Klimaatbufferkansen IJsselmonde-Stadshavens

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Klimaatbufferkansen IJsselmonde-Stadshavens"

Transcriptie

1 Klimaatbufferkansen IJsselmonde-Stadshavens Bijzondere kansen voor natuur en recreatie dichtbij de stad mei 2010 Geschreven door Bureau Stroming in opdracht van het Wereld Natuur Fonds en ARK Natuurontwikkeling.

2 Inhoudsopgave Samenvatting 5 Inleiding 7 1 Klimaatverandering als kans 9 2 Klimaatbuffer IJsselmonde-Stadshavens Rotterdam: mooier en klimaatbestendiger 11 3 Start met voorbeeldprojecten Zuidpolder Koedoodzone 16 4 Overige deelgebieden van de klimaatbuffer Landschapspark Buytenland Zuidelijk Randpark Zuiderpark 20 Bijlage: overige kansen voor klimaatadaptatie op IJsselmonde 21 colofon opdrachtgevers ARK Natuurontwikkeling en het Wereld Natuur Fonds opdrachtnemer Stroming BV auteurs Gerard Litjens, Carlein Maka illustraties Jeroen Helmer, Dirk Oomen fotografie luchtfoto s Ronald Sikking overige fotografie Stroming BV, tenzij anders vermeld vormgeving Drieplus, Franka van Loon

3 win-win-win op IJsselmonde De toekomstige klimaatbuffer IJsselmonde- Stadshavens vangt de eerste klappen van klimaatverandering op door een robuust watersysteem. Extreme regenbuien kunnen makkelijk opgevangen worden en regenwater uit natte periodes wordt bewaard voor droge periodes. Samen met een slimme inrichting levert dat winst op voor natuur, voor recreatie en voor alle sectoren die afhankelijk zijn van voldoende zoetwater. De klimaatbuffer zorgt voor: 1. een grotere onafhankelijkheid van de verziltende rivieren rond IJsselmonde voor zoetwaterinname; 2. spectaculaire natuur dank zij een flexibel waterpeil; 3. open toegankelijkheid voor recreanten en omwonenden, die hier vrij kunnen recreëren (kanoën, fietsen, wandelen, struinen); 4. een rijke natuurlijke achtertuin voor omwonenden; 5. een prettig woon- en werkklimaat in een dichtbevolkte regio. Samenvatting In deze brochure schetsen ARK Natuurontwikkeling (ARK) en het Wereld Natuur Fonds (WNF) hun visie op en ambitie voor het gebied IJsselmonde-Stadshavens. Die ambitie is om het eiland IJsselmonde omsloten door de Oude en de Nieuwe Maas klimaatbestendiger te maken. Klimaatbestendigheid en de realisatie van ruimte voor natuur en natuurbeleving gaan in deze visie hand in hand. klimaatbuffer: natuur als bondgenoot in klimaatadaptatie Nederland staat voor de opgave om de delta van Rijn, Maas en Schelde voor te bereiden op een niet eerder vertoonde, snelle klimaatverandering. De problematiek in delta s wereldwijd is vaak dezelfde: toenemende zeespiegelstijging, meer hoog water op de rivier en heftiger regenbuien. Maar ook meer dagen met zeer lage afvoer, langere periodes zonder neerslag en steeds meer verzilting. Het WNF werkt in verschillende deltagebieden aan oplossingen voor deze problematiek. Het gaat hierbij onder andere om projecten in de delta s van de Donau (Oekraïne en Roemenië), de Zambezi (Mozambique) en de Yangtze (China). Het kiest daarbij steeds voor een benadering die niet focust op technische maatregelen, maar inzet op het herstellen van natuurlijke veerkracht. Natuurlijke klimaatbuffers zijn daarbij het sleutelwoord. In eigen land is de regio Rotterdam het gebied bij uitstek om te laten zien hoe een natuurlijke klimaatbuffer werkt. Het eiland IJsselmonde ( ha), direct zuidwaarts van de stad, biedt een heel scala aan kansen om te laten zien hoe een klimaatbuffer werkt en wat deze oplevert: voor het waterbeheer, voor de natuur, voor recreatie en voor een goed woon- en werkklimaat. De realisatie van de klimaatbuffer maakt snelle stappen mogelijk in de richting van zelfvoorzienendheid op het gebied van watervoorziening. Deze is namelijk niet langer gekoppeld aan de Oude Maas. Gezien haar toekomstige verzilting, is dat van groot belang. omvang en deelgebieden klimaatbuffer De gewenste klimaatbuffer op IJsselmonde bestaat uit verschillende deelgebieden met verschillende functies. In totaal meet het gebied ha, met als ruggengraat een 10 kilometer lange waterverbinding tussen het Zuiderpark en de Zuidpolder. Deze staat bekend als de Blauwe Verbinding. starten met voorbeeldprojecten Om in de praktijk te laten zien, hoe visie en theorie uitpakken, start ARK met de uitvoering van twee voorbeeldprojecten: in de Zuidpolder en in de Koedoodzone. Dit doet ze in samenwerking met onder andere de betrokken gemeentes en het waterschap Hollandse Delta. Voor de Zuidpolder ligt daarmee een prachtige toekomst in het verschiet. Een recreatie- en natuurgebied dat door flexibel waterpeil op natuurlijke wijze meer regenwater kan opvangen. En daarnaast volop ruimte voor recreatieve voorzieningen als kanoverhuur en aaneengesloten fietsverbindingen, met ruimte voor vrije toegankelijkheid voor de natuur die ontstaat. De extra ruimte voor water zorgt gelijk ook voor meer ruimtelijke kwaliteit. Zo ontstaan twee prachtige gebieden waar iedereen kan zien hoe mooi en functioneel een klimaatbuffer kan zijn. 5 werking van een natuurlijke klimaatbuffer op IJsselmonde Op IJsselmonde kan een klimaatbuffer als natuurlijke spons fungeren. Deze vangt het rivier- en regenwater op in natte tijden, en laat datzelfde water weer los in drogere periodes. Zo vangt deze natuurlijke buffer de eerste klappen van klimaatverandering op. Bovendien is er een aantal belangrijke neveneffecten: 1. er ontstaat een grotere onafhankelijkheid van de verziltende rivieren rond IJsselmonde 2. het watersysteem en de bijbehorende ecologie worden dynamischer en robuuster 3. er ontstaan mogelijkheden voor natuur, recreatie en ruimtelijke kwaliteit.

