

praktijkkuil zijn in totaal achttien netzakken mee ingekuild. Acht 

netzakken zijn met snijmaïs gevuld. Deze zijn gevuld met het 

snijmaïs van één silagewagen, zodat hier eenduidige monsters 

voor zijn. De overige tien netzakken zijn gevuld met het stro van 

de onderlaag. Alle netzakken zijn voorzien van een label met een 

nummer en code voor het specifieke bedrijf. Iedere gevulde 

netzak is voor het inkuilen gewogen. De tekening (hieronder) 

laat zien hoe de netzakken in de snijmaïskuilen zijn verdeeld. De 

netzakken met stro zijn genummerd van 1 t/m 10 en de 

netzakken met snijmaïs van 11 t/m 18. Met de veehouder is bepaald hoe ver de netzakken in de snijmaïskuil 

zijn komen te liggen. Dit is afhankelijk geweest van de voersnelheid, aangezien de proef zo is opgezet dat zes 

weken na uitkuilen de eerste tien zakken eruit komen en na acht weken de overige zakken. Dit is in het 

project de 6-wekenlijn en 8-wekenlijn genoemd. 


Op basis van de voersnelheid zijn op de 6- en 8wekenlijn 

de netzakken ingezet. De linker netzakken 

laten de volledige proef zien. De rechter netzakken 

zijn de duplo ’s (reserve) en zijn gedroogd bewaard. 

Voorbeeld: 

Netzak nummer 11 is de nulmeting van de snijmaïs. 

Nummer 12 is onder 2 zakken stro geplaatst. Zo kan 

er wellicht een trend waarneembaar zijn van de 

invloed van perssapstromen en daardoor een 

verschil in analyse tussen 11 en 12. 

De netzakken zijn ingekuild zoals op de tekening is te zien. De netzakken 11, 14, 15, en 18 zijn de nulmetingen 

van de snijmaïs. Hiervan zijn twee monsters geanalyseerd, de overige monsters functioneren als duplo. 

Hetzelfde geldt voor de netzakken 12, 13, 16 en 17. Ook hiervan zijn twee monsters genomen en 

geanalyseerd en twee netzakken zijn duplo’s. Voor de netzakken met stro geldt hetzelfde. Echter, op de 

tekening staan geen netzakken in de onderlaag bij de 8-wekenlijn, maar zijn hier wel monsters genomen. Ook 

hiervoor zijn analyses uitgevoerd. 

[14]

2.6 Uitkuilmethode en monstername 

Er zijn bij alle ingekuilde netzakken wit met rode linten geplaatst van ongeveer 

een halve meter. Met de deelnemende veehouders is afgesproken dat zij 

contact zouden opnemen wanneer een lint zichtbaar werd. Wanneer er een 

melding werd gedaan, zijn de netzakken bij het desbetreffende bedrijf 

gewogen en geconditioneerd meegenomen of op locatie verwerkt. Van alle 

netzakken zijn monsters genomen. De monsterzakjes zijn onder 

geconditioneerde omstandigheden naar het laboratorium gebracht. Hier zijn 

de snijmaïs- en stromonsters geanalyseerd op een voederwaarde exact 

pakket. De belangrijkste parameters en resultaten hiervan worden in het 

volgende hoofdstuk besproken. 



2.7 Verwerking gegevens 

Zoals eerder genoemd hebben alle netzakken een label met nummer en code voor het specifieke bedrijf. 

Nadat het laboratorium de analyses heeft uitgevoerd, zijn deze zowel in PDF als in Excel aangeleverd. Per 

bedrijf/praktijkkuil zijn de analyses verwerkt in Excel. Per parameter zijn gemiddelden gemaakt en bij 

eventuele afwijkende analyses zijn alsnog de duplo’s ingezet. 

2.8 Het organiseren van demobijeenkomsten 

Samen met de waterschappen en Broos Water is er een overleg geweest waarin afspraken zijn gemaakt hoe 

we de demonstratiebijeenkomsten zouden organiseren. Er is in de meeste gevallen gekozen om op locatie bij 

de deelnemende veehouders de demonstraties te houden. De waterschappen hebben elk voor hun 

beheergebied uitnodigingen verstuurd aan agrariërs. Ook is er aandacht besteed op websites en via de 

media. Duidelijkheid en helderheid in de communicatie hebben er voor gezorgd dat iedereen zijn aandeel 

uitstekend heeft uitgevoerd. 

Demonstraties 

Voorafgaand is er met de veehouders contact geweest over hoe de demobijeenkomsten zouden worden 

ingedeeld. Daarnaast is in samenspraak met de veehouders overleg geweest over de bedrijfshygiëne. In 

verband met het Schmallenbergvirus is dit niet te licht opgevat. Uiteindelijk is met alle deelnemers 

afgesproken dat de genodigden overschoenen dragen en dat de stallen worden vermeden. De indeling is zo 

geweest dat het betreffende waterschap de openingspresentatie verzorgde en vervolgens Broos Water de 

resultaten van het praktijkproject presenteerde. Als laatste heeft de deelnemende veehouder zijn ervaringen 

gedeeld met de aanwezigen. Samen met alle aanwezigen is gediscussieerd over de absorberende onderlaag 

en de bevindingen. Tot slot zijn de snijmaïskuilen met absorberende onderlaag bezocht, waar nog meer 

ruimte was voor discussie en vragen. In hoofdstuk 4 wordt ingegaan op de ervaringen van de veehouders en 

aanwezigen tijdens de demonstratiebijeenkomsten. 

“Doordat je de stoffen in de kuil behoudt, kan 

het toepassen van een onderlaag wel eens een 

groter voordeel opleveren dan je zou 

verwachten” 

Veehouder Wassenaar 

[15]


Absorberende onderlaag bij ruwvoerkuilen in de praktijk ‘Op de foto links 

wordt tijdens de 

demobijeenkomst 

bij veehouder Back 

te Lutten de 

snijmaïskuil met 

onderlaag 

gedemonstreerd’ 

“Voor zo weinig kosten en arbeid zoveel 

resultaat. Daarnaast kun je van te voren 

bepalen of je wel of niet een onderlaag 

gaat toepassen. Juist die flexibiliteit 

spreekt mij aan” 

[16] 

Veehouder Rijkers 

‘Op de foto 

hieronder neemt 

de heer Rijkers te 

Landhorst 

demonstratief een 

hap uit de kuil om 

het stro goed 

zichtbaar te 

maken voor de 

aanwezigen’

3 Resultaten 



3.1 Analyses en parameters 

Alle snijmaïs- en stromonsters zijn geanalyseerd op basis van een voederwaarde exact pakket. Dit houdt in 

dat de parameters zijn berekend volgens de "Handleiding Voederwaardeberekening Ruwvoeders" en het 

nieuwe DVE/OEB systeem (2007). Het betreft een volledige analyse van informatie voor voederwaarde. De 

gebruikte streefwaarden zijn afkomstig uit "Handboek Melkveehouderij 2006". 

De parameters van het voederwaarde exact pakket zijn zeer uitgebreid. De voor voederwaarde meest 

interessante parameters zijn gebruikt. Daarnaast zijn juist die parameters geselecteerd die kunnen aantonen 

dat een absorberende onderlaag perssappen uit snijmaïskuilen opnemen. Voor dit praktijkproject zijn we 

uitgekomen op de onderstaande parameters, waarvan wij denken dat die voldoende inzicht geven ten 

opzichte van de gestelde doelen ten behoeve van dit praktijkproject. 

