Help de wilde bij
In Nederland dreigt de helft van alle soorten wilde bijen te verdwijnen. 188 van de 358 soorten staan op de rode lijst met bedreigde soorten. Ook veel soorten zweefvliegen gaan in aantallen achteruit. Hoe komt dat, waarom is het een probleem en wat kunnen we daaraan doen?
Veel verschillende bijen
Bijen zijn er in vele soorten en maten. De bekendste is de honingbij, die door mensen wordt gehouden. In het wild leven onder meer zandbijen, metselbijen, behangersbijen en hommels. Hun namen verraden hun verschillen al. Zandbijen nestelen graag in open zandige bodems. Metselbijen maken met leem, speeksel en water een soort cement waar ze nesten mee bouwen in holtes (zoals in een bijenhotel). Behangersbijen doen dat ook, maar danken hun naam aan de gewoonte van de vrouwtjes om hun nestcellen te ‘behangen’ met stukjes blad die ze met hun kaken uit bladeren knippen. Hommels zijn die dikke wollige en kleurige zoemers.
“Met simpele maatregelen als inheemse bloemen inzaaien en niet alles tegelijk maaien kun je al veel doen voor wilde bijen”
Verschillende wensen
Dat zoveel soorten bijen dreigen te verdwijnen, komt onder andere doordat ze niet genoeg voedsel en nestgelegenheid kunnen vinden. Naast verschillende nesteisen hebben ze vaak ook zo hun voorkeuren voor bepaalde bloemen. En omgekeerd hebben verschillende bloemen verschillende typen bestuivers nodig. Wilde soorten zijn daarin vaak effectiever dan honingbijen. Veel wilde bijen vliegen bovendien niet verder dan 150 tot 500 meter tussen hun voedsel en nestgelegenheid. Dat betekent dat beide op korte afstand van elkaar aanwezig moeten zijn. Dat is nu vaak niet het geval. Daarnaast spelen het gebruik van insecticiden en klimaatverandering een rol bij de achteruitgang.
Verlies biodiversiteit en bestuivers
Als de helft van de bijensoorten verdwijnt, is dat een belangrijk verlies aan biodiversiteit. Daarnaast is het een probleem voor natuur en landbouw. Wilde bijen zijn namelijk belangrijke bestuivers van wilde bloemen, struiken en bomen, en van voedselgewassen. Zo zijn ze bij de teelt van Elstar appels verantwoordelijk voor meer dan de helft van de totale opbrengst. Ook bij de teelt van peren, aardbeien en blauwe bessen zijn bestuivers essentieel.
De oplossing
Om voldoende leefgebied voor bijen te krijgen, zijn aanpassingen in ons landschap nodig: meer bloemen en nestelplekken, meer ‘rommelige’ randen en hoeken.
De overheid heeft met een breed scala aan organisaties de Nationale Bijenstrategie ontwikkeld, een plan om de teruggang te stoppen. Bij het initiatief hebben zich inmiddels ruim vijftig partijen aangesloten en dat aantal groeit nog steeds.
Wageningse onderzoekers ondersteunen via de Kennisimpuls bestuivers iedereen die wilde bijen wil helpen met kennis over wat je het beste kunt doen op welke plek; welke bijen kun je daar helpen met welke planten en welk beheer. Ze doen dat met collega’s van Naturalis Biodiversity Center en EIS Kenniscentrum Insecten.
Acties
‘Vooral boeren hebben dan misschien baat bij bestuivers, maar duidelijk is dat de bijen en zweefvliegen veel meer leefgebied nodig hebben dan boeren ze kunnen bieden. Dus het is heel belangrijk dat zoveel mogelijk mensen actie ondernemen voor behoud van onze bestuivers’, zegt ecoloog Arjen de Groot van Wageningen Environmental Research en projectleider. ‘Er is al heel veel kennis over wat bijen nodig hebben, maar voor mensen die in actie willen komen is die kennis nog te versnipperd en ingewikkeld. Wij vertalen en bundelen de kennis voor de specifieke doelgroepen.’
Zo komt er een handleiding met vuistregels voor het kiezen en inrichten van voor wilde bijen geschikt leefgebied. Het is bijvoorbeeld belangrijk dat als je voedselgewassen bestoven wilt hebben, er ook voor en na de bloei voldoende voor bijen te eten is. ‘Het is allemaal niet heel ingewikkeld, je kunt al veel bijdragen met simpele maatregelen. Maar er zijn wel een paar zaken waar je dan op moet letten’, aldus De Groot.
