KNMvD-standpunt weidegang en huisvesting van melkvee in ...

In veter<strong>in</strong>air<br />

verband<br />

<strong>KNMvD</strong>-<strong>standpunt</strong> <strong>weidegang</strong> <strong>en</strong> <strong>huisvest<strong>in</strong>g</strong> <strong>van</strong> <strong>melkvee</strong> <strong>in</strong><br />

Nederland<br />

Joost <strong>van</strong> Hert<strong>en</strong><br />

Bericht<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong><br />

verslag<strong>en</strong><br />

De nota ‘Weidegang <strong>en</strong> <strong>huisvest<strong>in</strong>g</strong><br />

bij <strong>melkvee</strong>’ is opgesteld door de<br />

Commissie Ethiek <strong>in</strong> overleg met<br />

de Vakgroep Gezondheidszorg<br />

Herkauwers. Dit heeft geleid tot<br />

e<strong>en</strong> <strong>standpunt</strong> dat op 9 januari<br />

2007 is aang<strong>en</strong>om<strong>en</strong> door het bestuur<br />

<strong>van</strong> de <strong>KNMvD</strong>.<br />

Weidegang bij <strong>melkvee</strong> is e<strong>en</strong> onderwerp dat zowel b<strong>in</strong>n<strong>en</strong> de<br />

dierg<strong>en</strong>eeskunde als <strong>in</strong> het maatschappelijk debat de gemoeder<strong>en</strong><br />

al geruime tijd bezighoudt. B<strong>in</strong>n<strong>en</strong> de <strong>KNMvD</strong> zijn zowel<br />

de Commissie Ethiek als de Vakgroep Gezondheidszorg<br />

Herkauwers (voorhe<strong>en</strong> Groep G<strong>en</strong>eeskunde <strong>van</strong> het Rund) al<br />

jar<strong>en</strong> actief op dit vlak. Zo stond het onderwerp al op de<br />

ag<strong>en</strong>da tijd<strong>en</strong>s de Groep Groot Dag<strong>en</strong> <strong>in</strong> 2004. De Commissie<br />

Ethiek probeerde <strong>in</strong> het Tijdschrift <strong>van</strong> 15 september 2005<br />

de discussie b<strong>in</strong>n<strong>en</strong> de beroepsgroep aan te zw<strong>en</strong>gel<strong>en</strong> door<br />

de stell<strong>in</strong>g op te werp<strong>en</strong> dat de melkkoe e<strong>en</strong> groot deel <strong>van</strong><br />

het jaar <strong>weidegang</strong> moet hebb<strong>en</strong>.<br />

Daarnaast heeft dit onderwerp ook de aandacht <strong>van</strong> tal <strong>van</strong><br />

andere organisaties <strong>en</strong> <strong>van</strong> de overheid. Dit blijkt onder andere<br />

uit het rapport ‘Koe zoekt wei’ (Dier<strong>en</strong>bescherm<strong>in</strong>g <strong>en</strong> Natuur<br />

<strong>en</strong> Milieu, april 2005) <strong>en</strong> het rapport ‘Weidegang <strong>in</strong> beweg<strong>in</strong>g’<br />

dat op 6 december 2005 werd gepres<strong>en</strong>teerd <strong>in</strong> het<br />

bijzijn <strong>van</strong> de m<strong>in</strong>ister <strong>van</strong> LNV. Naar aanleid<strong>in</strong>g daar<strong>van</strong><br />

werd het startse<strong>in</strong> gegev<strong>en</strong> voor het project ‘Koe <strong>en</strong> wij’. Onder<br />

leid<strong>in</strong>g <strong>van</strong> prof. dr. E.N. Stass<strong>en</strong> is <strong>in</strong> opdracht <strong>van</strong> de<br />

Raad voor Dier<strong>en</strong>aangeleg<strong>en</strong>hed<strong>en</strong> e<strong>en</strong> studie uitgevoerd<br />

over de gezondheid <strong>en</strong> het welzijn <strong>van</strong> <strong>melkvee</strong> <strong>in</strong> relatie tot<br />

<strong>weidegang</strong> <strong>en</strong> opstall<strong>en</strong>. Deze studie is als leidraad gebruikt<br />

voor het opstell<strong>en</strong> <strong>van</strong> het <strong>KNMvD</strong>-<strong>standpunt</strong>.<br />

