Download PDF versie - Agro & Chemie

COluMN<br />

graag een Biobased<br />

Economy alstublieft.<br />

anders nog iets? jazeker!<br />

Hoe verkoop je een biobased economy? Laat je inspireren door het<br />

boek Ons feilbare denken van Nobelprijswinnaar voor de economie,<br />

de psycholoog Daniel Kahneman. Wat mij betreft, is zijn boek een<br />

standaardwerk voor marketeers, beleidsmakers en leidinggevenden.<br />

Maak je gebruik van zijn inzichten, begin dan je verhaal<br />

met dramatische gebeurtenissen of beroemdheden. Dat trekt de<br />

aandacht veel meer dan fundamentele, weinig opwindende zaken.<br />

Toen André Kuipers vanuit de ruimte naar de aarde keek,<br />

leefde hij in het ruimtestation waar water, zuurstof<br />

en andere grondstoffen veelvuldig worden<br />

hergebruikt. Onze planeet levert productie<br />

en consumptie nog veel geavanceerder in<br />

netwerken en gesloten kringlopen, de<br />

ecologie. Zij doet dat al miljarden jaren<br />

en wij zijn dat in de huidige fossiele<br />

economie een beetje kwijtgeraakt. We<br />

zullen gesloten en duurzame productie/<br />

consumptie kringlopen met de biobased<br />

economy wel weer moeten ontwikkelen.<br />

Dat vergt innovaties en ondernemersschap.<br />

Zoals Kahneman aangeeft, weegt verliezen en<br />

falen in het gevoel van mensen tweemaal zo zwaar<br />

als het behalen van successen. Voor een succesvolle<br />

nieuwe ontwikkeling is daarom een positief kader nodig, met een<br />

langetermijnperspectief waar iedereen beter van wordt. We maken<br />

door groene groei de economische koek groter en ontwikkelen<br />

biobased naast fossiel. We creëren groene welvaart, werkgelegenheid,<br />

concurrentiekracht en besparen grondstoffen en energie.<br />

Daarbij worden we minder afhankelijk van externe bronnen en<br />

kunnen ook op kleinere schaal, dicht bij de bron, rendabel produceren.<br />

Regionale netwerken zorgen voor groene welvaart, ook in<br />

de rurale gebieden.<br />

Kahneman laat zien dat het nemen van verstandige beslissingen<br />

vereist dat eerst uitgezoomd wordt naar een groter kader. Het<br />

vraagt om actieve mensen met visie, geduld en een brede blik,<br />

generalistische experts met een ‘portfoliocarrière’. Tevens<br />

adviseert hij om niet op één scenario te concentreren, want dan<br />

overschatten we het belang daarvan. Ook het doorontwikkelen van<br />

zaken als ICT, zonne-energie of energiebesparing zijn belangrijk.<br />

De huidige crises waar we nu inzitten, trekken ons uit onze achterhaalde<br />

comfort zones. We gaan op expeditie. Dat heeft de mensheid<br />

altijd gedaan, daar zijn we goed in. We trekken al lerende van de<br />

lineaire economie naar het nieuwe land van de circulaire economie.<br />

Uiteindelijk komt de biobased economy er, alleen anders dan we<br />

nu denken, daarvoor is de toekomst te onvoorspelbaar.<br />

Erik van Seventer | Programmaleider Biobased Economy bij<br />

Wageningen UR en Business Unit Manager Biobased Products bij<br />

Food & Biobased Research<br />

>><br />

DRIEDaagsE VaN EMMEN<br />

‘Groene chemie, beweging in de markt!’ Onder deze noemer zal in een<br />

driedaags evenement (van 28 tot en met 30 november) de biobased economy in<br />

noord-nederland voor het voetlicht worden gebracht. Welke projecten lopen<br />

er in het noord-nederlandse en welke producten zijn al op de markt?<br />

de dagen fungeren ook als verbinding tussen vraag en aanbod. elke dag heeft<br />

zijn eigen thema: op dag 1 staan Applied Sustainable Plastics centraal, dag 2<br />

staat in het teken van de transitie naar een groene economie (plus een<br />

marktdag Biopolymeren, vezels en textiel). de driedaagse wordt afgesloten op<br />

30 november met een ‘special’ over Zuidoost-drenthe.<br />

Op de driedaagse zullen sprekers van overheden, onderzoeksinstellingen en<br />

bedrijven acte de présence geven. Zeker het bedrijfsleven is zwaar vertegenwoordigd<br />

met sprekers van onder meer BASF, Cosun, natureWorks, Synbra,<br />

Philips en teijin Aramid.<br />

de eerste twee dagen vinden plaats op Stenden Hogeschool, de laatste dag<br />

wordt gehouden op het API Institute.<br />

Wat betreft de valorisatie van kennis heeft Drenthe de benodigde infrastructuur<br />

in huis. Zo hebben Stenden Hogeschool, API Institute en Emmtec<br />

Services (NUON) het zogenaamde Stenden Polymore Research & Education<br />

(Stenden PRE) opgezet. Samen beschikken ze over een compleet uitgerust<br />

onderzoeksinstituut. Binnen Stenden PRE zijn state-of-the-art laboratoria<br />

en faciliteiten beschikbaar waar met name mkb-bedrijven nieuwe, duurzame<br />

kunststoffen uit kunnen testen.<br />

Jan Jager, Director R&D API Institute en lector aan Stenden PRE: ‘De focus ligt<br />

op valorisatie. Zuid-Drenthe moet haar troefkaart uitspelen en die ligt duidelijk<br />

op de verwaarding tot marktrijpe producten.’<br />

Dat de regio versterkt inzet op valorisatie blijkt ook uit het feit dat het, samen<br />

met Windesheim in Zwolle, in de race is voor de COCI-status (Centre for Open<br />