Vijf tips:
- Als je bloemen inzaait, gebruik dan inheemse plantensoorten, geen exotische tuinplanten. Want daar kunnen onze bijen vaak geen nectar uit halen.
- Gebruik meerjarige plantensoorten. Die zijn voor bijen waardevoller en hoef je niet elk jaar opnieuw te zaaien.
- Zorg dat je de vegetatie regelmatig maait en het maaisel afvoert, anders verandert je bloemenstrook binnen enkele jaren in een grasmat.
- Maai niet alles tegelijk, zodat insecten altijd nog ergens wat voedsel en dekking overhouden (bijvriendelijk maaien).
- Zorg bijvoorbeeld voor nesteldijkjes. Slechts enkele bijensoorten nestelen in een bijenhotel, de meeste nestelen ondergronds.
De onderzoekers begeleiden ook zes regionale initiatieven waarin verschillende partijen samenwerken. Dit zijn bijvoorbeeld een praktijknetwerk van Betuwse appeltelers en een bijenlandschap op de Brabantse Wal. ‘We testen daar ook maatregelen’, vertelt De Groot.
Helpdesk
Daarnaast heeft WUR dankzij de Kennisimpuls een helpdesk voor vragen over het inrichten, beheren en organiseren van landschappen voor wilde bestuivende insecten. Onderzoekers kunnen zo nodig langskomen voor advies.
Zo adviseerden onderzoekers dit jaar de Leidingenstraat Nederland (LSNed). Dat beheert een obstakelvrij leidingentracé tussen de industriegebieden van Rotterdam en Moerdijk, in de richting van Vlissingen en Antwerpen; een ondergrondse snelweg voor buisleidingen. Deze is 80 kilometer lang en 100 meter breed en nu veelal in gebruik als hooi- of akkerland. Aanbevelingen gingen onder meer over de aanleg van een houtwal (hoe aanleggen, welke bomen) en maairegime.
Ook is er bijvoorbeeld een advies te vinden over hoe je sterfte van insecten voorkomt bij het maaien van bloemrijke, kruidige bermen.
Financiering
Kennisimpuls Bestuivers wordt gefinancierd door het ministerie van LNV. Daarnaast financiert het ministerie een Kennisimpuls Groene Gewasbescherming gericht op het versnellen van de verduurzaming van gewasbescherming. In dat kader ontwikkelt Wageningen University & Research nieuwe teeltsystemen die onder meer aardbei, lelie, appel en akkerbouwgewassen veel minder afhankelijk maken van chemische gewasbescherming.
Verder lezen en kijken
- Kennisimpuls bestuivers
- Welke planten inzaaien als je wilde bijen wilt helpen
- TV-item (10min) over waarom de bij gered moet worden
- Advies voor bijvriendelijke aanplant op appelteeltbedrijven
- Ook klimaatverandering vraagt om meer bijen
- Informatie over wilde bestuivers in Nederland (Bestuivers.nl)
- Nederland Zoemt komt in actie voor de wilde bij
- Meer over de Nationale Bijenstrategie
- Longread over ‘Biodiversiteit’
- Engelse versie van deze blog: Help the wild bee
Dank voor de heldere uitleg.
Nog een vraag voor u. We hebben een groot grasveld dat helemaal vermomt is. We willen opnieuw een grasveld ivm met kleinkinderen. Wat voor gras kunnen we inzaaien dat tevens recht. recht doet aan bijen etc?
Beste meneer/mevrouw Moonen,
Grassen voegen zelf voor bijen niet erg veel toe, de bloemdragende planten die na een tijdje in het gras opduiken (inzaaien niet nodig) daarentegen wel: denk aan paardenbloem, madelief, klavers. Geen heel bijzondere soorten, maar voor bijen heel waardevol. De beste tip om uw gazon bijvriendelijk te maken is dan ook om het niet al te vaak te maaien, zodat dit soort planten te kans krijgen om in bloei te komen.
Zie voor meer info ook: http://www.bestuivers.nl/beheer/artikelen/id/1467/gazons-maaien-mag-het-ietsje-minder
Wij hebben behangbijen onder de bloembakken leuk om te zien
Prima initiatief, we hebben net een bijenhotel geplaatst met hulp van de provincie Limburg , zijn nu de omgeving bijenvriendelijker aan het maken, meer bloemen in aansluitende (natuur) wei en bermen
Overheid: dring intensieve landbouw terug, de verdere omgeving hier wordt verpest door tonnen geïnjecteerde drijfmest, vaak ten behoeve van raaigras, mais, gladiolen en asperges, (gif!)
Het asfalteren van natuurlijke omgeving op de Campus van WUR helpt de wilde bij niet!
laat de WUR dan het Dassenbos intact laten !!!