4 6 Inleiding 7 luchtfoto van het Zuiderpark tot de Oude Maas. In het midden Barendrecht, bezien vanuit het westen (foto Ronald Sikking) Voor u ligt de brochure over de klimaatbuffer IJsselmonde- Stadshavens van ARK Natuurontwikkeling en het Wereld Natuur Fonds. De ambitie van deze organisaties is om het eiland IJsselmonde omsloten door de Oude en de Nieuwe Maas klimaatbestendiger te maken. Dit in combinatie met het realiseren van ruimte voor natuur en natuurbeleving. De kracht van het WNF en ARK is dat zij samenwerken met partners. Dat is ook nu het geval. Samen met de gemeentes Albrandswaard, Barendrecht en Rotterdam en samen met het waterschap Hollandse Delta en de Provincie Zuid-Holland voert ARK een aantal voorbeeldprojecten uit. U leest er meer over in deze brochure. IJsselmonde: grote stad en pl at tel and ineen IJsselmonde is een (voormalige) plattelandsregio aan de zuidrand van Rotterdam. We concentreren ons op het westelijke deel van Hoogvliet tot en met Barendrecht. Er wonen ruim mensen verdeeld over de gemeentes Albrandswaard, Barendrecht en deelgemeente Hoogvliet. Deelgemeente Charlois heeft nog eens bijna inwoners en Groot IJsselmonde De havenindustrie en de akkerbouw zijn belangrijke lokale middelen van bestaan. Verder wonen er veel forensen in de regio, die in Rotterdam werken. IJsselmonde: geweldige k ansen voor natuur IJsselmonde wordt omgeven door getijdenrivieren. Langs de oevers maakt dat prachtige en unieke stukjes natuur mogelijk, zoals de Rhoonse en Carnisse grienden, Klein Profijt en Visserijgriend. Deze zijn bovendien van cultuurhistorische betekenis. Stedelijke parken zijn ook aanwezig, onder andere het Zuiderpark en het Zuidelijk Randpark. figuur 1, 2 en 3 de Zuid Westelijke Delta van Nederland Foto Jorn vd Bodaert world estuary alliance Met het lanceren van de World Estuary Alliance in 2010 wil het Wereld Natuur Fonds (WNF) met partners zoeken naar oplossingen voor gevolgen van klimaatverandering wereldwijd, in estuaria en deltagebieden. De oplossingen moeten goed zijn voor mens en natuur. focus WNF in nederl and Het Wereld Natuur Fonds wil positief, constructief en oplossingsgericht laten zien hoe Nederland het verschil kan maken voor de bescherming van kostbare ecosystemen in delta s. In de Nederlandse delta is veel te winnen op het gebied van ecologie. Bovendien heeft Nederland met haar sterke watersector veel invloed in internationale delta s. Het WNF wil als internationale, onafhankelijke partij benadrukken hoe bijzonder de natuurlijke delta is en welke rol deze kan spelen in een duurzame toekomst. Met de conclusies uit het rapport van de Deltacommissie Veerman zijn kansen ontstaan voor het herstel van natuurlijke dynamiek in de zuidwestelijke delta. Samen met andere partijen bijvoorbeeld in de private sfeer zoals de visserij-, haven- en recreatiesector moet de enorme winst aan productiviteit in onze delta zichtbaar worden. Het Wereld Natuur Fonds wil katalysator zijn voor herstel van de zuidwestelijke delta, zodat één groot gebied van ongeveer hectare ontstaat waarin veiligheid, biodiversiteit en economie elkaar omarmen. Nederland kan wereldwijd verschil maken. Dit kan door onze eigen zuidwestelijke delta goed in te richten. Hierdoor kunnen we ook op langere termijn de gevolgen van klimaatverandering het hoofd bieden, blijven we financieel sterk en kunnen we genieten van een stijgende biodiversiteit. De afgelopen twintig jaar heeft Nederland dit al met succes gedaan in het rivierengebied. Nu het estuarium nog: het WNF pleit voor open armen in de Nederlandse delta zodat getij en zoet-zout overgangen kunnen zorgen voor meer veiligheid, voor de bloei van economische sectoren zoals visserij en recreatie en voor vitale natuur. Die kennis kan Nederland vervolgens wereldwijd naar andere delta s exporteren