In de loop <strong>van</strong> de tijd is de aandacht verschov<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>weidegang</strong><br />

naar <strong>weidegang</strong> <strong>en</strong> stal. Afgezi<strong>en</strong> <strong>van</strong> deze verbred<strong>in</strong>g<br />

wordt <strong>in</strong> het <strong>standpunt</strong> ook nadrukkelijk aandacht ge schonk<strong>en</strong><br />

aan de randvoorwaard<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>weidegang</strong>. De <strong>KNMvD</strong> hoopt<br />

met dit <strong>standpunt</strong> e<strong>en</strong> bijdrage te lever<strong>en</strong> aan de lop<strong>en</strong>de<br />

maatschappelijke discussie over <strong>weidegang</strong> <strong>en</strong> <strong>huisvest<strong>in</strong>g</strong><br />

<strong>van</strong> <strong>melkvee</strong>.<br />

Sam<strong>en</strong>vatt<strong>in</strong>g<br />

In de nota ‘Weidegang <strong>en</strong> <strong>huisvest<strong>in</strong>g</strong> <strong>van</strong> <strong>melkvee</strong> <strong>in</strong> Nederland’<br />

<strong>van</strong> de <strong>KNMvD</strong> wordt de noodzaak <strong>van</strong> <strong>weidegang</strong> voor<br />

de gezondheid <strong>en</strong> het welzijn <strong>van</strong> melkkoei<strong>en</strong> afgewog<strong>en</strong>.<br />

Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> wordt er gekek<strong>en</strong> <strong>in</strong> hoeverre er bij de hui dige beperkte<br />

of afwezige <strong>weidegang</strong> aanpass<strong>in</strong>g<strong>en</strong> nodig zijn <strong>van</strong> de<br />

<strong>huisvest<strong>in</strong>g</strong> <strong>van</strong> de melkkoei<strong>en</strong>.<br />

Vanuit het oogpunt <strong>van</strong> gezondheid <strong>en</strong> welzijn g<strong>en</strong>iet <strong>weidegang</strong><br />

de voorkeur bov<strong>en</strong> het langdurig of perman<strong>en</strong>t b<strong>in</strong>n<strong>en</strong>houd<strong>en</strong><br />

<strong>van</strong> <strong>melkvee</strong>, met <strong>in</strong>achtnem<strong>in</strong>g <strong>van</strong> e<strong>en</strong> aantal voorwaard<strong>en</strong>.<br />

Zo moet<strong>en</strong> de bedrijfsomstandighed<strong>en</strong> ervoor<br />

geschikt zijn <strong>en</strong> di<strong>en</strong>t het managem<strong>en</strong>t aangepast te zijn aan<br />

<strong>weidegang</strong>. Omdat veel melkkoei<strong>en</strong> nog slechts beperkt of<br />

ge<strong>en</strong> <strong>weidegang</strong> hebb<strong>en</strong>, di<strong>en</strong>t de <strong>huisvest<strong>in</strong>g</strong> <strong>en</strong> het managem<strong>en</strong>t<br />

geoptimaliseerd te word<strong>en</strong>. Er zijn e<strong>en</strong> aantal onder-<br />

del<strong>en</strong> <strong>van</strong> de stal die extra aandacht nodig hebb<strong>en</strong>, zoals de<br />

kwaliteit <strong>van</strong> de ligplaats<strong>en</strong>, het vloeroppervlak, de <strong>in</strong>richt<strong>in</strong>g<br />

<strong>van</strong> de stal <strong>en</strong> de veedichtheid.<br />

Inleid<strong>in</strong>g<br />

Eeuw<strong>en</strong>lang zijn koei<strong>en</strong> <strong>in</strong> Nederland ‘s w<strong>in</strong>ters opgestald <strong>en</strong><br />

graasd<strong>en</strong> ze ’s zomers <strong>in</strong> de wei. Het beeld <strong>van</strong> het platteland<br />

werd dan ook lang bepaald door de koei<strong>en</strong> <strong>in</strong> de wei. De laatste<br />

dertig jaar heeft de <strong>melkvee</strong>houderijsector e<strong>en</strong> ontwikkel<strong>in</strong>g<br />

doorgemaakt waarbij het aantal bedrijv<strong>en</strong> sterk is gedaald,<br />

het aantal koei<strong>en</strong> per bedrijf sterk is toeg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> <strong>en</strong> de<br />

productie per koe aanzi<strong>en</strong>lijk is gesteg<strong>en</strong>. Door de stijg<strong>in</strong>g<br />