Onlangs heb ik een gedicht gemaakt met betrekking tot de bij.
Een mooie kleine honingbij
kwam onlangs op bezoek bij mij
De gele bloempjes in ‘t terras
wat in mijn ogen onkruid was
bezocht hij ijverig , een voor een
en vloog toen met zijn lading heen.
Ik kreeg ineens een vreemd gevoel
een kaal terras , was dat mijn doel?
Waar moet het in de wereld heen
als men de voorkeur geeft aan steen
en niet ten volle meer geniet
van al wat de natuur ons biedt.
Oh , mooie kleine honingbij
dit was een goede les voor mij
Henny Versteeg-Koets.
Henny Versteeg Koets
Ik heb Uw artikel over de bijen gelezen, en ben het helemaal met U eens. Wat mij opvalt is dat zogenaamde groene gemeenten er eigenlijk niets aan doen. Neem nu Nijmegen, overal waar je fietst zijn alleen groen grasvlakte. Kijk bij de universiteit, alleen saai groen, geen enkele bloeiende struik. Eigenlijk moeten de grote “önderzoekers”meer kabaal maken. Kom op studenten plant zelf bloeiende struiken in het in die kale grasvlaktes! Zorg dat er elke maand een paar bloeien, Maak perken voor wilde bloemen, en onderhoud ze zelf. Maar ja academici zijn kopvoeters doe doe niets met de handen. Maar de gemeente is ook fout. Vorige maand haalden bij ons aan overkant 3 prachtige seringen struiken weg. En wat komt er voor in de plaats? Gemakkelijk te onderhouden groen, groen, groen. Vreselijk! Met mijn protest deden ze niets. Mijn vraag is nu; kun je de studenten hun verantwoordelijkheid laten nemen? Zou mooi zijn
Groet ML Cuijpers
Laat het bestuur van Nijmgen eens een bezoekje aan de Haarlemmermeer brengen. Hier is het maaibeleid aangepast en wordt de aanplant van weidebloemen gestimuleerd, zowel in de parken als in privetuinen (oproep o.m. via de media), en worden op de basisscholen projecten gestart. Desondanks zie je dat helaas relatief veel m.n. jonge gezinnen kiezen voor onderhoudsarme grijze “parkeerplaatsen” in de tuin. Om de mind set te doen veranderen is doorgaans veel meer tijd nodig, men ziet het belang niet zolang het geen persoonlijke bedreiging vormt. Maar afgezien daarvan is het ook een lust voor het oog om de bijen bezig te zien!
Vooral ook leuk om op te roepen tot het aanplanten van de juiste struiken en zakjes (inheems) zaaigoed verspreiden. De reacties alleen al zijn het waard.
Alweer een flinke tijd terug trof ik een supergaaf festival in het centrum van Wageningen met precies dit thema. Herinneren we ons dat nog? ; )
Waarom doen jullie niet zo’n project als in Zwitserland ?
Wilde biene und partner
Beste Albert,
Dank voor de tip. Interessant project, dat zich echter wel heel sterk richt op bijenhotels. Wij proberen ons project wat breder in te steken, en advies te geven over verschillende manieren om voedsel en nestelplek te maken voor de bijen die ter plekke voorkomen. Bijenhotels bijvoorbeeld, zijn namelijk voor o.a. metselbijen zeker waardevol, maar een groot deel van de wilde bijen in ons land nestelt in de grond, en hebben dus weer meer baat bij andere maatregelen, zoals een hoop zand of klei of een steil wandje, liefst niet te dicht begroeid en liefst in de zon.
Waarom staat het woord nectar toch altijd centraal terwijl voldoende (kwalitatief en kwantitatief) stuifmeel veel belangrijker voor wilde bijen is?
Beste Jan Zwienenberg,
Ik ben helemaal met u eens dat het zowel om nectar als stuifmeel gaat. Het punt dat in de tekst werd gemaakt (niet-inheemse planten bieden voor onze bijen vaak weinig voedsel) gaat echter ook op met betrekking tot het stuifmeel. Zie o.a. https://www.wur.nl/nl/nieuws/Museumonderzoek-wijst-uit-wilde-bijen-mede-achteruitgegaan-door-gebrek-aan-bloemen.htm
Beste lezer,
Wellicht is het handig voor mensen als plaatjes van bloemen en planten te zien zijn. Dat vinden mensen prettig.
Wij zijn 5 jaar geleden een bijen/vlindertuin gestart in de frieze wouden aan het Bergummermeer. Zijn er specifieke bijen soorten die meer voorkomen in waterrijke gebieden?
