goed grasland op een hellend vlak - Melkveebedrijf

eportage<br />

Gerard Widdershoven: “Huidig mestbeleid is niet werkbaar”<br />

<strong>goed</strong> <strong>grasland</strong> <strong>op</strong> <strong>een</strong> <strong>hellend</strong> <strong>vlak</strong><br />

Tekst en beeld: Rob van Ginneken<br />

Hoewel ze <strong>een</strong> lust voor het oog zijn,<br />

belemmeren de heuvels in Zuid-Limburg<br />

gerard Widdershoven in zijn bedrijfsvoering.<br />

Hellingspercentages tot wel 17 procent maken<br />

zijn grond erosiegevoelig. Bovendien zitten<br />

er stenen in de lössgronden rondom gulpen.<br />

onder meer weidegang helpt hem om de zode<br />

gezond te houden, mits het wild er vanaf blijft.<br />

Bijna on-Nederlands doet het landschap van<br />

Zuid-Limburg onder winterse omstandigheden<br />

aan. De met sneeuw bedekte hellingen lijken<br />

zo van <strong>een</strong> ansichtkaart af te komen en vormen<br />

in de zomer <strong>een</strong> toeristische trekpleister. Maar<br />

ook hier wordt landbouw beoefend en de<br />

idyllische heuvels maken <strong>goed</strong> <strong>grasland</strong>beheer<br />

niet makkelijk. De Gulpense melkveehouder<br />

Gerard Widdershoven heeft hier dagelijks<br />

mee te maken. Scheuren van <strong>grasland</strong> is<br />

moeilijk vanwege de erosiegevoelige hellingen<br />

en bij het ploegen van de grond komen er<br />

ongewenste voorwerpen naar boven. Gulpen<br />

is st<strong>een</strong>rijk, in de meest letterlijke zin van het<br />

woord.<br />

Huidig mestbeleid<br />

niet werkbaar<br />

Gerard Widdershoven zou graag hebben dat<br />

de wetgevers nog <strong>een</strong>s kritisch naar de regelgeving<br />

rondom het scheuren van <strong>grasland</strong><br />

kijken, zeker in het specifieke gedeelte van<br />

Nederland waar hij zijn bedrijf runt. “Het<br />

scheuren van <strong>grasland</strong> is hier praktisch<br />

onmogelijk, zeker in het voorjaar”, steekt hij<br />

van wal. “Stel, je hebt net <strong>een</strong> mooi zaaibed<br />

klaargelegd en er komt <strong>een</strong> voorjaarsbui<br />

overh<strong>een</strong>, dan spoelt alles van de helling af<br />

omdat de bouwvoor los gemaakt is. Vervolgens<br />

ontstaan er geulen <strong>op</strong> het in te zaaien perceel.<br />

Zo wil je ook niet met <strong>grasland</strong> starten. Het<br />

zaaibed moet egaal zijn.” Noodgedwongen<br />

zaait Widdershoven zijn maïs daarom <strong>op</strong> de<br />

meer <strong>vlak</strong>kere percelen. “En deze liggen ook<br />

verder van huis.”<br />

Maar liever ploegt Widdershoven helemaal<br />

niet. “De stenen die in de bodem zitten, komen<br />

naar boven bij ploegen. Als deze vervolgens<br />

door de hakselaar gaan, versplinteren ze<br />

helemaal. Dat komt in het voer terecht en is<br />

net zo erg als scherp-in als gevolg van ijzer.<br />

16 | www.melkveebedrijf.Nl / nr 2 / februari 2013 / reportage<br />

Hellingspercentages van 17 procent maken de grond erosiegevoelig.<br />

All<strong>een</strong> helpt bij stenen <strong>een</strong> magneet niet.” Om<br />

die reden heeft Widdershoven de <strong>op</strong>brengst<br />

van zijn laatst aangelegde perceel <strong>grasland</strong>, dat<br />

vanwege de derogatie is omgezet van bouwland<br />

in <strong>grasland</strong> <strong>een</strong> jaar in balen geperst. “Dan<br />