<strong>van</strong> de kostprijs <strong>en</strong> de dal<strong>in</strong>g <strong>van</strong> de melkprijs zet deze t<strong>en</strong>d<strong>en</strong>s<br />

zich voort. Dit heeft ertoe geleid dat koei<strong>en</strong> steeds langer<br />

<strong>en</strong> <strong>in</strong> to<strong>en</strong>em<strong>en</strong>de mate perman<strong>en</strong>t word<strong>en</strong> opgestald (LEI<br />

<strong>en</strong> CBS, 2005). Enkele belangrijke red<strong>en</strong><strong>en</strong> hiervoor zijn: 1)<br />

grote koppels koei<strong>en</strong> <strong>en</strong> e<strong>en</strong> te kle<strong>in</strong>e huiskavel, 2) arbeidseffi<br />

ciëntie, 3) hoog producti<strong>en</strong>iveau <strong>van</strong> melkkoei<strong>en</strong>, wat<br />

vraagt om e<strong>en</strong> aangepast voermanagem<strong>en</strong>t <strong>en</strong> 4) het gebruik<br />

<strong>van</strong> automatische melksystem<strong>en</strong>.<br />

De meeste <strong>melkvee</strong>stall<strong>en</strong> zijn niet <strong>in</strong>gericht op het perman<strong>en</strong>t<br />

opstall<strong>en</strong> <strong>van</strong> vee. Veel stalontwerp<strong>en</strong> dater<strong>en</strong> <strong>van</strong> e<strong>in</strong>d<br />

jar<strong>en</strong> ‘70 <strong>en</strong> zijn met name <strong>in</strong>gericht voor arbeidsbespar<strong>in</strong>g.<br />

De <strong>in</strong>richt<strong>in</strong>g <strong>van</strong> deze stall<strong>en</strong> voldoet niet aan de eis<strong>en</strong> die<br />

gesteld moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong> <strong>in</strong> het belang <strong>van</strong> de gezondheid <strong>en</strong><br />

het welzijn <strong>van</strong> de hoogproducer<strong>en</strong>de grote melkkoe, dit geldt<br />

<strong>in</strong> het bijzonder voor de looppad<strong>en</strong> <strong>en</strong> de ligbox<strong>en</strong>, die krap<br />

bemet<strong>en</strong> zijn <strong>en</strong> waar<strong>van</strong> de ondergrond hard is (Huls<strong>en</strong>,<br />

2004). Op dit mom<strong>en</strong>t v<strong>in</strong>dt op grote schaal r<strong>en</strong>ovatie <strong>en</strong> vernieuw<strong>in</strong>g<br />

<strong>van</strong> de <strong>melkvee</strong>stall<strong>en</strong> plaats.<br />

E<strong>en</strong> overgrote meerderheid <strong>van</strong> de bevolk<strong>in</strong>g v<strong>in</strong>dt het belangrijk<br />

dat koei<strong>en</strong> <strong>weidegang</strong> hebb<strong>en</strong>. Het welzijn <strong>van</strong> de<br />

melkkoe wordt als belangrijkste red<strong>en</strong> g<strong>en</strong>oemd (<strong>van</strong> d<strong>en</strong><br />

Pol – <strong>van</strong> Dasselaar et al, 2002).<br />

Tijd<strong>en</strong>s de confer<strong>en</strong>tie ‘Weidegang’, gehoud<strong>en</strong> op 6 december<br />

2005, hebb<strong>en</strong> het m<strong>in</strong>isterie <strong>van</strong> LNV, het LTO, de NZO,<br />

de DB, het CBL <strong>en</strong> de Sticht<strong>in</strong>g Natuur <strong>en</strong> Milieu afsprak<strong>en</strong><br />

gemaakt om <strong>weidegang</strong> te stimuler<strong>en</strong>. Tijd<strong>en</strong>s de confer<strong>en</strong>tie<br />

werd het startse<strong>in</strong> gegev<strong>en</strong> voor het praktijkproject ‘Koe <strong>en</strong><br />

wij’. In dit project word<strong>en</strong> oploss<strong>in</strong>g<strong>en</strong> gezocht voor het aanpakk<strong>en</strong><br />