5 1. Klimaatverandering als kans 8 9 figuur 5 huidige situatie verzilting rond IJsselmonde Nederland staat voor de opgave om de delta van Rijn, Maas en Schelde voor te bereiden op een nog niet eerder vertoonde snelle klimaatverandering. De problematiek in delta s wereldwijd is vaak dezelfde: toenemende zeespiegelstijging, extremere rivierafvoeren, meer droogte en groeiende verzilting. zee-, rivier-, en hemelwater Gevolgen van klimaatverandering bereiken delta s van drie kanten: vanuit de zee, de rivier en de lucht. Voor de Rotterdamse haven is het essentieel dat de rivieren vrij toegang houden tot de zee. Met als gevolg dat de zeespiegelstijging dit gebied heel direct treft. De rivieren rond Rotterdam krijgen door klimaatverandering frequenter, hogere waterpieken te verduren. Dit leidt tot hoge waterstanden. En tot slot is de voorspelling dat er vaker heftige regenbuien vallen. Aan de andere kant nemen ook de droge periodes toe. En daarmee de verzilting. In de zomer krijgt IJsselmonde vaker en intenser last van watertekorten. Ook dit heeft direct gevolgen voor het gebied. technische oplossingen In de praktijk vallen waterbouwers en beslissers vaak terug op traditionele technische oplossingen om de gevolgen van klimaatverandering het hoofd te bieden, zoals nieuwe dammen en hogere dijken. Dat deze aanpak een keerzijde heeft, is inmiddels breed onderkend. Technische oplossingen zijn vaak duur, maar belangrijker nog, ze hebben maar één functie. Daarmee voegen ze niets toe aan de ruimtelijke kwaliteit van een gebied. Of erger, ze tasten die zelfs aan. Natuurlijke processen verliezen hun dynamiek en daarmee loopt de biodiversiteit in delta s hard terug. Met als gevolg dat ook de aantrekkelijkheid van woon- en werkgebieden afneemt. Daarnaast biedt deze verdedigingsstrategie op termijn geen soelaas. We kunnen niet eindeloos doorgaan met bouwen van steeds hogere dijken en grotere gemalen. natuurlijke oplossingen met klimaatbuffers Mede dankzij eerdere initiatieven van het WNF, zoals Levende Rivieren en Meegroeien met de Zee (beide rapporten vindt u gemakkelijk via de zoekfunctie op is er een volwaardig alternatief voor klassieke technologische oplossingen. Klimaatbuffers benutten de natuurlijke veerkracht van een systeem. Het zijn multifunctionele ruimtelijke oplossingen die ruimtelijke kwaliteit toevoegen. Ze kunnen bijvoorbeeld de gevolgen van heftige neerslag opvangen, onafhankelijk van springvloed of een hoge rivierafvoer. Maar ook de gevolgen van droogte verminderen. Tegelijkertijd fungeren ze als natuurgebieden waarin de natuurlijke rijkdom van onze delta zich in al zijn glorie kan ontplooien. Bevers, zilverreigers, zeearenden, steuren, edelherten, maar ook een scala aan planten zal zijn plek (her)vinden. Natuurlijke klimaatbuffers 1 : zijn ruimtelijke oplossingen voor de gevolgen van klimaatveranderingen, (vaak een teveel of te weinig aan water(kwaliteit), maar ook temperatuurstijging en het opschuiven van leefgebieden) reactiveren of vitaliseren natuurlijke landschapsvormende processen leveren hiermee een bijdrage aan de veiligheid bieden ruimte aan verschillende functies groeien mee met het tempo van klimaatveranderingen leveren een bijdrage aan het behoud of versterken van biodiversiteit. 1 Uit Concept Doelstellingen programmaplan Natuurlijke Klimaatbuffers, 23 maart Impressie van IJsselmonde