Chemical Innovation). Dit is een fysieke locatie waar starters en kleinere<br />

bedrijven hun ideeën verder uit kunnen werken of producten kunnen vervolmaken.<br />

Daarbij kunnen ze onder andere gebruik maken van de faciliteiten<br />

op het COCI of van de expertise van gevestigde ondernemingen. Gezien de aanwezigheid<br />

van de chemische sector en eerder genoemde laboratoriumfaciliteiten<br />

(Stenden PRE, API Institute en Emmtech services) zal een COCI-status<br />

de aanwezige kennisinfrastructuur verder versterken. Een kennisbasis die<br />

nodig is voor een succesvolle transitie naar een biobased economy.<br />

― De Emmtec-locatie in vogelperspectief.<br />

Megacluster met<br />

hindernissen<br />

clustering lijkt het toverwoord van de biobased economy. Om een vuist te maken in het<br />

mondiale speelveld van de agro/chemie moet een bepaalde kritische massa worden<br />

gerealiseerd. Op het congres efIb 2012 in Düsseldorf bespraken vertegenwoordigers uit<br />

vlaanderen, Nederland en Noordrijn-westfalen de mogelijkheden en de obstakels voor<br />

een grensoverschrijdend megacluster.<br />

― Wim Soetaert: ‘opgesloten’ in eigen land.<br />

Ludo Diels van het Vlaamse Instituut van<br />

Technologie (VITO) trapte de bijeenkomst<br />

af met de introductie van de<br />

term megacluster, een bepaald geografisch<br />

gebied waarin sectoren op een organische<br />

manier met elkaar zijn verbonden. In geval<br />

van de biobased megacluster betekent dit onder<br />

meer dat landbouw, chemie en maakindustrie<br />

dicht bij elkaar zijn gesitueerd. Ook de aanwezigheid<br />

van grote zeehavens in Nederland en<br />

Vlaanderen en een uitgebreid trein- en wegennet<br />

horen tot de voorwaarden.<br />

Diels: ‘Er zijn in totaal twaalf voorwaarden voor<br />

een megacluster. De basisvoorwaarden zijn:<br />

aanwezigheid van instituties (overheden, wet-<br />

en regelgeving), infrastructuur, macro-economisch<br />

klimaat en een gezonde en goed<br />

opgeleide bevolking. Daarnaast zijn er zogenaamde<br />

efficiency enhancers, zoals onder meer<br />

hoger opgeleid personeel en de nabijheid van<br />

een grote markt. Tot slot moet in een megacluster<br />

ook ruimte zijn voor innovaties. Dan<br />

gaat het om het niveau van (wetenschappelijk)<br />

onderzoek, de mogelijkheid om te testen en ga<br />

zo maar door.’<br />

Opgesloten<br />

Volgens Diels scoort het megacluster in de<br />

driehoek Antwerpen, Rotterdam en het Rhein-<br />

Ruhr-gebied zeer goed op de bovengenoemde<br />

aspecten. Er zijn momenteel wereldwijd in<br />

totaal vijf megaclusters die in hun continent uit<br />

kunnen groeien tot epicentra van de biobased<br />

economy. In de VS is het Houston, in het Midden-<br />

Oosten Jubail en in Azië Jurong (Singapore) in<br />

Shanghai. Het vijfde cluster is dan de<br />

Nederlands-Vlaams-Duitse driehoek.<br />

Er moet nog wel het nodige gebeuren voordat<br />

het echt een megacluster wordt. Immers, de<br />

andere vier megaclusters in wording bevinden<br />

#2 — NOVEMBER 2012<br />

45<br />

zich in een land. Deze biobased centra hoeven<br />

geen rekening te houden met de specifieke vereisten<br />

die gelden voor elk land. Wat dit concreet<br />

betekent, liet Wim Soetaert, directeur van de<br />

Bio Base Europe pilotfabriek weten. ‘We zitten<br />

nog steeds ‘opgesloten’ in onze landen. Wil je<br />

een project uitvoeren met een buitenlands<br />

bedrijf of onderzoeksinstelling, dan zijn<br />

overheden niet genegen om met geld over de<br />

brug te komen. Dat houdt in dat niet per se de<br />

meest optimale samenwerkingsverbanden<br />

plaatsvinden, omdat dan de voorkeur wordt<br />

gegeven aan een puur nationaal in plaats van<br />

een internationaal project.’<br />

genoeg geschreven<br />

Volgens Soetaert zijn er wel Europese (FP) projecten,<br />

maar dat zijn veelal onderzoekstrajecten<br />

met ettelijke deelnemers. Bi- of trilaterale projecten<br />

worden niet gefund door de EU. Daar<br />

komt ook nog bij dat aanvragers zich door een<br />

Matterhorn aan papier moeten werken. Een uitzondering<br />

vormen de Interreg-projecten, alleen<br />

beschikbaar voor grensstreken, die toegankelijker<br />

zijn.<br />

Volgens Diels moet er wel afstemming komen op<br />

de wijze waarop in de drie landen onderzoeksprojecten<br />

(publiek/privaat) worden gefinancierd.<br />

Momenteel zijn er verschillen, waardoor deze<br />

trajecten niet van de grond komen.<br />

Een ander knelpunt ligt in de opschaling van<br />

pilotprojecten. Soetaert constateerde dat er in<br />

het gebied van het megacluster niet of nauwelijks<br />

wordt geïnvesteerd in upscaling. Hierdoor blijft<br />

het onderzoek hangen in de pilotfase en zal het<br />

dus ook niet leiden tot commerciële toepassingen.<br />

‘Ik heb tientallen visiedocumenten op<br />

mijn werkkamer liggen. Er is nu wel genoeg<br />

geschreven, tijd voor concrete acties!’