• DS% (drogestofgehalte in percentage) 

• VEM (voedereenheid melk) 

• DVE (darm verteerbaar eiwit) 

• RE (ruw eiwit) 

• Fosfor 

• RC (ruwe celstof) 

• SW (structuurwaarde) 

• Zetmeel 

• Stikstof 

3.2 Resultaten praktijkproject 

De resultaten in dit hoofdstuk zijn de gemiddelde resultaten van alle praktijkkuilen, met uitzondering van de 

praktijkkuilen met tarwestro als onderlaag. De gedachte hierachter is dat gemiddelden betere en meer 

representatieve trends geven. Daarnaast is de verwachting dat de praktijkkuilen met tarwestro andere 

analyses laten zien dan de praktijkkuilen met koolzaadstro en gerstestro. De resultaten per bedrijf zijn 

weergegeven in bijlage 2. 

Uitgekuilde netzakken 

Per bedrijf zijn er achttien netzakken ingekuild. In het totale project 

zouden er dan 234 netzakken worden uitgekuild, waarvan 130 

netzakken met stro en 104 netzakken met snijmaïs. Er zijn echter 

een aantal netzakken stuk gegaan waardoor geen analyses kon 

plaatsvinden. Tijdens de uitvoering is daarom gekozen om bij elk 

bedrijf extra onderlaag monsters te nemen. Met de extra monsters 

van de stro-onderlagen zijn de netzakken die stuk zijn gegaan 

ondervangen. Bij alle praktijkkuilen is de proef in duplo uitgevoerd. 

Hierdoor zijn voldoende analysegegevens per bedrijf beschikbaar. 

Resultaten praktijkkuilen met koolzaadstro en gerstestro als onderlaag 

Onderstaande tabel laat de resultaten zien van de praktijkkuilen met koolzaadstro en gerstestro als 

onderlaag. Het gaat hier om tien praktijkkuilen. 

Tabel 3 Gemiddelde per parameter van deelnemende bedrijven met koolzaad- en gerstestro 

Onderlaag Onderlaag stro verschil Snijmaïs Snijmaïs Streefwaarde verschil 

stro vers uitgekuild 

vers uitgekuild snijmaïs 

DS (%) 91,6 42,2 -49,4 35,5 32,4 28-34 -3,1 

VEM (per kg) 655,6 745,4 89,8 934,4 928,6 920-1000 -5,8 

DVE (g/kg) 4,9 15,1 10,2 43,3 42,8 45-55 -0,4 

RE (g/kg ds) 18,4 46,5 28,1 71,5 75,4 75-85 3,9 

RC (g/kg ds) 393,9 354,1 -39,8 223,4 222,1 180-200 -1,3 

SW (-) 3,4 3,1 -0,3 1,9 1,9 1,4-2 0,0 

Zetmeel (g/kg ds) 109,3 119,9 10,6 312,1 306,7 300-400 -5,4 

Stikstof (g/kg ds) 2,9 7,4 4,5 11,5 12,1 - 0,6 

Fosfor (g/kg ds) 0,7 1,5 0,8 2,2 2,4 >1,6 0,2 

[17]



Uitleg tabel 

Links in de tabel staan de parameters. In de kolom ‘stro onderlaag vers’ staan de analyses van het ingekuilde 

stro van de onderlaag. In de kolom ‘stro onderlaag uitgekuild’ staan de analyses van de onderlaag na het 

conserveringsproces van de ruwvoerkuil. Deze analyses zijn gemaakt na het uitkuilen. Vervolgens is het 

‘verschil’ berekend tussen het verse en het uitgekuilde product. Hetzelfde geldt voor de snijmaïs in de 

rechterzijde van de tabel. Hier is echter een extra kolom toegevoegd; ‘streefwaarde snijmaïs’. Deze kolom 

geeft de streefwaarde van de parameters aan. Dit geeft een richtlijn aan voor de kwaliteit. Voor de resultaten 

wordt vooral naar het stro gekeken. De snijmaïs dient in die zin meer als referentie. 

We zien in de kolom ‘verschil’ een paar interessante resultaten. Er vindt een toename plaatst van stoffen in 

de onderlaag van stro, met uitzondering van ruwe celstof (RC), structuurwaarde (SW) en het 

drogestofgehalte. Deze tonen een daling aan. De daling van de structuurwaarde van het stro is echter 

beperkt. Hierbij de resultaten per parameter: 

• DS%: Het gemiddelde drogestofgehalte van de vers aangebrachte onderlaag van koolzaadstro is 

91,6%. Uitgekuild is dit verlaagt naar 42,2%. Dit betekent dat er een verschil is aan te tonen van 

49,4% in drogestofgehalte. Deze hoeveelheid geeft aan dat het koolzaadstro aanzienlijk veel vocht 

heeft opgenomen. De snijmaïs zelf is ook in drogestofgehalte gedaald met ongeveer 3%. Dit is een 

normaal verschijnsel, aangezien tijdens het fermentatieproces van de snijmaïskuil de 

melkzuurbacteriën ademhalen en zo vocht aan de ruwvoerkuil afgeven. 

• VEM: Er is er een duidelijke toename (89,8) van VEM in het stro aan te tonen. Snijmaïs verliest juist 

een deel. 

• DVE: Er vindt toename van DVE in het stro plaats. Snijmaïs verliest een klein beetje, maar dit is te 

verwaarlozen. 

• RE: De verwachting was dat ruw eiwit zou toenemen. Uit de analyses blijkt dit vooral bij stro sterk 

toe te nemen. Bij snijmaïs neemt het iets toe. 

• RC: Er werd vanuit gegaan dat de ruwe celstof bij het stro afneemt, aangezien het onder druk ligt en 

het steeds natter wordt. De analyses laten dit dan ook zien met een in verhouding lage afname. 

• SW: De verwachting dat de structuurwaarde van het stro lager wordt is logisch. Het inkuilen onder 

druk en het alsmaar vochtiger worden door het absorptievermogen zorgt inderdaad voor een daling. 

Echter, deze daling is aanzienlijk minder dan verwacht. Dit kan ook komen door het droge inkuiljaar. 

• Zetmeel: Een sterk positief resultaat is een toename van zetmeel in de onderlaag met ongeveer 10%. 

Echter, uit de analyses blijkt dat dit sterk varieert per ruwvoerkuil. Bij het ene bedrijf is de stijging 

bijna twee keer zoveel en bij een ander bedrijf daalt het een paar punten. Het is niet bekend hoe dit 

zich verhoudt en waar de oorzaak ligt. 

• Stikstof: Een duidelijke trend is dat stikstof toeneemt in de onderlagen. Stikstof lost gemakkelijk op in 

vocht en ‘reist’ daardoor relatief gemakkelijk naar de onderlaag. Het is interessant om te zien dat het 

stikstofgehalte bijna is verdriedubbeld in de onderlaag. 

• Fosfor: Bij fosfor treedt een verdubbeling op in de onderlaag. Zelfs bij de snijmaïs is hier sprake van 

een kleine verhoging. 