6 10 11 figuur 6 het estuarium van de Yangtze. In Shanghai ontwikkelt WWF China plannen voor klimaatbestendige woonwijken die rekening houden met behoud van de natuurlijke productiviteit en veerkracht van het estuarium. We kunnen ons beter beschermen tegen hoge waterstanden en periodes van droogte, als we gebruik maken van natuurlijke processen en daarmee natuur integreren in onze dagelijkse woon- en werkomgeving. Kiezen voor veerkracht levert spectaculaire natuur op, maar ook een veilig en aantrekkelijk landschap voor duurzame landbouw, visserij, drinkwaterwinning, recreatie en klimaatbestendig wonen. Het advies van de Deltacommissie uit 2008 onderstreept de mogelijkheden om de natuurlijke veerkracht van de zuidwestelijke delta weer op te bouwen. Het omarmt het idee gebruik te maken van natuurlijke processen. Daarnaast heeft de Deltacommissie voor het Rijnmondgebied geadviseerd om het afsluitbaar open te houden en zo het risico op overstromingen te minimaliseren. Het WNF werkt in verschillende deltagebieden aan oplossingen die laten zien dat natuur onze bondgenoot is. Dat natuur en veiligheid hand in hand kunnen gaan. Dat natuurlijke oplossingen voor veiligheid en zoetwater ook nog eens economische kansen bieden. Er vindt uitwisseling van kennis en ervaring plaats tussen deze projecten. Grote delta s van de wereld en de bijbehorende wereldhavensteden krijgen daarmee een kans om klimaatverandering aan te grijpen als kans voor het ontwikkelen moderne,omgangsvormen met de delta. ARK en het WNF zien de regio Rotterdam als voorbeeldgebied avant la lettre om te laten zien hoe natuur onze bondgenoot kan zijn. 2. Klimaatbuffer IJsselmonde-Stadshavens Rotterdam: mooier en klimaatbestendiger Op IJsselmonde ligt een prachtige kans voor een klimaatbuffer. Die klimaatbuffer fungeert dan als natuurlijke spons die het water opvangt als het regent en weer afstaat als het nodig is. In de huidige situatie wordt er in natte periodes veel relatief schoon regenwater van het eiland IJsselmonde in de Oude Maas gepompt. En als er water nodig is, wordt dat weer uit de Oude Maas gehaald. Dat is zonde van de energie en van het schone water. En het maakt het gebied onnodig afhankelijk van de waterkwaliteit in de Oude Maas. De gewenste klimaatbuffer beslaat een ha groot gebied, met als ruggengraat een ca. 10 km lange waterverbinding tussen het Zuiderpark en de Koedood (de Blauwe Verbinding). De klimaatbuffer bestaat uit een aantal deelgebieden. Elk deelgebied sluit aan bij doelen van het grote geheel, terwijl het wel steeds zijn eigen inrichting en functiecombinatie houdt. Door de aaneenschakeling van gebieden en de onderlinge afstemming ertussen, ontstaat een robuust, klimaatbestendig én aantrekkelijk gebied. Relatief kleine aanpassingen in de afzonderlijke deelgebieden zorgen voor een forse klimaatbuffer die voor IJsselmonde de grote klappen van klimaatverandering opvangt. hoe werkt die natuurlijke spons? Piekberging Door in de verschillende deelgebieden zoveel mogelijk (fysieke) ruimte te maken voor grondwaterpeilschommelingen, wordt piekberging gecreëerd. Piekberging is bergingsruimte om regenwater voor korte tijd op te vangen. Van een extreme regenbui die één keer per 25 jaar voorkomt, kan gedurende een paar dagen tot weken ongeveer 1,2 miljoen m 3 water geborgen worden. Als ook het Landschapspark Buytenland zo ingericht wordt dat ruimte ontstaat voor peilschommelingen, kan dat zelfs oplopen tot bijna 3 miljoen m 3 schoon zoet water. Seizoensberging Naast piekberging biedt de klimaatbuffer ook seizoensberging. Seizoensberging is ruimte om regenwater op te vangen dat in natte perioden valt, zodat het in droge perioden gebruikt kan worden. Zo wordt het zoetwatertekort tegengegaan. Op IJsselmonde kan deze immers flink oplopen, door droge zomers in combinatie met lage rivierafvoeren en verzilting vanuit zee. Deze watertekorten (in absolute zin, maar figuur 7 overzichtskaart van de Klimaatbuffer IJsselmonde-Stadshavens