heb ik de stenen wel in de voergoot liggen,<br />

maar zijn ze in ieder geval nog heel.”<br />

En juist de onmogelijkheid van ploegen is<br />

voor Widdershoven aanleiding om te pleiten<br />

voor <strong>een</strong> uitzonderingspositie voor hem en<br />

vergelijkbare bedrijven. Het liefst wil hij naar<br />

<strong>een</strong> situatie waarbij het doodspuiten van<br />

<strong>grasland</strong> in het najaar wordt toegestaan, direct<br />

gevolgd door het doorzaaien van de grasmat,<br />

dus zonder bodemkerende bewerking.<br />

Widdershoven is ervan overtuigd dat dan de<br />

nitraatuitspoeling niet groter is in het najaar<br />

dan in het voorjaar. “Je brengt weinig lucht in<br />

de grond, waardoor de vertering van de oude<br />

zode beter verlo<strong>op</strong>t.”<br />

Droogtegevoelige grond<br />

Omdat de veehouder zich vooralsnog moet<br />

schikken in de huidige wetgeving, probeert hij<br />

zijn graszode zolang mogelijk in <strong>goed</strong>e conditie<br />

te houden. En weidegang hoort daarbij, aldus<br />

de melkveehouder. “Met maaien all<strong>een</strong> hol je de<br />

zode verder uit, terwijl betreding de uitstoeling<br />

bevordert.” Widdershoven begint begin april<br />

met het weiden van zijn veestapel <strong>op</strong> de lagere<br />

en <strong>vlak</strong>ker gelegen percelen, zodoende kan<br />

hij de hoger gelegen percelen eerst <strong>een</strong> keer<br />

maaien, <strong>op</strong> <strong>een</strong> st<strong>op</strong>pellengte van minimaal 7<br />

centimeter, voordat de droogte toeslaat. Want<br />

ook daar wordt Widdershoven mee geconfronteerd.<br />

Rundveespecialist Frank Jeurissen<br />

(Agrifirm Feed) legt uit wat het specifieke<br />

probleem is in Zuid-Limburg. “De stenen in<br />

de grond verstoren de capillaire werking; het<br />

gras kan het vocht niet <strong>op</strong>nemen uit de grond<br />

en is daardoor in de zomermaanden droogtegevoelig.”<br />

Widdershoven vult aan: “Daarnaast<br />

liggen verschillende <strong>grasland</strong>percelen <strong>op</strong> <strong>een</strong><br />

zuidhelling waar de zon de hele dag <strong>op</strong> schijnt.”<br />

In de winter maken de wilde varkens gaten<br />

van enkele tientallen centimeters diep.

---

De droogtegevoeligheid van de <strong>grasland</strong>percelen<br />

maakt dat slechte grassen meer<br />

kans krijgen. Toch kiest Widdershoven niet<br />

voor andere grassoorten in zijn percelen,<br />

bijvoorbeeld door middel van doorzaaien<br />

zonder het gras dood te spuiten. Hoewel<br />

Jeurissen verschillende doorzaaicombinaties in<br />

de praktijk tegenkomt, heeft hij niet het idee<br />

dat het structureel doorzaaien echt doorzet<br />

in zijn regio. Widdershoven zaait incidenteel<br />

door <strong>op</strong> advies van Jeurissen en bij voorkeur<br />

in het najaar omdat dan de vochtvoorziening<br />

het beste is. De veehouder blijft bij het gebruik<br />

van mengsels die uitsluitend Engels raaigras<br />

bevatten. “Een gras als rietzwenk, dat <strong>goed</strong><br />

tegen drogere omstandigheden kan, laat<br />

zich moeilijk beweiden en ik ga liever voor<br />

productie.” Wel beoordeelt hij regelmatig het<br />

<strong>grasland</strong> <strong>op</strong> slechte grassen en hij is niet bang<br />