Resultaten praktijkkuilen met tarwestro als onderlaag (vergeleken met koolzaadstro en gerstestro) 

Omdat er van te voren werd verwacht dat de uitkomsten van tarwestro als onderlaag af kunnen afwijken in 

vergelijking met koolzaadstro en gerstestro, zijn de bedrijven met tarwestro afzonderlijk geanalyseerd. Het 

gaat hier om drie praktijkkuilen. De tabel hieronder laat de resultaten zien. 

Tabel 4 Gemiddelde per parameter van deelnemende bedrijven met tarwestro 




DS (%) 91,3 33,2 -58,1 37,6 35,3 28-34 -2,3 

VEM (per kg) 742,3 753,3 11,0 940,7 924,5 920-1000 -16,2 

DVE (g/kg) 3,7 15,7 12,0 45,3 43,3 45-55 -2,0 

RE (g/kg ds) 20,0 43,0 23,0 74,3 72,3 75-85 -2,0 

RC (g/kg ds) 392,7 368,3 -24,3 216,7 218,7 180-200 2,0 

SW (-) 3,4 3,2 -0,2 1,9 1,9 1,4-2 0 

Zetmeel (g/kg ds) 33,0 85,0 52,0 342,7 316,7 300-400 -26,0 

Stikstof (g/kg ds) 3,2 6,9 3,7 11,9 11,6 - -0,3 

Fosfor (g/kg ds) 1,0 1,5 0,4 2,2 2,5 >1,6 0,2 

[18]



We zien in de kolom ‘verschil’ vergelijkbare resultaten als bij koolzaadstro en gerstestro. Wat opvalt is het 

verschil in drogestofgehalte. Bij tarwestro is dit verschil 58,1% en bij koolzaadstro en gerstestro is dit 49,4%. 

Dit is opmerkelijk, aangezien de verwachting was dat tarwestro minder zou absorberen dan koolzaadstro en 

gerstestro. Dit verschil kan ook niet aan het drogestofgehalte van de snijmaïs liggen, aangezien deze bij de 

bedrijven met tarwestro als onderlaag zelfs hoger ligt. Hierbij de resultaten per parameter: 

• DS%: Interessant hierbij is dat het drogestofgehalte is gedaald van 91,3% naar 33,2%. Dit verschil van 

-58,1% is in vergelijking met de bedrijven waar koolzaadstro en gerstestro is toegepast met een 

verschil van -49,4 opvallend te noemen. Het gemiddelde drogestofgehalte van de snijmaïs is 

namelijk hoger bij de bedrijven met tarwestro en toch zijn hier meer perssappen en vocht 

geabsorbeerd. Waar dit verschil aan ligt is niet geheel duidelijk. Waarschijnlijk komt dit doordat het 

aantal samples (aantal bedrijven) een stuk lager ligt (drie versus tien praktijkkuilen). 

• Zetmeel: Opvallend is het verschil in zetmeel. De bedrijven met tarwestro hebben een 

zetmeelwaarde van gemiddeld 33,0 en uitgekuild 85,0. Hier is dus aanzienlijk wat zetmeel 

toegenomen/geabsorbeerd. Echter, in vergelijking met de bedrijven met koolzaadstro en gerstestro 

ligt de waarde van het verse product rond de 109 en het uitgekuilde product rond de 120. Hoewel 

hier de stijging minder is ligt de gemiddelde zetmeelwaarde bij koolzaadstro en gerstestro nogal 

hoger in vergelijking met tarwestro. 

• Overige parameters: De overig parameters zijn nagenoeg identiek en behoeven daarom geen 

onderbouwing. 

Vergelijking natste met droogste snijmaïskuil 

Om een duidelijk verschil aan te tonen is gekozen om de resultaten te laten zien van de natste en de droogste 

praktijkuilen. Het gaat hier in beide gevallen om praktijkkuilen met een onderlaag van koolzaadstro. 

Onderstaande tabellen laten de resultaten zien. 

Tabel 5 Parameter van deelnemend bedrijf met droogste snijmaïskuil 




DS (%) 90,1 63,0 -27,1 41,2 42,8 28-34 1,6 

VEM (per kg) 739,0 792,0 53,0 975,0 963,0 920-1000 -12,0 

DVE (g/kg) 1,0 8,0 7,0 50,0 45,5 45-55 -4,5 

RE (g/kg ds) 14,0 20,0 6,0 68,0 74,0 75-85 6,0 

RC (g/kg ds) 385,0 361,5 -23,5 174,0 198,5 180-200 24,5 

SW (-) 3,4 3,1 -0,3 1,7 1,7 1,4-2 0 

Zetmeel (g/kg ds) 68,0 108,5 40,5 388,0 360,0 300-400 -28,0 

Stikstof (g/kg ds) 2,2 3,2 1,0 * 11,8 - * 

Fosfor (g/kg ds) 0,4 1,1 0,7 * 2,7 >1,6 * 

Tabel 6 Parameter van deelnemend bedrijf met natste snijmaïskuil 




DS (%) 96,9 21,9 -75,0 29,7 27,4 28-34 -2,3 

VEM (per kg) 687,0 648,0 -39,0 875,0 934.5 920-1000 59,5 

DVE (g/kg) 8,0 14,5 6,5 39,0 45,5 45-55 6,5 

RE (g/kg ds) 31,0 45,0 14,0 77,0 73,5 75-85 -3,5 

RC (g/kg ds) 371,0 371,0 0 273,0 210,5 180-200 -62,5 

SW (-) 3,2 3,2 0 2,4 1,8 1,4-2 -0,6 

Zetmeel (g/kg ds) 133,0 172,0 39 229,0 295,0 300-400 66,0 


Fosfor (g/kg ds) 1,2 1,5 0,3 2,5 2,6 >1,6 0 

De verschillen in drogestofgehalten tussen beide praktijkkuilen zijn opvallend te noemen. Bij de snijmaïskuil 

met een drogestofgehalte van 41,2% van de snijmaïs zou je verwachten dat er nagenoeg geen vocht meer 

wordt geabsorbeerd. Toch daalt het drogestofgehalte van de onderlaag naar gemiddeld 63%. Bij de natte 

snijmaïskuil (29,7% drogestofgehalte) daalt het drogestofgehalte van de onderlaag naar 21,9%. Hier heeft het 

koolzaadstro meer dan 3,5x het eigen gewicht geabsorbeerd. Dit is veel meer dan de 1,9x zoals in het 

vooronderzoek is aangetoond. De betreffende veehouder kuilt doorgaans redelijk nat in en heeft daardoor 

overwegend last van perssappen. Bij deze snijmaïskuil zijn dankzij de absorberende onderlaag geen 

perssappen vrijgekomen, maar juist in de snijmaïskuil gehouden. 

[19]



‘De foto links laat 

een onderlaag van 

tarwestro zien bij 

veehouder Lijten. 