7 ook in de zin van water van voldoende kwaliteit) doen zich voor op agrarische gronden, in de stedelijke parken zoals het Zuiderpark in Rotterdam en in (toekomstige) natuur- en recreatiegebieden. Het toekomstige Landschapspark kan het grootste deel van de seizoensberging accommoderen: 1,5 miljoen m 3 van de 1,8 miljoen m 3 in totaal het wordt natuurlijk mooier! Een klimaatbuffer geeft ruimte aan ecologische processen. Ruimte voor natuurlijke ontwikkeling zorgt voor natuur die past bij het veranderende klimaat, de samenstelling van de bodem en geschiedenis van het landschap. Er ontstaat ruimte om volop in de natuur te recreëren. En de kwaliteit van ruige natuur mist vaak in stedelijke gebieden. Ook daarom waarderen veel mensen de klimaatbuffers. 3. Start met voorbeeldprojecten Om deze klimaatbuffer daadwerkelijk te realiseren, is het nodig dat alle betrokken partijen samenwerken. Dat is een bijzondere opgave die veel tijd en inspanning kost van alle partners. ARK en het WNF willen starten met twee voorbeeldprojecten: in de koedoodzone en in de zuidpolder. 3.1 Zuidpolder In de Zuidpolder ten zuiden van Barendrecht is een herinrichting gepland (zie figuur 11). De gemeente Barendrecht wil hier een extensief natuur- en recreatiegebied realiseren met een oppervlak van ca.170 ha. In het oorspronkelijke plan is al extra ruimte voor waterberging voorzien, alleen niet op de laagst gelegen plekken in het gebied (zie figuur 12). Om de Zuidpolder echt deel uit te laten maken van de klimaatbuffer, is nog een extra ingreep nodig: flexibel peil. Een flexibel waterpeil vergroot de buffercapaciteit van het gebied. Daarnaast stroomt er met flexibel peil minder vuil water de Zuidpolder in 2 (zie ook figuur 13). figuur 8 Eiland van Brienenoord, in de Nieuwe Maas vlakbij het dorp IJsselmonde, voorbeeld van wildernisnatuur in de stad. ARK en het WNF willen hiervoor zorgen. Natuurlijk doet ze dat in nauwe samenwerking met de gemeente en het waterschap Hollandse Delta. Er wordt gestart met onderzoek naar de mogelijkheden van flexibel peil. Totdat de hele Zuidpolder is heringericht als recreatiegebied, zal het huidig agrarisch gebruik hiervan geen hinder ondervinden. Door de aanpassing krijgt uiteindelijk de gehele Zuidpolder flexibel peil en stroomt er minder vuil water de Zuidpolder in. Daardoor wordt de polder een voorbeeldproject voor de totale klimaatbuffer. En er is nog meer winst door een flexibel peil in de Zuidpolder. In de nabij gelegen Gaatkensplas en Koedoodseplas liggen aantrekkelijke woonwijken in en aan het water, die nu al ruimte voor peilfluctuatie bieden. Echter, vanwege waterkwaliteitproblemen wordt die ruimte momenteel niet benut. Zodra dit probleem is opgelost en daar gaan ARK en het WNF aan meehelpen kan een verbinding met de Zuidpolder gemaakt worden. Hierdoor ontstaat extra bufferruimte in een woonwijk. 2 Om flexibel peil mogelijk te maken, moet het waterpeil in de woonwijken ten noorden van de Zuidpolder losgekoppeld worden van de Zuidpolder. Het regenwater dat nu vanuit de woonwijken vrijelijk naar de Zuidpolder stroomt, mengt dan niet meer met het relatief schone water in de Zuidpolder. Zo kan de klimaatbuffer eruit gaan zien. Impressie van de Zuidpolder. figuur 14 de waterrijke woonwijken Portland en Gaatkensoog.

8 14 15 figuur 11 herinrichtingsplan Zuidpolder Barendrecht. (ontwerp Slag bv.) regiopark IJsselmonde schaal 1 : 3500 figuur 12 Montage van het herinrichtingsplan van de Zuidpolder en de hoogtekaart van het gebied. Blauw is relatief laag, rood en oranje zijn relatief hoog. Door het flexibel peil krijgen de randen van de plassen een natuurlijker uitstraling. In natte perioden zijn de plassen groter, in droge periodes ontstaan er brede, drooggevallen oevers. Juist deze oevers zijn waardevolle gebieden voor veel plant- en diersoorten. figuur 13 Door de woonwijken los te koppelen van het schone water in de Zuidpolder, houdt deze langer schoon water vast. Dat water kan weer in tijden van droogte worden benut.

9 16 17 Impressie van de Koedoodzone zoals het er nu uitziet. 3.2 Koedoodzone De Koedood is een riviertje dat vroeger een verbinding vormde tussen de Nieuwe en de Oude Maas. Nu staat het niet meer in verbinding met de grote rivieren 3 en doet ondertussen zelfs verlegd dienst als boezem van het polderwater. Het is nog altijd een mooie waterloop. figuur 15 In een groot deel van de zone rondom de Koedood (=de slingerende waterloop) wordt meer, vrij toegankelijke ruimte voor water en natuur gemaakt. Het projectgebied is hier aangegeven met een heldergroene kleur. kinderen als ambassadeur van natuur Realisatie van de mogelijke klimaatbuffer gaat van meet af aan gepaard met natuureducatie voor kinderen van basisscholen. ARK en het Wereld Natuur Fonds weten uit ervaring dat veldprogramma s goed werken in het betrekken van kinderen met in hun kielzog ouders en docenten bij de natuurlijke ontwikkelingen in hun achtertuin. Niet alleen leren kinderen spelenderwijs over de rijke (toekomstige) natuur. Ook zijn zij vaak zo enthousiast over veldactiviteiten, dat zij in het weekend hun ouders opnieuw meenemen naar het gebied. Betere ambassadeurs bestaan niet Bij een teveel aan regen voert de Koedood het water weg naar de Oude Maas. En bij watertekorten is de Koedood de centrale aanvoer van zoetwater naar de omliggende gebieden en naar de stadswijken van Rotterdam. Ook de Koedoodzone willen ARK en het WNF inrichten als voorbeeld project (zie figuur 15). Bij de inrichting komen waterberging (brede natuurlijke oevers), recreatie (oa kanoverhuur en dagrecreatie) en natuurlijke processen (dmv natuurlijke begrazing) in een stedelijke omgeving samen. Zo kunnen bevolking en recreanten zien en beleven hoe de klimaatbuffer in dit gebied werkt en wat het oplevert. Er start een vernieuwend jeugdeducatieprogramma, waarin de klimaatbuffer centraal staat. De centraal en strategisch gelegen Koedoodzone wordt een prachtig en interessant gebied dat bijdraagt aan leefomgeving, natuur en waterberging (zie figuur 16 voor een artist impression). 3 Via gemaal Breeman (ten zuiden van Gaatkensoog) kan water uit de Oude Maas ingelaten worden in de Koedood en vice versa. figuur 16 Uitsnede Koedoodzone, artist impression van het zicht op de Koedood en Barendrecht vanuit het noordwesten (Jeroen Helmer, ARK Natuurontwikkeling).