Beste Evert Radema, een makkelijke manier om te checken welke soorten bijen er in uw regio voorkomen is door een kijkje te nemen op de site van het verwante project Nederland Zoemt. Daar kunt u een download maken van de soorten die in uw gemeente zijn aangetroffen. Zie https://www.nederlandzoemt.nl/gemeenten/advieskaart
Ik heb geen tijd om dit allemaal te lezen en ik hou niet van dat gezeik over boeren en ook niet van wijzende vingertje.
Eet dan niet, dan hoeven wij ook niet uw eten te produceren tegen zo laag mogelijke kosten. Doe maar fijn een Oostvaardersplassendieet, dan raak je ook je vet kwijt.
Wij hebben op onze boerderij op het erf wel plek voor het inzaaien van spul. Ik heb vorig jaar een start gemaakt met Facelia. Maar ik heb geen flauw idee welke bijen er hier zitten en wat ik bij kan zaaien.
Dus graag een kaart met grofweg locaties + te zaaien planten. En paardebloemen wil ik niet, want dan moet ik extra bestrijdingsmiddelen gebruiken. Want bij het oogsten verstopt die troep de machine. En ja, wij oogsten machinaal zodat u GOEDKOOP uien kunt kopen.
O die engelse grasmatten, alleen de engelse tuin onderscheidt zich door het omzomen met bloemenborders en veel bloeiende heesters. Als een grasveld ‘vermost’ is dan was het onderhoud slecht geweest, geen verticulatie en kalkbemesting toegepast. Wel opnieuw inzaaien met een zonnig mengsel graag met wat wilde plantenzaden erbij. Na enige bemesting en verwijderen van de oude grasmat, op de composthoop ermee, de randen voorzien van een bloemenborder, liefst tweejarig of vaste planten.
Wat vindt ‘Wageningen’ van onderstaand artikel? Daar blijkt toch echt uit dat bijenhotels (zoals ze nu worden verkocht) echt niet goed zijn voor wilde bijen.
https://crownbees.com/blog/bee-hotels-can-harm-wild-bees/
Goede initiatieven. In de boomkwekerij heb ik afgelopen jaren ook verschillende initiatieven uitgevoerd met diverse partijen voor het behoud van vitale bijen.
Goede actie, maar vindt een manier om mensen tot actie aan te zetten. Laat fietsers onderweg bloemzaadmengels uitstrooien en zorg dat die mengsels makkelijk te krijgen zijn en maak daar en leuke herhalende actie van. Ieder jaar in de meivakantie bloemen strooien actie!
Een insectenwal in een hoogstam boomgaard met ongeveer 50 verschillende fruitrassen .Deze is (5×1.5 m)bij ons aanwezig .Graag willen wij het wetenschappelijk nut weten en dit dan ook verder uitdragen.Dit vooral ook aan de jeugd.dE GAARD IS 0.5 HA.en is voor de helft omringd door een sloot .Insecticiden gebruiken wij niet.
Zijn er rode lijst bijen in amsterdam, dus heeft het zin om hen favoriete bloemen te zaaien, of is het handiger om voor de andere bijen te gaan in de stad?
Ik zie dat mijn vraag hier oven al wordt beantwoord. Bedankt!
Om de daad bij het woord te voegen heb ik een cusrsus gevolgd om “Bijenmeester”te worden. Verder ben ik doende om bijenkasten geplaatst te krijgen. Kennisen en vrienden attendeer ik op het boek “The silent spring”.
De beplanting van de tuin wordt waar mogelijk aangepast. Jack Verhulst
Ik volgde een cursus voor bijenmeester. Verder maak ik kennisen en vrienden attent op het boek Silent Spring.
al 24 eigenaar van 2 ha bos- en duingrond constateer ik dat de reeën elke morgen tussen 5 en 7 uur alle bloemknopjes opeten.
De omheinde plekken kunnen ongestoord bloeien; alle niet afgeschermde stukken worden elke dag afgegraasd ==> geen nectar voor bijen.
Van Cadzand tot aan Den Helder lopen veel te veel grazers , die het voedseltekort voor de bijen veroorzaken.
Maak grote omheinde weides waar geen grazers en reeën kunnen komen ( dit wordt door de Franse kastelen alle eeuwen gedaan ).
Ik wil mijn gazon laten groeien ..Zodat de bijen vd bloemen kunnen genieten ..Maar mijn vriend wil een golfbaan groen en glad …Mijn vraag is …is bemesting slecht?..Ik zeg koekkorrels en hij zegt kalk en 10.12.18.??