Een netzak met 

stro ligt klaar om 

ingekuild te 

worden’ 

‘op de foto 

hieronder kiept de 

silagewagen de 

eerste lading 

snijmaïs op de 

onderlaag van 

stro’ 

[20]


3.3 Highlights resultaten 

De resultaten zijn over het algemeen boven verwachting. De absorberende onderlagen hebben in totaal meer 

perssappen en vocht geabsorbeerd dan van te voren werd gedacht. Bij de wat drogere snijmaïskuilen boven 

de 37% drogestofgehalte was dit vooral een verrassing. Er is bij de praktijkkuilen ongeveer 15 tot 20 cm stro 

toegepast. Na inkuilen blijft hier ongeveer 3 tot 5 cm van over. Ondanks de schijnbaar kleine hoeveelheid stro 

heeft dit gezorgd dat er nagenoeg geen perssappen zijn vrijgekomen. Hieronder zijn de belangrijkste 

highlights van de resultaten opgesomd: 

• Overwegende toename van voederwaarde in onderlagen. 

• Beperkte afname structuurwaarde en ruwe celstof. 

• Boven verwachting geabsorbeerd, ook bij drogere snijmaïskuilen. 

• Het vrijkomen van perssappen is voorkomen dan wel beperkt. 

• Geen afstroming van perssappen bij praktijkkuilen. 

• Het vrijkomen van perssappen uit één praktijkkuil door te weinig stro als onderlaag. 

• Onderlaag van tarwestro meer geabsorbeerd dan koolzaadstro en gerstestro. Dit wellicht te maken 

met de scheve verhouding in aantal praktijkkuilen (drie versus tien). 

• Sterk variërende zetmeelwaarden in verschillende strosoorten, waarbij koolzaadstro en gerstestro 

aanzienlijk hogere waarden aantonen. 

• Verwachte maar lichte afname van voederwaarde snijmaïskuil na conservering. 

• Meer dan een verdubbeling in ruw eiwit, stikstof en fosfor in onderlagen. 

• Positieve ervaringen deelnemende veehouders (meer hierover in het volgende hoofdstuk). 


“Onze snijmaïskuil was erg nat, dus we hebben zeker 

veel geabsorbeerd. We hebben hierdoor geen 

perssappen gehad die vrijkwamen en er zat ook nog 

prik in de onderlaag” 

Veehouder Bos-Poelman 

[21]

‘De foto boven 

illustreert een 

demobijeenkomst. 

Deze is bij 

veehouder Bos- 

Poelman in de 

kapschuur. Ondanks 

de vrieskou een 

grote opkomst. Met 

behulp van een 

warmtekanon was 

het iets 

behaaglijker’ 


verteld de heer Bos- 

Poelman zijn 

ervaringen aan de 

aanwezigen over de 

absorberende 

onderlaag van stro 

op zijn bedrijf’ 



[22]

4 Ervaringen veehouders 

4.1 Ervaringen deelnemende veehouders 



Proefopzet, uitkuilen en resultaat 

De deelnemende veehouders vinden de proefopzet van het praktijkproject goed, aangezien dit een 

praktische en goedkope manier is. Bij het uitkuilen is echter wel hinder ondervonden van de netzakken die in 

de snijmaïskuilen zaten. De zakken gingen, afhankelijk van de manier van uitkuilen (snijden, frezen en 

happen), gemakkelijk stuk. Tijdens de uitkuilperiode is ook uitdrukkelijk gevraagd om rondom de netzakken 

voorzichtig uit te kuilen. De hoeveelheid duplo’s in de snijmaïskuilen hebben de zakken die kapot zijn gegaan 

wel voldoende ondervangen. Bij het uitkuilen is overigens niet tot nauwelijks hinder ondervonden van de 

onderlaag. Dit komt omdat de onderlaag maar een kleine hoeveelheid is op het totaal. Bij één veehouder zijn 

toch nog perssappen geconstateerd. De veehouder heeft aangegeven dat dit minder is als voorgaande jaren 

en dat hij bij volgende snijmaïskuilen weer een onderlaag zal aanbrengen. Bij dit bedrijf is te weinig stro 

toegepast. 

Ervaringen kwaliteit van de onderlaag 

Met name bij de bedrijven met koolzaadstro is de ervaring dat het stro ‘fris’ ruikt en dat er voldoende ‘prik’ in 

blijft. Deze twee eigenschappen worden als positief ervaren door de veehouders. Bij de bedrijven met 

gerstestro is de ‘prik’ iets minder en bij de bedrijven met tarwestro nog iets minder. Belangrijk te benoemen 

is dat de gehakselde onderlagen niet alleen meer absorberen, ook selecteert de koe dan niet op de lange 

stengels. Bij de bedrijven met tarwestro is de ervaring dat de 

koeien de lange stengels van het stro laten liggen. Bij de 

bedrijven met gemalen gerstestro en gehakseld koolzaadstro 

laat de koe niets liggen. Overige ervaringen en uitspraken 

van de deelnemende veehouders staan in dit rapport in 

citaatballonnen. Hieronder volgt nog een greep uit de 

ervaringen en uitspraken van de deelnemende veehouders. 

“De veengrond zorgt voor invloed van grondwater 

op de snijmaïskuil. Een onderlaag is daarom best 

geschikt. De extra structuur voor de koeien is 

mooi meegenomen” 

Veehouder Streefland te Lekkerkerk 

“Project is interessant genoeg om mee te doen. Ik zal het wel weer toepassen als koolzaadstro beschikbaar is. 

Het toepassen van een onderlaag onder snijmaïs kan wel eens een groter voordeel opleveren dan het niet toe 

te passen. Je behoudt stoffen in de bult die wel eens meer voordeel kunnen gaan opleveren dan je zou 

verwachten”, aldus veehouder Wassenaar. 

“Volgend jaar doe ik het zeker weer. Een onderlaag is een simpele manier om bij te dragen aan het 

verminderen en voorkomen van perssappen. Voor zo weinig kosten en arbeid krijg je ook nog eens zoveel 

resultaat. Zelf vind ik het erg prettig dat je van te voren kunt bepalen of je nou wel of niet een onderlaag gaat 

toepassen op basis van het drogestofgehalte. Juist die flexibiliteit spreekt mij aan”, aldus veehouder Rijkers. 

*Veehouders Rijkers heeft zelf voor gerstestro gekozen in plaats van koolzaadstro, omdat hij de kalveren met 

hetzelfde rantsoen voert. Rijkers geeft aan bezorgt te zijn dat koolzaadstro door de ‘houterige' en ‘scherpe’ 

structuur problemen kunnen gaan opleveren voor kalvermagen. 

“Extra structuur is natuurlijk altijd goed voor de koeien. Bij ons is het allemaal veengrond. Hierdoor is de 

invloed van regenwater en grondwater altijd groot. Een absorberend product ondervangt dan een deel van dit 

probleem. Vooralsnog vind ik het wel moeilijk om aan te geven wat nu precies de invloed is geweest van de 

onderlaag”, aldus veehouder Streefland. 

“Onze kuil was erg nat, dus we hebben zeker veel geabsorbeerd. Met weinig middelen en inspanning een goed 

resultaat halen zorgt ervoor dat wij zeker van plan zijn om dit jaar weer een onderlaag toe te passen”, aldus 

veehouder Bos-Poelman. 