10 4. Overige deelgebieden van de klimaatbuffer In dit hoofdstuk lopen we de andere deelgebieden langs, die samen de toekomstige klimaatbuffer kunnen vormen. 4.1 Landschapspark Buy tenl and Tussen Albrandswaard en Barendrecht ligt een viertal polders (Zegenpolder, Portlandpolder, Molenpolder en polder het Buitenland) die ingericht worden als een groot natuur- en recreatiegebied van 600 hectare. Dit toekomstig landschapspark wordt door de Provincie Zuid Holland ontwikkeld (zie figuur 17), in opdracht van het Rijk. figuur 17 Voorkeursalternatief uit de MER voor het Landschapspark Buytenland. figuur 19 Luchtfoto van de Zegenpolder, Portlandpolder en Molenpolder met huidig agrarisch gebruik (foto Ronald Sikking). Binnen de in voorbereiding zijnde plannen gaan ARK en het WNF graag op zoek naar maximale ruimte voor peildynamiek. Beide organisaties zijn van mening dat juist de combinatie van natuurontwikkeling, recreatie en waterbuffer het gebied een waardevolle regionale rol geeft. En een (beperkte) rol als waterbuffer en waterleverancier hoeft de ontwikkeling van hoogwaardige natuur niet te bijten. Integendeel, ruimte voor peilfluctuatie (met de seizoenen mee) schept omstandigheden waarbinnen deze zich juist kan ontwikkelen. Bovendien moeten de toekomstige natuurgebieden alle ruimte bieden aan het publiek, dat er vrij toegankelijk kan recreëren. figuur 18 Het huidige uitzicht over de polders in de winter. En zo kan het er dan uit zien

11 4.2 Zuidelijk R andpark Het Zuidelijk Randpark vormt de verbindende schakel tussen de Koedood en het Zuiderpark. Het Zuidelijke Randpark is een groene zone tussen Barendrecht en Rotterdam in. In het gebied ligt een aantal plassen en er wordt veel gebruik van gemaakt door mensen uit Rotterdam. Naast een stedelijk uitloopgebied wordt het Zuidelijk Randpark een belangrijke verbindingszone tussen de Koedood en het Zuiderpark en kan het verdere verrommeling tegengaan. Bijlage: overige kansen voor klimaatadaptatie op IJsselmonde Zuiderpark Het Zuiderpark is een stadspark in Rotterdam waar bij de meest recente herinrichting (enkele jaren geleden) extra ruimte is gecreëerd voor waterberging. Figuur 21 kansenkaart klimaatadaptatie Impressie van het Zuidelijk Randpark. Er zijn naast de klimaatbuffer nog een aantal kansen om de natuurlijke veerkracht en klimaatadaptatie van IJsselmonde te versterken. Hieronder staan ze beschreven. 1. buitendijkse k ansen in de Oude Maas In deze brochure hebben we beschreven hoe het binnendijkse gebied meer veerkracht kan krijgen. Het is echter ook mogelijk en belangrijk in het buitendijkse deel meer veerkracht te realiseren en waar mogelijk, getijdennatuur te herstellen. Vóór de Deltawerken waren alle zeearmen in Zuidwest Nederland getijdengebied. De Oude Maas is de belangrijkste nog werkzame getijdenrivier van ons land en vormt de verbinding tussen Noordzee en Biesbosch. De laatste 40 jaar is een groot deel van de buitendijkse gronden langs de Oude Maas opgehoogd met bagger. Andere delen zijn hoog opgeslibd en ingedijkt, waardoor het areaal slikken en gorzen sterk is afgenomen. Zo zijn veel van deze belangrijke gebieden buiten bereik van het getij komen te liggen. De afgelopen decennia is hier in totaal ongeveer 440 ha zoetwater getijdengebied verloren gegaan 4. Langs de Oude Maas ligt zo n 700 ha buitendijkse natuur. Met een goede herinrichting van de huidige buitendijkse gebieden worden waardevolle ecosystemen versterkt, wordt het landschap weer compleet en de getijdenrivier beter toegankelijk voor bewoners en recreanten. Door deze grond weer deel uit te laten maken van het getij in de Oude Maas, krijgen we er een prachtig stuk zoet- en brakwater getijdenrivier bij, die zo dicht bij huis ligt dat deze wildernis ook echt beleefbaar is. Toegankelijk voor recreatie, om er te kanoën of te luisteren naar het spektakel van in- en uitstromend water. 4 Uit Ecologische hoofdstructuur Oude Maas, Bureau Waardenburg bv, 2005.

