Edelherten buiten Veluwe en Oostvaardersplassen

Bericht uitgegeven door de Zoogdiervereniging en Vereniging Het Edelhert op dinsdag 13 oktober 2009

Vanuit Duitsland veroveren edelherten stukjes Nederland. In Twente en de Achterhoek zijn ze de grens al overgestoken.

Het is bij veel mensen bekend dat vanuit Duitsland wilde zwijnen ons land binnen trekken, bijvoorbeeld bij Groesbeek. Dat dit in mindere mate ook gebeurt door edelherten, zoals in Twente en de Achterhoek, is veel minder bekend. Het Nederlands natuurbeleid is hier nog niet op ingesteld.

Twente
In het oosten van Twente zijn sinds 2007 verschillende kleine groepjes edelherten gezien, zowel mannelijke (herten) als vrouwelijke dieren (hindes), die vanuit het Duitse geïsoleerde leefgebied van het Bentheimer Wald afkomstig zijn. Wanneer deze groepjes elkaar ontmoeten ligt voortplanting op Twentse bodem in het verschiet. Het aantal waarnemingen van edelherten neemt toe, de kans op voortplanting en definitieve vestiging dus ook.

Achterhoek
Vanuit Duitsland zijn ook in de Achterhoek edelherten de grens overgestoken, naar de omgeving van Winterswijk. Deze dieren zijn afkomstig uit een ander leefgebied, de net boven het Ruhrgebied gelegen Ufter Mark/Dämmerwald. Dat momenteel in de Achterhoek zowel herten als hindes voorkomen blijkt uit het feit dat er al een kalf is gesignaleerd. In 2008 is een mannelijk edelhert nabij Miste aangereden en recentelijk is nabij Kotten een edelhert aangereden.

Geschikte gebieden
We moeten er misschien even aan wennen, maar grote delen van Twente en de Achterhoek vormen in principe geschikte leefgebieden voor edelherten. Nederlanders denken nu bij edelherten aan het Veluwse bos- en heidegebied, maar edelherten voelen zich als ‘variabele vreters’ (intermediate feeders) in heel veel verschillende landschapstypen thuis. Overal waar een combinatie van bossen (voor dekking), graslanden (voor voedsel) en rust voorkomt, zou het edelhert zich prima kunnen ophouden. Dit blijkt al wel uit de spontane komst van het dier in het kleinschalige coulissenlandschap van Twente en de Achterhoek.

Heel Nederland
Edelherten kwamen in het verleden in vrijwel geheel Nederland voor. Door veranderd landgebruik (land- en bosbouw) en de bejegening van het edelhert als louter een schadesoort is dit inheemse hoefdier op veel plekken verdwenen en was het lange tijd alleen nog op de Veluwe te vinden. Sinds 1992 bestaat een tweede officieel leefgebied voor edelherten, de Oostvaardersplassen.

De edelhertenpopulaties op de Veluwe en in de Oostvaardersplassen zijn de enige die onder het Nederlandse natuurbeleid officieel aanwezig zijn en worden getolereerd. In het kader van het zogenaamde ‘nulstandbeleid’ zijn edelherten buiten deze twee gebieden in principe niet gewenst. Het nulstandbeleid geldt ook voor de edelherten die vanuit Duitsland in Twente of de Achterhoek terecht komen. Anderzijds zijn het volgens de Flora- en faunawet beschermde inheemse diersoorten. Een lastig dilemma.

Toestaan
Het hanteren van dit beleid is in grote delen van Nederland achterhaald te noemen. Verschillende provincies denken er inmiddels over om het nulstandbeleid (deels) te herzien of hebben dit al gedaan (zoals Gelderland en Limburg). In Nederland wordt immers hard gewerkt aan het verbinden van natuurgebieden om planten- en diersoorten de kans te geven om zich te verspreiden. Juist ook voor het edelhert als paraplusoort zijn dergelijke verbindingen gepland en in voorbereiding: de zogenoemde robuuste verbindingen met ambitieniveau edelhert. Maar ondertussen blijken edelherten al spontaan ons land in te komen. Als dat gebeurt in die gebieden die in die robuuste verbindingen liggen, zoals in delen van Twente en de Achterhoek, dan is het onlogisch om die spontane komst van edelherten tegen te werken.

Oplossing
De Zoogdiervereniging en Vereniging Het Edelhert streven naar duurzame populaties van het edelhert, inclusief goede verbindingen. Dat betekent dat ook buiten de Veluwe en de Oostvaardersplassen edelherten kunnen worden toegestaan. Het huidige nulstandbeleid zou losgelaten moeten worden. Maak maatwerk mogelijk voor specifieke gebieden, te weten de genoemde robuuste verbindingen van de Ecologische Hoofdstructuur en mogelijke nieuwe leefgebieden waar de edelherten zich spontaan vestigen. Het edelhert kan zo in Nederland meer ruimte krijgen dan nu het geval is. Wel kunnen begeleidende maatregelen nodig zijn om een en ander in goede banen te leiden: aantalbeperking om de dichtheden op een maatschappelijk geaccepteerd niveau te houden, snelheidsbeperkende maatregelen om ongevallen te voorkomen en een goede en eenvoudige schadevergoedingsregeling voor de boeren.

Tekst: Stefan Vreugdenhil (Zoogdiervereniging) en Bas Worm (Vereniging Het Edelhert)
Foto’s edelherten: Bas Worm (Vereniging Het Edelhert)