[23]



‘Op de foto links 

geeft Dirk Johan 

Feenstra een 

presentatie tijdens 

een demobijeenkomst’ 


hieronder wordt 

de praktijkkuil 

bezichtigd tijdens 

de demo bij 

veehouder Rijkers’ 

[24]

5 Conclusies 

5.1 Conclusies ten opzichte van de doelstellingen 



Praktische, effectief en betaalbaar 

Uit het praktijkproject blijkt duidelijk dat een absorberende onderlaag een praktische en effectieve oplossing 

is. Alle praktijkkuilen hebben ondanks het droge inkuiljaar perssappen opgevangen in de onderlaag. Uit de 

resultaten blijkt, zoals vooraf bekend, dat voederwaardeverlies optreedt van de snijmaïs tijdens het 

kuilproces. Voor stro is dit echter niet het geval. Van bijna alle parameters vindt er een toename plaats. 

Uitzonderingen hierop zijn de ruwe celstof en de structuurwaarde. De ruwe celstof en de structuurwaarde 

tonen een kleine daling aan ten opzichte van het vers product. Er kan geconcludeerd worden dat 

voederwaardeverlies beperkt wordt en dat het vrijkomen van perssappen worden voorkomen met een 

absorberend product onder snijmaïskuilen. 

Zoals in deze rapportage is beschreven is de insteek geweest om bij de meeste bedrijven gehakseld 

koolzaadstro toe te passen. De beschikbaarheid van deze strosoort was tijdens de projectuitvoering echter 

beperkt. Het gevolg was dat de prijzen iets hoger lagen dan anders het geval zou zijn. De gemiddelde prijs 

voor 1000 kilogram gehakseld koolzaadstro lag ongeveer tussen de 220 en 350 euro. Omdat veel veehouders 

al stro bijvoeren betekent het toepassen van een onderlaag dus niet automatisch meer kosten voor de 

veehouders. Uit de ervaringen van de veehouders is ook gebleken dat wanneer je toch al stro bijvoert, het 

net zo goed onder de snijmaïs kan liggen. Er hoeft dan ook niet extra aangekocht te worden. Daarnaast is het 

qua arbeidsinspanning goed te doen. Het toepassen van een onderlaag neemt, afhankelijk van de middelen 

zoals een voerwagen o.i.d., met de hand ongeveer een half uur tot een uur in beslag. In die zin voldoet een 

absorberende onderlaag als een goedkope en praktische oplossing. 

Win-winsituatie en draagvlak 

Uit het praktijkproject blijkt dat zowel het waterschap als de veehouder een sterk voordeel behaalt bij de 

toepassing van een absorberende onderlaag, zowel emissiebeperkend als voederwaardeverlies beperkend. 

Daarnaast is het toepassen van een absorberende onderlaag een praktisch en goedkoop kunstje. Dit zorgt 

voor voldoende draagvlak om de absorberende onderlaag als goede maatregel door te voeren in de 

agrarische sector. 

Praktisch 

Goedkoop 

Effectief 

Acceptatie 

Kwaliteit 

[25]


5.2 Conclusies resultaten 

Uit het praktijkproject blijkt dat het absorberende product meer kan absorberen dan uit de literatuur en de 

vooronderzoeken blijkt. Gehakseld koolzaadstro kan als onderlaag tot wel 3,5 keer het eigen gewicht 

absorberen. Dit in tegenstelling tot het absorptievermogen van 1,9 uit het vooronderzoek. Ook blijkt uit het 

praktijkproject dat de inschatting van de hoeveelheid perssap niet alleen afhankelijk is van het 

drogestofgehalte, maar dat ook het afrijpen van de korrel en de inkuilomstandigheden van invloed zijn. De 

gebruikte berekening/benadering voor de hoeveelheid stro kan gebruikt worden, maar het blijft een ruwe 

schatting. Om dit beter en exacter te bepalen is vervolg onderzoek een optie. Het drogestofgehalte van de 

praktijkuilen met gemalen gerstestro en gehakseld koolzaadstro is gedaald van gemiddeld 91,6% naar 42,2%. 

De praktijkkuilen met tarwestro zijn gedaald van gemiddeld 91,3% naar 33,2% drogestof. Deze sterke daling 

in drogestofgehalte geeft aan dat er meer perssappen zijn geabsorbeerd dan van te voren werd verwacht. Dit 

terwijl de snijmaïskuilen overwegend ‘droog’ waren. Van de geanalyseerde parameters van de onderlagen 

zijn twee dalingen in voederwaarde geconstateerd. De ruwe celstof is afgenomen van 393,9 vers product 

naar 354,1 uitgekuild product. Daarnaast is de structuurwaarde iets afgenomen van 3,4 vers product naar 3,1 

uitgekuild product. Deze daling is kleiner dan aanvankelijk werd verwacht. De overige onderzochte 

parameters zijn allemaal in de onderlaag gestegen. De stijgingen betekenen niet alleen dat voederwaarde in 

de onderlaag toeneemt, maar dat voederwaardeverliezen van de snijmaïskuilen worden beperkt. Een deel 

van het verlies uit de snijmaïskuil is geabsorbeerd in de onderlaag. Voor de veehouders is dit, buiten het 

beperken van het vrijkomen van perssappen, een voordeel ten opzichte van het rantsoen. 

5.3 Conclusies ervaringen veehouders 

Dat de absorberende onderlaag perssappen en vocht absorbeert behoeft geen verdere uitleg meer. Ondanks 

de onderlaag is er bij één bedrijf wel sprake geweest van een kleine hoeveelheid vrijgekomen perssappen. De 

veehouder in kwestie geeft aan dat bijna elk jaar perssappen vrijkomen uit zijn ruwvoerkuil, maar dat door de 

onderlaag de hoeveelheid duidelijk minder is geworden. Bij dit bedrijf zou meer stro onder de ruwvoerkuil 

het vrijkomen ondervangen. Een aantal veehouders hebben zelfs aangegeven dat dit de eerste keer is dat er 

geen perssappen zijn vrijgekomen. Punt van discussie is dat de ruwvoerkuilen dit jaar relatief droog waren. 

Uit de ervaringen blijkt dat het toepassen van de onderlaag praktisch geen belemmeringen geeft. Het 

aanbrengen van een onderlaag vergt weinig inspanning. Daarnaast geven veehouders aan dat de beslissing 

op het laatste moment nog kan worden genomen. Als door een minder oogstjaar het drogestofgehalte van de 

snijmaïs toch wat aan de lage kant blijkt te zijn, dan kan de onderlaag worden toegepast of kan ervoor 

gekozen worden om juist meer toe te passen. Deze flexibiliteit spreekt erg aan. Een aantal veehouders geven 

aan weer een absorberende onderlaag te gaan aanbrengen. Daarnaast is het ook niet zo dat de oplossing bij 

koolzaadstro ligt. Elke veehouder kan zelf bepalen welk product als onderlaag het beste bij de bedrijfsvoering 

past. Producten als bijvoorbeeld vlas of graszaadhooi kunnen ook voldoende absorberen. 

Kwaliteit van de onderlaag 

Uit de ervaringen blijkt dat gemalen gerstestro en gehakseld koolzaadstro niet is terug te vinden in het 

rantsoen. Dit wordt volledig opgevreten door de koeien. Ongehakseld tarwestro wordt niet volledig 

opgevreten. Hier selecteert de koe enigszins op lange stengels. Koolzaadstro bevat na uitkuilen meer ‘prik’ 

vergeleken met tarwestro en gerstestro. Overigens bevatten de onderlagen na uitkuilen wel meer ‘prik’ dan 

van te voren werd verwacht. Daarnaast wordt de geur van het stro als aangenaam en ‘fris’ ervaren. Deze 

eigenschappen worden als positief ervaren, aangezien dit gewenst is voor het rantsoen. Dit in verband met 

de ruwvoerstructuur voor de penswerking van de koeien. 