12 22 23 Impressie van Klein Profijt. Helemaal rechts een luchtfoto van het hele gebied met de halve geul. Linker twee foto s: de boardwalk in Xisha Wetland Reserve, rechts de boardwalk in Hoogvliet bij laagwater in de winter. figuur 22 buitendijkse gebieden aan de Oude Maas. De oranje en gele gebieden liggen zo hoog dat ze onbereikbaar zijn geworden voor het getij. In groen de gebieden die (soms) nog overstromen. Figuur 22 geeft de gebieden in het westelijk deel van de Oude Maas weer. De lage gebieden die nog onder invloed staan van het getij zijn groen of blauw; de opgehoogde gebieden geel of oranje. Hieronder gaan we in op de kansen van een aantal specifieke plekken. 1.1 Klein Profijt Klein Profijt is een getijdengebied met zoet water, in bezit van Het Zuid-Hollands Landschap. Er ontwikkelt zich wilgenvloedbos en er zijn ruige graslanden, kreken en rietvelden. Er ligt een geul die aan één kant verbonden is met de Oude Maas. Door die geul door te trekken tot een echte getijdengeul (aan twee kanten verbonden met de Oude Maas) komen de eigenschappen van de getijdenrivier beter tot hun recht. Dit sluit goed aan bij de doelstellingen van de Europese Kaderrichtlijn Water, die een goede ecologische en chemische toestand van de watersystemen beoogt. Er zal veel meer getijdendynamiek ontstaan en door goede ontsluiting zijn deze processen directer te beleven. Op de volgende pagina staat een luchtfoto van Klein Profijt, genomen vanuit het oosten. De geul is goed te zien midden bovenaan. Figuur 23 toont een impressie van hoe het kan worden mét getijdengeul. Voor de ontsluiting kunnen we een goed idee uit China overnemen. In het Xisha Wetland Reserve in de Yangtzedelta bij de havenstad Shanghai, is een boardwalk van circa 5 kilometer aangelegd dwars door het getijdengebied heen. Er komen Chinezen vanuit het hele land om het geluid van het getij te horen vanaf de boardwalk. Het is een prachtige manier om een dergelijk gebied goed toegankelijk te maken, heel aantrekkelijk voor recreatie. Ook in Hoogvliet ligt sinds 2000 een boardwalk. De schoolkinderen vinden het fantastisch om vanaf de houten planken het water tot aan hun laarzen te zien komen. figuur 23 Artist impression van Klein Profijt met een doorgetrokken getijdengeul met kleine vertakte kreken en rechts de golfbaan (tekening Jeroen Helmer, ARK Natuurontwikkeling).

13 24 25 figuur 24, 25 en 26 sfeerbeelden van het openingsfeest van het Visserijgriend in september 2009, waarbij een kleine getijdengeul werd verbonden met de rivier. Foto s van de reserveringsstrook voor de A4: dit stuk land is nu niet toegankelijk voor het publiek. In potentie een openbaar gebied en heel interessant om doorheen te struinen. 1.2 Groene Gordel Hoogvliet Hoogvliet is als middeleeuws vissersdorp aan de westkant van IJsselmonde ontstaan, met de grote Meeuwenplaat en Zalmplaat als buitendijkse platen. De naoorlogse snelle uitbreiding van Hoogvliet leidde tot een weliswaar groene satellietstad, maar zonder al te veel verbondenheid met de rivier. Inmiddels is door de herstructurering de band met de rivier opnieuw aangehaald, door de natuur op de oevers van de Oude Maas meer te verbinden met de rivier én beter toegankelijk te maken. figuur 27 en 28 artist impression van de getijdenrivier en het plan voor een getijdengeul door Hoogvliet. 1.3 Getijdengeul door Hoogvliet Een ontwerpidee dat tijdens de herstructureringsplannen van Hoogvliet werd uitgedacht in het kader van de Internationale Bouwtentoonstelling Welcome into my Backyard! (Wimby!) is een 4 kilometer lange getijdenrivier dwars door de stad, in de bedding van een historische getijdengeul. Dit plan zou een combinatie kunnen zijn van verdere stedelijke ontwikkeling, recreatie, klimaatadaptatie en natuur, midden in de stad. 2. Tijdelijke natuur Tijdelijke natuur mag voor een beperkt aantal jaren ontstaan op grond die wacht op een andere ontwikkeling, zoals bedrijvigheid of wonen. Het concept tijdelijke natuur, ontwikkeld door InnovatieNetwerk in samenwerking met het ministerie van LNV, is sinds kort in de wet verankerd. Terreinen die braakliggend wachten op bebouwing of ontwikkeling, kunnen tijdelijk ruimte geven aan pioniernatuur. Doe niets, laat de natuurlijke processen gaan, zie wat er voor moois ontstaat. Hiermee ontstaat meer veerkracht in het regionale ecosysteem door bijvoorbeeld ruimte voor pioniersvegetatie. Zorg dat de mensen uit de buurt er goed kunnen komen, zodat zij een tijdelijk en uniek recreatiegebied erbij hebben. En als de bouw kan beginnen, dan maakt de natuur weer plaats. Zo maken we heel efficiënt gebruik van de schaarse ruimte in Nederland, en creëren we gratis extra ruimtelijke kwaliteit zonder bestaande plannen te hinderen. De eerste pilots worden momenteel in Amsterdam en Heerenveen uitgevoerd. Voor de korte termijn zien we kansen voor tijdelijke natuur in het gebied dat wordt ontwikkeld tot Landschapspark Buytenland en voor de reserveringsstrook voor de A4. Voor het toekomstige Landschapspark wordt het hele gebied stukje bij beetje omgevormd van de huidige agrarische inrichting, naar een gebied met hoogwaardige natte natuur. In de tussenfase, waarin de agrarische functie steeds minder wordt maar het waterpeil nog niet hoog op gezet kan worden voor de gewenste natte natuur, is er de mogelijkheid van tijdelijke natuur. Voor de A4 is het besluit nog niet gevallen, maar in afwachting daarvan ligt er een strook land te wachten tot (of?) er asfalt overeen wordt gelegd. Deze loze tijd kan prachtig omgezet worden in vruchtbare tijd. Voor tijdelijke natuur, voor tijdelijke toegang voor mensen.