<strong>van</strong> de gesignaleerde knelpunt<strong>en</strong> voor <strong>weidegang</strong>.<br />

E<strong>en</strong> uitgebreid verslag over <strong>weidegang</strong> <strong>en</strong> opstall<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>melkvee</strong>,<br />

geschrev<strong>en</strong> <strong>in</strong> opdracht <strong>van</strong> de RDA, is beschikbaar op<br />

de website <strong>van</strong> de <strong>KNMvD</strong> (Bruijnis, 2006). Daar<strong>in</strong> is ook<br />

alle rele<strong>van</strong>te literatuur te v<strong>in</strong>d<strong>en</strong>.<br />

Als deskundig<strong>en</strong> op het gebied <strong>van</strong> welzijn <strong>en</strong> gezondheid<br />

<strong>van</strong> melkkoei<strong>en</strong> word<strong>en</strong> dier<strong>en</strong>arts<strong>en</strong> regelmatig door veehouders<br />

<strong>en</strong> andere partij<strong>en</strong> geconsulteerd over de noodzaak<br />

<strong>van</strong> <strong>weidegang</strong> voor melkkoei<strong>en</strong> <strong>en</strong> de eis<strong>en</strong> die bij het langdurig<br />

of perman<strong>en</strong>t opstall<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>melkvee</strong> aan de <strong>huisvest<strong>in</strong>g</strong><br />

moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong> gesteld.<br />

Vraagstell<strong>in</strong>g<br />

De vraagstell<strong>in</strong>g die t<strong>en</strong> grondslag ligt aan de nota ‘Weidegang<br />

<strong>en</strong> <strong>huisvest<strong>in</strong>g</strong> <strong>van</strong> melkkoei<strong>en</strong>’ luidt als volgt:<br />

260 T IJDSCHRIFT VOOR D IERGENEESKUNDE, D EEL 132, APRIL, AFLEVERING 7, 2007

---

In veter<strong>in</strong>air<br />

verband<br />

Volg<strong>en</strong>s het <strong>KNMvD</strong>-<strong>standpunt</strong> g<strong>en</strong>iet <strong>weidegang</strong> de voorkeur.<br />

1. Is <strong>weidegang</strong> voor melkkoei<strong>en</strong> noodzakelijk voor de gezondheid<br />

<strong>en</strong> het welzijn <strong>en</strong> tast het niet beschikbaar stell<strong>en</strong><br />

<strong>van</strong> <strong>weidegang</strong> de <strong>in</strong>tegriteit <strong>van</strong> de melkkoe aan?<br />

2. Di<strong>en</strong><strong>en</strong> t<strong>en</strong> behoeve <strong>van</strong> het verbeter<strong>en</strong> <strong>van</strong> de gezondheid<br />

<strong>en</strong> het welzijn <strong>van</strong> de melkkoe aanvull<strong>en</strong>de <strong>huisvest<strong>in</strong>g</strong>seis<strong>en</strong><br />

gesteld te word<strong>en</strong> bij het langdurig of volledig opstall<strong>en</strong>?<br />

Probleemstell<strong>in</strong>g<br />

Gezondheid, welzijn <strong>en</strong> <strong>in</strong>tegriteit:<br />

In de weide hebb<strong>en</strong> koei<strong>en</strong> meer mogelijkhed<strong>en</strong> om hun natuurlijk<br />

gedrag uit te oef<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>weidegang</strong> komt beter tegemoet<br />

aan de biologische behoeft<strong>en</strong> <strong>van</strong> de koe. Belangrijke<br />

onderdel<strong>en</strong> <strong>van</strong> het natuurlijk gedrag <strong>van</strong> de koe zijn onder<br />

andere: exploratief gedrag, gesynchroniseerd gedrag <strong>en</strong> het<br />

houd<strong>en</strong> <strong>van</strong> e<strong>en</strong> <strong>in</strong>dividuele afstand t<strong>en</strong> opzichte <strong>van</strong> koppelg<strong>en</strong>ot<strong>en</strong>,<br />

waarbij uitwijk<strong>en</strong> mogelijk is om agonistisch gedrag<br />

te voorkom<strong>en</strong>. In de weide beweg<strong>en</strong> koei<strong>en</strong> gemakkelijker <strong>en</strong><br />

kunn<strong>en</strong> ze makkelijker opstaan <strong>en</strong> gaan ligg<strong>en</strong>. Koei<strong>en</strong> ligg<strong>en</strong><br />