om in te grijpen met bespuitingen, al wijkt<br />

hij daarvoor vaak uit naar het najaar. “In het<br />

najaar is de sapstroom naar beneden gericht,<br />

terwijl deze in het voorjaar naar boven lo<strong>op</strong>t.<br />

Door in het najaar te spuiten tegen onkruid<br />

vernietig je beter de wortel van het onkruid.”<br />

Het liefst laat Widdershoven zijn gras<br />

hakselen, maar bij herinzaai in combinatie<br />

met ploegen, perst hij het eerste jaar het<br />

gras in balen.<br />

Vreterij en ziektes<br />

Het zorgvuldige <strong>grasland</strong>beleid en de<br />

problematiek rondom het scheuren van<br />

<strong>grasland</strong>, zorgen ervoor dat de bodem in ieder<br />

geval in <strong>goed</strong>e conditie is. “Percelen met tien<br />

procent organische stof zijn g<strong>een</strong> uitzondering.<br />

Het bodemleven is heel rijk en bevat veel<br />

wormen”, weet Widdershoven. Dat brengt<br />

echter weer andere problemen met zich mee.<br />

Dassen en wilde varkens komen vanuit de<br />

omringende natuurgebieden <strong>op</strong> voedseljacht<br />

<strong>op</strong> de gronden van Widdershoven. “Vooral<br />

de wilde varkens veroorzaken veel schade.<br />

Ze graven gaten tot 20 centimeter diep”, legt<br />

Widdershoven uit. “Dassen maken minder<br />

grote gaten, maar zijn wel het hele jaar rond<br />

aanwezig. De wilde varkens komen vooral in<br />

het najaar en de winter.” Het herstellen van de<br />

grasmat is handwerk. “De gaten dichtslepen<br />

gaat niet, want de zode wordt voor- en<br />

achter het gegraven gat weggelegd”, aldus<br />

Widdershoven.<br />

Een ander probleem waar Widdershoven in het<br />

najaar mee geconfronteerd wordt, is kroonroest.<br />

De combinatie van ouder <strong>grasland</strong> en<br />

droogtegevoelige gronden maakt de percelen<br />

van de veehouder vatbaar voor de schimmel.<br />

In zijn bemestingsregime moet de veehouder<br />

daarom in het voorjaar zijn mestgift al aanpassen<br />

om aan het eind van de zomer nog wat<br />

kunstmeststikstof over te houden om het gras<br />

aan de groei te houden. “Maar dat was dit jaar<br />

niet afdoende. Ik heb afgel<strong>op</strong>en augustus nog<br />

veel percelen gebloot om kroonroest tegen te<br />

houden.”Jeurissen haakt in:<br />

“Daarom zie je in Zuid-Limburg over het<br />

algem<strong>een</strong> wat minder eiwitrijke kuilen bij<br />

de eerste snede. Veehouders kunnen niet<br />

maximaal bemesten voor de eerste snede.<br />

De veehouders willen kunstmest over<br />

houden om eind augustus-begin september<br />

het <strong>grasland</strong> ‘fris’ te houden, om te kunnen<br />

blijven beweiden. En ook de totale drogestof<strong>op</strong>brengst<br />

ligt hier wat lager in vergelijking<br />

met de rest van Nederland vanwege de<br />

droogtegevoeligheid.”<br />

Maar dat met <strong>goed</strong> management het<br />

<strong>grasland</strong> toch <strong>een</strong> kwalitatieve grasvoorraad<br />

kan <strong>op</strong>leveren, bewijzen de analyses van<br />

Widdershoven. Met kuilen van ruim 900 VEM en<br />

170 gram ruw eiwit, weet hij onder sub<strong>op</strong>timale<br />

omstandigheden <strong>goed</strong> ruwvoer te halen. <<br />

Het natuurgras wordt aan het jongvee <strong>op</strong>gevoerd.<br />

Bedrijfprofiel<br />

Gerard Widdershoven<br />

in maatschap met zijn vrouw rosy (45)<br />

melkt gerard widdershoven (46) 75<br />

overwegend zwartbonte melkkoeien in<br />

gulpen ( Nl limburg). de gemiddelde<br />

productie van zijn veestapel is 8.100<br />

kilogram melk met 4,47 % vet en 3,60 %<br />

eiwit.<br />

<strong>op</strong> het bedrijf zijn 55 stuks<br />

jongvee aanwezig.<br />

widdershoven beboert <strong>een</strong><br />

areaal van 67 hectare<br />

grond, waarvan 23<br />

hectare natuurgebied.<br />

13<br />

hectare<br />

is in<br />

gebruik<br />

als<br />

maïsland en<br />

31 hectare is in<br />

gebruik als <strong>grasland</strong>.<br />

www.melkveebedrijf.Nl / nr 2/ februari 2013 / reportage | 17