[26]


De deelnemende veehouders hebben nagenoeg geen nadelen ondervonden van de onderlagen. Alleen bij de 

onderlagen met ongehakseld en ongemalen tarwestro blijkt dat bij het uitkuilen met een krabbak de 

onderlaag moeilijker is ‘mee te pakken’ in vergelijking met de andere strosoorten. Doordat de veehouder dan 

meer over de grond moet schrapen, wordt het stro sneller vuil. Op basis van deze ervaringen heeft gemalen 

of gehakseld tarwestro de voorkeur boven ongehakseld en ongemalen tarwestro. 

Hoeveelheid aan te brengen stro 

De vooronderzoeken zoals genoemd in dit rapport hebben aangetoond dat 1 kg gehakseld koolzaadstro 1,9x 

het eigen gewicht kan absorberen. Op basis van deze gegevens is bij benadering het aantal kilogrammen stro 

als onderlaag te berekenen door de som: 

Tonnage aan snijmaïs en DS hiervan * perssappen die vrijkomen in kg (tabel2) / 1,9 (getest 

absorptievermogen van koolzaadstro) = aantallen kilogrammen stro nodig. 

De resultaten van het praktijkproject laten echter een positievere absorptiecapaciteit zien. Bij de natste 

snijmaïskuil in het praktijkproject heeft de onderlaag van gehakseld koolzaadstro ongeveer 3,5x het eigen 

gewicht geabsorbeerd. Er kan daardoor geconcludeerd worden dat de berekening aan de hoge kant is 

geweest qua hoeveelheid stro. Wij zijn echter van mening dat de absorptiecapaciteit van 1,9 als goede 

richtwaarde kan worden gebruikt. Hierdoor ontstaat er een marge die wellicht nodig kan zijn bij een 

ruwvoerkuil met een laag drogestofgehalte of wanneer er is ingekuild onder minder goede omstandigheden. 

5.4 Slotconclusie 

Een absorberende onderlaag is een praktische, effectieve en betaalbare oplossing om het vrijkomen en 

afstromen van perssappen te voorkomen. Hierdoor wordt voederwaardeverlies beperkt en lozing naar 

oppervlaktewater voorkomen. Voederwaarde neemt in de onderlaag toe en de kwaliteit van de onderlaag 

wordt als positief ervaren bij veehouders. Geconcludeerd kan worden dat zowel veehouders als 

waterschappen een voordeel behalen. 

Veel veehouders geven aan al stro bij te voeren. Dus zelfs met een dikkere laag onder de snijmaïskuil blijft de 

inkoop netto hetzelfde. Het is die zin een verschil in opslag. Enerzijds in de schuur, anderzijds onder de 

ruwvoerkuil. Een absorberende onderlaag is in die zin een goedkoop ‘kunstje’ en is op elk bedrijf toepasbaar. 

Het praktijkproject en de bevindingen van het project zijn erg positief ontvangen bij deelnemers, 

participanten en belangstellenden. Dit geeft aan dat er behoefte is aan een alternatief voor de problematiek 

rondom perssappen. Opvangputten en andere systemen die op basis van regelgeving verplicht zijn of 

worden, betekenen hoge investeringen voor veehouders. Een absorberende onderlaag redeneert andersom. 

Niet opvangen, maar in de ruwvoerkuil behouden. Daarnaast is deze praktische en kosteneffectieve oplossing 

flexibel in te zetten. Al met al overstijgen de voordelen van de absorberende onderlaag de voorgenomen 

doelen, verwachtte analyses en ervaringen van de veehouders. Daarnaast kan een absorberend product 

onder ruwvoerkuilen ook een positief effect hebben op de levensduur van sleufsilo’s. Hoewel dit niet is 

meegenomen binnen het praktijkproject, is de verwachting dat een voldoende dikke onderlaag het contact 

van perssappen met de sleufsilo dusdanig zal verminderen, dat de invloed van zuren op sleufsilo’s ook zal 

verminderen. 


Tot slot willen wij benadrukken dat het streven van het 

praktijkproject nooit is geweest om aan te tonen welke 

producten het meest geschikt zijn als absorberende 

onderlaag. Daarnaast richt het praktijkproject zich op 

snijmaïskuilen, maar een absorberende onderlaag 

onder bijvoorbeeld nattere herfstgraskuilen is ook 

goed mogelijk. De nadruk ligt op het aantonen dat er 

een effectieve, praktische, simpele en goedkope 

oplossing voorhanden is die een voordeel oplevert 

voor veehouders en de handhavende instanties op het 

gebied van emissies uit de agrarische sector. Met dit 

praktijkproject zijn wij van mening dat dit meer dan 

voldoende is aangetoond en wij hopen dat hiermee in 

de nabije toekomst een positief resultaat wordt 

bereikt. 

[27]

6 Aanbevelingen 



6.1 Aanbevelingen aan de sector 

De absorberende onderlaag blijkt een goede maatregel om toe te passen bij ruwvoerkuilen om het vrijkomen 

van perssappen te voorkomen. Daarnaast is het voor de veehouder een praktische en kosteneffectieve 

maatregel die weinig inspanning met zich mee brengt. Er zijn nagenoeg geen beperkende factoren om een 

absorberende onderlaag niet toe te passen. Het is aan te bevelen om de absorberende onderlaag door te 

voeren als goede maatregel en dit breder uit te dragen in de agrarische sector. 

6.2 Aanbevelingen aan waterschappen 

Een lozing van perssappen is niet toegestaan. Een absorberende onderlaag ondervangt de lozing omdat 

perssappen op deze manier in de ruwvoerkuil worden gehouden. In die zin is dit voor een waterschap een 

praktische maatregel. Daarnaast maakt het niet uit of de voeropslagen oud of nieuw zijn of dat de veehouder 

onvoldoende voorzieningen heeft om het vrijkomen en afstromen van perssappen te voorkomen. Het is op 

elk bedrijf toepasbaar. Het is aan te bevelen dat waterschappen samen met de sector de onderlaag als goede 

maatregel uitdragen. 

6.3 Aanbevelingen aan veehouders 

Om het vrijkomen van perssappen te voorkomen 

is het noodzakelijk dat er voldoende stro of een 

ander product wordt toegepast. Als er perssappen 

worden verwacht breng dan een onderlaag aan. 

Het is daarom aan te bevelen om bijvoorbeeld 

stro achter de hand te hebben, zodat het op het 

moment van inkuilen kan worden toegepast. Deze 

flexibiliteit geldt niet alleen voor de hoeveelheid, 

maar ook voor het product. Er zijn meerdere 

producten die als onderlaag kunnen functioneren, 

maar het is aan de veehouder om te bepalen welk 

product het beste past bij zijn bedrijfsvoering. De 

hoeveelheid aan te brengen product (zie 5.3) is te 

bepalen aan de hand van de berekening in dit 

rapport. Dit is echter een richtinggevende 

berekening en zal per absorberend product 

verschillen. 