<strong>in</strong> de weide langer. E<strong>en</strong> ligtijd <strong>van</strong> neg<strong>en</strong> tot veerti<strong>en</strong> uur is<br />

ess<strong>en</strong>tieel voor de koe. E<strong>en</strong> koe geeft zelf de voorkeur aan de<br />

weide, wanneer de weersomstandighed<strong>en</strong> niet extreem zijn<br />

<strong>en</strong> de ondergrond <strong>van</strong> de weide niet te hard is. In het algeme<strong>en</strong><br />

kan gesteld word<strong>en</strong> dat de <strong>in</strong>fectiedruk <strong>in</strong> de weide lager<br />

is dan op stal. Belangrijke aando<strong>en</strong><strong>in</strong>g<strong>en</strong> als mastitis,<br />

klauwaando<strong>en</strong><strong>in</strong>g<strong>en</strong>/kreupelhed<strong>en</strong> <strong>en</strong> longproblem<strong>en</strong> kom<strong>en</strong><br />

<strong>in</strong> de weide m<strong>in</strong>der voor dan op stal. Weidegang wordt gezi<strong>en</strong><br />

als e<strong>en</strong> ondersteun<strong>in</strong>g voor herstel, zowel <strong>van</strong> het koppel als<br />

<strong>van</strong> <strong>in</strong>dividuele koei<strong>en</strong>, <strong>van</strong> aando<strong>en</strong><strong>in</strong>g<strong>en</strong> die tijd<strong>en</strong>s de stalperiode<br />

zijn opgetred<strong>en</strong>. Bepaalde <strong>in</strong>sect<strong>en</strong>, parasiet<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />

ziektekiem<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> specifi ek <strong>in</strong> de weideperiode gezondheidsproblem<strong>en</strong><br />

veroorzak<strong>en</strong>. Deze problem<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> door<br />

middel <strong>van</strong> gericht managem<strong>en</strong>t word<strong>en</strong> onder<strong>van</strong>g<strong>en</strong>.<br />

De positieve effect<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>weidegang</strong> op de gezondheid <strong>en</strong> het<br />

welzijn <strong>van</strong> melkkoei<strong>en</strong> word<strong>en</strong> gehaald wanneer er voor voldo<strong>en</strong>de<br />

beschutt<strong>in</strong>g gezorgd wordt tijd<strong>en</strong>s koud <strong>en</strong> nat weer<br />

<strong>en</strong> tijd<strong>en</strong>s hitteperiodes. Verder is het <strong>van</strong> belang dat de grootte<br />

<strong>van</strong> de weide is aangepast aan de grootte <strong>van</strong> het koppel.<br />

Ook de periode <strong>van</strong> <strong>weidegang</strong> di<strong>en</strong>t voldo<strong>en</strong>de lang te zijn,<br />

m<strong>in</strong>imaal 120 dag<strong>en</strong> gedur<strong>en</strong>de zes tot acht uur per dag, om<br />

e<strong>en</strong> positief effect op de gezondheid <strong>en</strong> het welzijn <strong>van</strong> de<br />

koei<strong>en</strong> te hebb<strong>en</strong>. Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> di<strong>en</strong>t het voermanagem<strong>en</strong>t tijd<strong>en</strong>s<br />

de weideperiode aangepast te zijn aan de huidige hoogproductieve<br />

koe. Doordat de koe <strong>in</strong> de wei meer mogelijkhed<strong>en</strong><br />

heeft om haar natuurlijk gedrag uit te oef<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>en</strong> door<br />

de positieve effect<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>weidegang</strong> op de gezondheid <strong>en</strong> het<br />

welzijn <strong>van</strong> de koe, komt de <strong>in</strong>tegriteit <strong>van</strong> de koe <strong>in</strong> de weide<br />

m<strong>in</strong>der <strong>in</strong> het gedrang dan op stal.<br />

Aanbevel<strong>in</strong>g<strong>en</strong> <strong>en</strong> conclusies<br />

