De Vereniging Kleine Dorpen Groningen heeft samen met de Groninger Archieven een cursus ontwikkeld om de totstandkoming van een dorpsarchief te bevorderen. De Vereniging Kleine Dorpen Groningen (VKDG) is een belangenorganisatie met 151 aangesloten dorpen. Een belangrijke taak is het verschaffen van relevante informatie aan de leden. Omgekeerd wil de VKDG graag op de hoogte blijven van de activiteiten en perikelen in de dorpen en daarom vallen bij ons alle dorpskoeriers en keuvelaars in de bus. Bij het lezen van die dorpskrantjes valt op dat zoveel dorpen aandacht besteden aan de eigen historie, door middel van verhalen van vroeger, vergelijkende foto’s (toen en nu) en vragen als ‘wie herkent iemand op deze groepsfoto?’ Het zette mij aan het denken: wat gebeurt er met de informatie die op deze wijze loskomt? Zou het een idee zijn om de dorpen zelf een archief te laten opzetten, bestaande uit hun eigen verhalen, foto’s, oude aktes, verenigingsnotulen, wellicht zelfs vondsten uit de tuin?
Uit gesprekken met de Groninger Archieven bleek dat de provinciale archiefinspecteur zich juist had gebogen over het probleem van slecht toegankelijke gemeentelijke archieven. Dorpsarchieven zouden een goede aanvulling kunnen vormen op de gemeentearchieven en mogelijk de gemeenten zelf ook weer wat
actiever maken in het archiveren en presenteren van het materiaal. Zo’n aanvulling op het gemeentearchief heeft verschillende voordelen. Mensen zullen sneller geneigd zijn om een archief in eigen dorp te bezoeken en daar materiaal aan te leveren. Hierdoor is de kans groter dat iets belangrijks bewaard blijft. Verder is een dorpsarchief letterlijk voor en door het dorp. Bewoners komen in contact met elkaar, nieuwkomers willen weten wie er vóór hen in hun huis heeft gewoond, oudere bewoners voelen zich geroepen om hun kennis over te dragen. Rond zo’n archief kunnen allerlei activiteiten georganiseerd worden, zoals verhalen vertellen, oude ambachten tonen of een kleine tentoonstelling maken.
Het belang van kennis van de eigen historie hoeft eigenlijk niet meer benadrukt te worden. Een feit is dat veel dorpen bezig zijn met een eigen dorpsvisie, en juist bij het werken aan dergelijke toekomstprojecten komt vaak de wens naar voren om bijvoorbeeld oude kerkenpaden te herstellen of een pand zijn oorspronkelijke uiterlijk terug te geven.
Aan het opzetten van een dorpsarchief gaat heel wat vooraf. Allereerst: wie gaat zich er voor inzetten? Is dat een mogelijk al aanwezige historische vereniging, is het een werkgroep vanuit dorpsbelangen of een nieuw op te richten club? Van belang is dat er een duidelijke groep mee aan de slag gaat die verantwoordelijkheden kan dragen. Men krijgt wellicht privacygevoelig materiaal onder ogen en moet beoordelen wat interessant is om te bewaren en wat niet. Daarom krijgen geïnteresseerden de mogelijkheid een cursus Dorpsarchief te volgen bij de Groninger Archieven. Daar leren zij in twee avonden waarop binnengekomen materiaal moet worden geselecteerd, hoe iets bewaard, beschreven en gerubriceerd moet worden. Ze leren ook hoe al aanwezige archieven (gemeentelijk, provinciaal) gebruikt kunnen worden en hoe eigen materiaal toegankelijk kan worden gemaakt voor andere belangstellenden.
Wanneer de nodige kennis is vergaard, kan samen met de Groninger Archieven en de VKDG gezocht worden naar een goede locatie. Een interessante optie is het dorpshuis. Wellicht kan het dorpsarchief meeliften met de provinciale regeling Multifunctionele Accommodaties. Via deze regeling kan subsidie verstrekt worden voor de (ver)bouwkosten aan dorpshuizen die tenminste drie functies weten te combineren.
Een dorpsarchief in gebruik kan er als volgt uitzien: een of meerdere archiefkasten met materiaal, voorzien van codering en zoeklijst, een vitrinekast waar (wisselend) de leukste, interessantste objecten en documenten tentoongesteld worden, en een leestafel. Een keer per maand kan de streekarchivaris langskomen. De dorpsarchivarissen kunnen dan hulp krijgen bij het uitzoeken van materiaal, maar het is ook denkbaar dat het een open middag is voor alle dorpelingen om materiaal te laten zien. Zo kunnen dorpsarchieven bijdragen aan het behouden en verspreiden van historische gegevens die anders verborgen waren gebleven, of wellicht verloren waren gegaan. <
Dorpsbelangenorganisaties, historische verenigingen en historische werkgroepen i.o. kunnen zich aanmelden bij Sandra van der Zwan, VKDG, tel (050) 573 41 61, s.vanderzwan@vkdg.nl. Voor inhoudelijke informatie over de cursus kunt u contact opnemen met de heer J. Stienstra, hoofd afdeling Archiefbeheer Groninger Archieven, tel (050) 599 20 00.
De cursus wordt gegeven op 7 en 14 december 2004 in het Cascadegebouw te Groningen.