6.4 Aanbevelingen voor vervolgonderzoeken 

Door vervolgonderzoek te doen naar het effect van de onderlagen met de toegenomen voederwaarde in 

relatie tot het rendement van het rantsoen, kunnen de uitkomsten hiervan, mits positief, als extra 

ondersteuning dienen richting de sector. Veehouders geven aan dat het rendement van een onderlaag in 

relatie met de rantsoenopbrengst voor hun interessant is. Daarnaast is het wenselijk dat veehouders, 

voorafgaand aan het inkuilen, kunnen bepalen hoeveel stro nodig is voor het aantal tonnen snijmaïs dat zal 

worden ingekuild. Hoewel de richtinggevende berekening in dit praktijkproject wel gebruikt kan worden, blijft 

dit echter een inschatting. Het is goed om deze berekening exacter vast te stellen, zodat ook kosten kunnen 

worden berekend. Hiervoor is vervolgonderzoek wel een vereiste. Deze vervolgonderzoeken kunnen het 

doorvoeren van de absorberende onderlaag naar de sector ondersteunen dan wel versterken. 

[28]


hierboven wordt 

gewacht met het 

inzetten van de 

proef in de snijmaïs’ 


wordt tijdens een 

demobijeenkomst 

het stro van de 

onderlaag nog eens 

goed beoordeeld’ 



[29]

7 Discussie 



NIRS-analyse 

Om de voederwaarde van snijmaïs te bepalen wordt gebruik gemaakt van de NIRS-analyse. Deze maakt 

gebruik van bekende ijklijnen die uit een database komen. Dit betekent dat een vergelijkbaar product wordt 

gezocht die overeenkomt in eigenschappen. Voor stro bestaan die ijklijnen niet, aangezien er geen 

overeenkomende eigenschappen in de database staan. Dus om stro te analyseren is ervoor gekozen om 

gebruik te maken van de ijklijnen van snijmaïs. Hierdoor kan het zijn dat een aantal waarden van stro hoger of 

juist lager uitvallen dan ze in werkelijkheid zouden moeten zijn. Echter, het verschil tussen het verse product 

en het uitgekuilde product is wel waarheidsgetrouw. Het is immers dezelfde analysetechniek. De analyses 

worden bepaald aan de hand van berekeningen op basis van de NIRS-analyse. VEM bijvoorbeeld wordt niet 

rechtstreeks bepaald via NIRS, maar wel berekend uit resultaten die via NIRS zijn bepaald of bekend zijn. 

Conserveringsproces 

Uit de analyses blijkt dat de onderlagen behoorlijk wat perssappen opnemen. Het drogestofgehalte is 

doorgaans flink gedaald. Dit zijn naar verwachting niet 100% geabsorbeerde perssappen, want voor een deel 

zal dit ook bestaan uit het vocht wat vrijkomt tijdens het conserveringsproces van de snijmaïskuil. Dit 

normale verschijnsel komt door het ademhalen van melkzuurbacteriën. Dit ademhalen produceert 

waterdamp. Het vermoeden bestaat dat het stro, net zoals de snijmaïs, hierdoor ook een deel van dit vocht 

heeft geabsorbeerd. 

Omstandigheden inkuilen 

Volgens schattingen gebaseerd op de drogestofanalyses en de opgevangen hoeveelheid perssappen en vocht, 

blijkt dat de hoeveelheid stro die is toegepast bij een aantal bedrijven aan de lage kant was. Dit is onder 

andere te verklaren door de gehanteerde werkwijze. Alvorens het inkuilen is namelijk met de veehouder 

ingeschat welk drogestofgehalte de snijmaïs zou hebben. Uit het praktijkproject blijkt echter, dat door 

inkuilomstandigheden zoals weerinvloeden en de korrelrijpheid van de snijmaïs, een aantal ingeschatte 

drogestofgehalten afweken van de geanalyseerde drogestofgehalten. Deze invloeden zijn niet meegenomen 

en onderzocht in het praktijkproject en de berekeningen van de hoeveelheden stro als onderlaag. Het is 

mogelijk dat hierdoor netto te weinig stro is ingeschat bij een aantal bedrijven. 

[30]

Bijlage1 Projectposter 



[31]

Bijlage2 Resultaten per bedrijf 



In deze bijlage staan de resultaten van de bedrijven afzonderlijk weergegeven in onderstaande tabellen. De 

bedrijven/praktijkkuilen zijn genummerd van A tot en met M. 

Tabel 7 Parameter van bedrijf A 




DS (%) 88,4 30,1 -58,3 36,4 34,55 28-34 -1,85 

VEM (per kg) 723 804,5 81,5 989 948 920-1000 -41 

DVE (g/kg) 0 27,5 27,5 50 46 45-55 -4 

RE (g/kg ds) 9 60 51 72 71 75-85 -1 

RC (g/kg ds) 415 328 -87 181 207,5 180-200 26,5 

SW (-) 3,6 2,85 -0,75 1,5 1,8 1,4-2 0,3 

Zetmeel (g/kg ds) 91 169,5 78,5 385 333 300-400 -52 


Fosfor (g/kg ds) 0,5 2,55 2,05 1,9 2,05 >1,6 0,15 

Tabel 8 Parameter van bedrijf B 




DS (%) 92 42,4 -49,6 33 32 28-34 -1 

VEM (per kg) 757 732 -25 917 849 920-1000 -68 

DVE (g/kg) 6 15 9 33 30 45-55 -3 

RE (g/kg ds) 13 66 53 64 79 75-85 15 

RC (g/kg ds) 375 324 -51 255 282 180-200 27 

SW (-) 3,3 2,82 -0,48 2,2 2,44 1,4-2 0,24 

Zetmeel (g/kg ds) 157 98 -59 219 191 300-400 -28 


Fosfor (g/kg ds) 0,8 1,7 0,9 2,1 2,4 >1,6 0,3 

Tabel 9 Parameter van bedrijf C 




DS (%) 96,8 51,6 -45,2 39 29,5 28-34 -9,5 

VEM (per kg) 642 680,5 38,5 877 885,5 920-1000 8,5 

DVE (g/kg) -2 4 6 35 39 45-55 4 

RE (g/kg ds) 20 34,5 14,5 73 82 75-85 9 

RC (g/kg ds) 437 386,5 -50,5 271 260,5 180-200 -10,5 

SW (-) 3,8 3,4 -0,4 2,3 2,27 1,4-2 -0,03 

Zetmeel (g/kg ds) 21 36,5 15,5 221 215 300-400 -6 


Fosfor (g/kg ds) 96,8 51,6 -45,2 39 29,5 28-34 -9,5 

Tabel 10 Parameter van bedrijf D 




DS (%) 92 24,3 -67,7 32 28,9 28-34 -3,1 

VEM (per kg) 699 739,5 40,5 947 964 920-1000 17 

DVE (g/kg) 4 21 17 46 51 45-55 5 

RE (g/kg ds) 15 58,5 43,5 69 74 75-85 5 

RC (g/kg ds) 395 345 -50 212 200 180-200 -12 

SW (-) 3,5 3,02 -0,48 1,8 1,7 1,4-2 -0,1 

Zetmeel (g/kg ds) 164 162 -2 339 358 300-400 19 


Fosfor (g/kg ds) 0,9 1,7 0,8 1,7 1,6 >1,6 -0,1 

[32]