1. Duurzame <strong>melkvee</strong>houderij bestaat uit e<strong>en</strong> ev<strong>en</strong>wichtige<br />

weg<strong>in</strong>g <strong>van</strong> economische, ecologische <strong>en</strong> sociaal-ethische<br />

aspect<strong>en</strong>.<br />

2. De gezondheid, het welzijn <strong>en</strong> de <strong>in</strong>tegriteit <strong>van</strong> melkkoei<strong>en</strong><br />

kunn<strong>en</strong> <strong>in</strong> pr<strong>in</strong>cipe het best gewaarborgd word<strong>en</strong><br />

wanneer de dier<strong>en</strong> gedur<strong>en</strong>de e<strong>en</strong> deel <strong>van</strong> het jaar toegang<br />

hebb<strong>en</strong> tot <strong>weidegang</strong>. Aan <strong>weidegang</strong> zijn echter e<strong>en</strong> aantal<br />

voorwaard<strong>en</strong> verbond<strong>en</strong>. Zo moet<strong>en</strong> de bedrijfsomstandighed<strong>en</strong><br />

geschikt zijn <strong>en</strong> moet het managem<strong>en</strong>t aan de<br />

huidige hoogproductieve melkkoei<strong>en</strong> zijn aangepast.<br />

3. De weide di<strong>en</strong>t zodanig te zijn <strong>in</strong>gericht dat de gezondheid<br />

<strong>en</strong> het welzijn <strong>van</strong> de koei<strong>en</strong> ook tijd<strong>en</strong>s meer extreme<br />

weersomstandighed<strong>en</strong> gewaarborgd kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong>.<br />

4. Bij het langer of perman<strong>en</strong>t opstall<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>melkvee</strong> di<strong>en</strong>t<br />

261 T IJDSCHRIFT VOOR D IERGENEESKUNDE, D EEL 132, APRIL, AFLEVERING 7, 2007

---

In veter<strong>in</strong>air<br />

verband<br />

e<strong>en</strong> aantal aspect<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>huisvest<strong>in</strong>g</strong> <strong>en</strong> managem<strong>en</strong>t te<br />

word<strong>en</strong> aangepast om specifi eke gezondheids- <strong>en</strong> welzijnsproblem<strong>en</strong><br />

terug te dr<strong>in</strong>g<strong>en</strong>. Specifi eke aandachtspunt<strong>en</strong><br />

zijn: 1) de ligplaats<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> ruim zijn, aangepast<br />

aan de huidige grote koe, e<strong>en</strong> zacht vloeroppervlak hebb<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> zo zijn <strong>in</strong>gericht dat de koe makkelijk kan gaan ligg<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> staan; 2) het loopoppervlak moet zacht zijn, niet<br />

glad <strong>en</strong> ruim; 3) De veedichtheid <strong>in</strong> de stal mag niet te<br />

hoog zijn, <strong>in</strong> het belang <strong>van</strong> de gezondheid <strong>en</strong> het welzijn<br />

<strong>van</strong> de koei<strong>en</strong>; 4) de <strong>in</strong>richt<strong>in</strong>g <strong>van</strong> de stal moet de koei<strong>en</strong><br />

<strong>in</strong> staat stell<strong>en</strong> hun natuurlijk gedrag te kunn<strong>en</strong> uitoef<strong>en</strong><strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> garander<strong>en</strong> dat er voldo<strong>en</strong>de rust is <strong>in</strong> de stal. Daarvoor<br />

di<strong>en</strong><strong>en</strong> belemmer<strong>in</strong>g<strong>en</strong> door afscheid<strong>in</strong>g<strong>en</strong> zoveel mogelijk<br />

te word<strong>en</strong> vermed<strong>en</strong>. In de weide lever<strong>en</strong> deze vier aspect<strong>en</strong><br />

onder goede omstandighed<strong>en</strong> <strong>en</strong> bij goed managem<strong>en</strong>t<br />

ge<strong>en</strong> problem<strong>en</strong> op.<br />

5. De veehouder heeft volg<strong>en</strong>s de GWWD de plicht te zorg<strong>en</strong><br />

voor de gezondheid <strong>en</strong> het welzijn <strong>van</strong> zijn koei<strong>en</strong>.<br />

6. De dier<strong>en</strong>arts zal <strong>in</strong> pr<strong>in</strong>cipe <strong>weidegang</strong> stimuler<strong>en</strong> <strong>en</strong> adviser<strong>en</strong><br />

tot het behoud<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>weidegang</strong> b<strong>in</strong>n<strong>en</strong> e<strong>en</strong> aantal<br />

randvoorwaard<strong>en</strong>. De dier<strong>en</strong>arts kan op bedrijfsniveau<br />

met zijn k<strong>en</strong>nis e<strong>en</strong> bijdrage lever<strong>en</strong> aan het oploss<strong>en</strong> <strong>van</strong><br />

knelpunt<strong>en</strong> die <strong>weidegang</strong> belemmer<strong>en</strong>. Daarmee wordt<br />

e<strong>en</strong> bijdrage geleverd aan het stimuler<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>weidegang</strong>.<br />

7. Het imago <strong>van</strong> de Nederlandse <strong>melkvee</strong>houderij is gedi<strong>en</strong>d<br />

met <strong>weidegang</strong>. Weidegang draagt bij aan e<strong>en</strong> op<strong>en</strong>er<br />

karakter <strong>van</strong> de sector.<br />

8. Op dit mom<strong>en</strong>t is er e<strong>en</strong> grote kloof tuss<strong>en</strong> de feitelijke situatie<br />

<strong>in</strong> de <strong>melkvee</strong>houderij <strong>en</strong> de k<strong>en</strong>nis <strong>van</strong> de burgers<br />

over die veehouderij. Voorlicht<strong>in</strong>g <strong>en</strong> <strong>in</strong>formatie <strong>van</strong> de<br />

burgers <strong>en</strong> consum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> zal bijdrag<strong>en</strong> aan bewustword<strong>in</strong>g<br />

<strong>van</strong> productiesystem<strong>en</strong>, productie-eis<strong>en</strong> <strong>en</strong> de consequ<strong>en</strong>ties<br />

voor prijs <strong>en</strong> koopgedrag.<br />

9. De aanbevel<strong>in</strong>g<strong>en</strong> <strong>en</strong> conclusies 3 tot <strong>en</strong> met 7 geld<strong>en</strong> <strong>in</strong><br />

pr<strong>in</strong>cipe voor alle runder<strong>en</strong>, dus ook voor vrouwelijk<br />

vleesvee <strong>en</strong> fokdier<strong>en</strong>, die langer dan e<strong>en</strong> jaar word<strong>en</strong> gehoud<strong>en</strong>.<br />

Literatuur<br />

1. Bruijnis, M.R.N. Weidegang <strong>en</strong> opstall<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>melkvee</strong>. Afstudeerverslag<br />

Wag<strong>en</strong><strong>in</strong>g<strong>en</strong> Universiteit, <strong>in</strong> opdracht <strong>van</strong> het RDA, onder begeleid<strong>in</strong>g<br />

<strong>van</strong> prof. dr. E.N. Stass<strong>en</strong> (WUR), dr. Drs. I.D. de Wolf (RDA) <strong>en</strong><br />

ir. S.J. Beukema (RDA). 2006.<br />

2. Huls<strong>en</strong>, J. Koesignal<strong>en</strong>: Praktijkgids voor koegericht managem<strong>en</strong>t. Uitgeverij<br />

RoodBont. 2004.<br />

3. LEI <strong>en</strong> CBS. Land- <strong>en</strong> tu<strong>in</strong>bouwcijfers. Landbouw-economisch Instituut<br />

(Wag<strong>en</strong><strong>in</strong>g<strong>en</strong> UR) <strong>en</strong> C<strong>en</strong>traal Bureau voor de Statistiek. 2005.<br />

4. Van d<strong>en</strong> Pol – <strong>van</strong> Dasselaar, A., W.J. Corré, H. Hopster et al. Belang<br />

<strong>van</strong> <strong>weidegang</strong>. Praktijkonderzoek Veehouderij – Praktijk Rapport<br />

Rundvee 14. 2002.<br />

Drs. F.J.W.C. <strong>van</strong> Hert<strong>en</strong> schreef de <strong>in</strong>leid<strong>in</strong>g bij dit artikel.<br />

Hij is s<strong>en</strong>ior beleidsmedewerker veter<strong>in</strong>aire zak<strong>en</strong> bij<br />

de <strong>KNMvD</strong>.