Tabel 11 Parameter van bedrijf E 






DS (%) 92,8 21,4 -71,4 38,2 34,4 28-34 -3,8 

VEM (per kg) 796 771 -25 971 956 920-1000 -15 

DVE (g/kg) 8 22 14 47 47 45-55 0 

RE (g/kg ds) 21 49 28 69 70 75-85 1 

RC (g/kg ds) 339 323 -16 196 209 180-200 13 

SW (-) 3 2,81 -0,19 1,7 1,78 1,4-2 0,08 

Zetmeel (g/kg ds) 40 116 76 372 0 300-400 -372 


Fosfor (g/kg ds) 0,5 0,9 0,4 1,4 1,9 >1,6 0,5 

Tabel 12 Parameter van bedrijf F 




DS (%) 93,8 - - 36,4 35,4 28-34 -1 

VEM (per kg) 659 699 40 979 950 920-1000 -29 

DVE (g/kg) 1 3 2 51 48 45-55 -3 

RE (g/kg ds) 20 25 5 79 74 75-85 -5 

RC (g/kg ds) 400 413 13 192 196 180-200 4 

SW (-) 3,5 3,62 0,12 1,6 1,7 1,4-2 0,1 

Zetmeel (g/kg ds) 85 0 -85 375 367 300-400 -8 

Stikstof (g/kg ds) 3,2 4 0,8 12,64 11,84 - -0,8 

Fosfor (g/kg ds) 0,7 0,8 0,1 1,9 2,1 >1,6 0,2 

Tabel 13 Parameter van bedrijf G 




DS (%) 89,2 50,6 -38,6 37,2 36,3 28-34 -0,9 

VEM (per kg) 777 777 0 939 924 920-1000 -15 

DVE (g/kg) 4 8 4 47 42 45-55 -5 

RE (g/kg ds) 14 32 18 74 77 75-85 3 

RC (g/kg ds) 412 407 -5 201 209 180-200 8 

SW (-) 3,6 3,56 -0,04 1,7 1,78 1,4-2 0,08 

Zetmeel (g/kg ds) 28 35 7 379 0 300-400 0 


Fosfor (g/kg ds) 1,8 2,4 0,6 2,4 3,2 >1,6 0,8 

Tabel 14 Parameter van bedrijf H 




DS (%) 96,9 21,9 -75,0 29,7 27,4 28-34 -2,3 

VEM (per kg) 687,0 648,0 -39,0 875,0 934.5 920-1000 59,5 

DVE (g/kg) 8,0 14,5 6,5 39,0 45,5 45-55 6,5 

RE (g/kg ds) 31,0 45,0 14,0 77,0 73,5 75-85 -3,5 

RC (g/kg ds) 371,0 371,0 0 273,0 210,5 180-200 -62,5 

SW (-) 3,2 3,2 0 2,4 1,8 1,4-2 -0,6 

Zetmeel (g/kg ds) 133,0 172,0 39 229,0 295,0 300-400 66,0 


Fosfor (g/kg ds) 1,2 1,5 0,3 2,5 2,6 >1,6 0 

[33]

Tabel 15 Parameter van bedrijf I 






DS (%) 88,4 53,5 -34,9 33,7 38,1 28-34 4,4 

VEM (per kg) 799 842 43 957 958 920-1000 1 

DVE (g/kg) 8 20 12 50 47,5 45-55 -2,5 

RE (g/kg ds) 25 50 25 80 77,5 75-85 -2,5 

RC (g/kg ds) 392 347 -45 201 192,5 180-200 -8,5 

SW (-) 3,4 3,02 -0,38 1,7 1,635 1,4-2 -0,065 

Zetmeel (g/kg ds) 63 94 31 387 386 300-400 -1 

Stikstof (g/kg ds) 4 8 4 12,8 12,4 - -0,4 

Fosfor (g/kg ds) 0,7 1,7 1 2,8 2,95 >1,6 0,15 

Tabel 16 Parameter van bedrijf J 




DS (%) 91,9 27,5 -64,4 37,3 34 28-34 -3,3 

VEM (per kg) 654 712 58 912 883,5 920-1000 -28,5 

DVE (g/kg) -1 17 18 42 39,5 45-55 -2,5 

RE (g/kg ds) 25 48 23 80 67 75-85 -13 

RC (g/kg ds) 427 375 -52 253 249 180-200 -4 

SW (-) 3,7 3,28 -0,42 2,2 2,14 1,4-2 -0,06 

Zetmeel (g/kg ds) 31 104 277 246 300-400 -31 

Stikstof (g/kg ds) 4 7,68 3,68 12,8 10,72 - -2,08 

Fosfor (g/kg ds) 0,8 1,1 0,3 2,9 2,35 >1,6 -0,55 

Tabel 17 Parameter van bedrijf K 




DS (%) 87,8 - - 32,4 30,7 28-34 -1,7 

VEM (per kg) 674 - - 891 898 920-1000 7 

DVE (g/kg) 5 - - 36 43 45-55 7 

RE (g/kg ds) 35 - - 58 71 75-85 13 

RC (g/kg ds) 396 - - 248 236 180-200 -12 

SW (-) 3,5 - - 2,1 2 1,4-2 -0,1 

Zetmeel (g/kg ds) 52 - - 249 308 300-400 59 

Stikstof (g/kg ds) 5,6 - - 9,28 11,36 - 2,08 

Fosfor (g/kg ds) 0,8 - - 1,9 2,1 >1,6 0,2 

Tabel 18 Parameter van bedrijf L 




DS (%) 88,5 51 -37,5 39,2 35,5 28-34 -3,7 

VEM (per kg) 763 725 -38 938 933,5 920-1000 -4,5 

DVE (g/kg) 9 10,5 1,5 43 42,5 45-55 -0,5 

RE (g/kg ds) 20 38 18 69 72 75-85 3 

RC (g/kg ds) 381 370 -11 220 216,5 180-200 -3,5 

SW (-) 3,3 3,23 -0,07 1,9 1,85 1,4-2 -0,05 

Zetmeel (g/kg ds) 177 118,5 -58,5 329 334 300-400 5 


Fosfor (g/kg ds) 0,5 1 0,5 2,3 2,35 >1,6 0,05 

[34]

Tabel 19 Parameter van bedrijf M 






DS (%) 90,1 63,0 -27,1 41,2 42,8 28-34 1,6 

VEM (per kg) 739,0 792,0 53,0 975,0 963,0 920-1000 -12,0 

DVE (g/kg) 1,0 8,0 7,0 50,0 45,5 45-55 -4,5 

RE (g/kg ds) 14,0 20,0 6,0 68,0 74,0 75-85 6,0 

RC (g/kg ds) 385,0 361,5 -23,5 174,0 198,5 180-200 24,5 

SW (-) 3,4 3,1 -0,3 1,7 1,7 1,4-2 0 

Zetmeel (g/kg ds) 68,0 108,5 40,5 388,0 360,0 300-400 -28,0 

Stikstof (g/kg ds) 2,2 3,2 1,0 * 11,8 - * 

Fosfor (g/kg ds) 0,4 1,1 0,7 * 2,7 >1,6 * 

[35]

Absorberende onderlaag bij ruwvoerkuilen in de praktijk

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?