14 3. Nieuwe Marke rondom Albr andswaard Op IJsselmonde zien we ook een lonkend perspectief voor woningen in nieuwe natuurgebieden, of te wel voor Nieuwe Marken. Nieuwe Marke is een gezamenlijk concept van het Innovatienetwerk, ARK Natuurontwikkeling en Stroming. Via dit concept worden twee vliegen in een klap geslagen: er komt een nieuw streekeigen en toegankelijk natuurgebied en er worden betaalbare woningen-in-hetgroen gebouwd. RR2020 wijst een aantal gebieden aan voor wonen in het groen, nabij stedelijke kernen. Dit zijn de rand van Rhoon en Polder Albrandswaard. Op die locaties, en mogelijk ook andere, willen we kijken naar de mogelijkheden voor Nieuwe Marken. In lage dichtheden gebouwde woningen of zorginstellingen, maken de financiering van een toegankelijk en streekeigen natuurgebied mogelijk. De gebieden worden beheerd door de nieuwe bewoners gezamenlijk. Goed voor de ruimtelijke kwaliteit, voor de verbinding met het gebied en voor de toegankelijkheid. En als bonus zorgen de nieuwe natuurgebieden voor meer veerkracht voor het opvangen van klimaatverandering figuur 29 wonen in streekeigen natuur op een landgoed in Driebergen figuur 31 mogelijke fietsroute van de Waalhaven naar het groen op IJsselmonde. figuur 32 overzichtskaart Stadshavens. 4. Rhoon weer verbinden met de getijdenrivier Het biedt vele kansen om de haven van Rhoon weer in ere te herstellen en zo Rhoon weer met de Oude Maas te verbinden. Dit voorstel betekent weer oude glorie voor Rhoon, prachtige recreatiemogelijkheden, kansen voor getijdennatuur en veerkracht. Op deze historische rivierkaart uit 1880 ziet u de oude situatie, met het Rhoonse veer nog grenzend aan de getijdenrivier. 5. Recreatieve verbindingen Stadshavens-IJsselmonde Stadshavens Rotterdam is van plan om de oostelijke havens te herstructureren. De Rotterdam Climate Campus wordt gevestigd in de Merwehaven-Vierhavens (groene rechthoek), er komen drijvende kantoorgebouwen en huizen, en het hele gebied wordt aantrekkelijk gemaakt als leef- en werkomgeving. Ook zijn er ambitieuze plannen voor de Rijn- en Maashaven en het RDM terrein (blauwe rechthoek), en de Waal- en Eemhaven (bruine rechthoek). Deze nieuwe stadshavens moeten natuurlijk goede toegang krijgen tot de groene recreatiegebieden op IJsselmonde. Dat kan door middel van een goed waternetwerk, fietspaden en misschien zelfs een aansluiting op het Lange Afstand Wandelpad de Oeverloper. Van de Stadshavens in een kwartiertje in het groen! Vanuit de ideologie dat het goed is voor de veerkracht ín mensen om regelmatig wat natuur op te snuiven. figuur 30 historische rivierkaart van 1880 met het Rhoonse veer grenzend aan de Oude Maas.

15 28 figuur 33 luchtfoto van het oostelijk havengebied, de A15 en de groene akkers van IJsselmonde in het zuiden (foto Ronald Sikking).

16 Klimaatbufferkansen IJsselmonde-Stadshavens bijzondere kansen voor natuur en recreatie dichtbij de stad mei 2010 Geschreven door Bureau Stroming in opdracht van het Wereld Natuur Fonds en ARK Natuurontwikkeling.

Klimaatbufferkansen IJsselmonde-Stadshavens. bijzondere kansen voor natuur en recreatie dichtbij de stad

Klimaatbufferkansen IJsselmonde-Stadshavens. bijzondere kansen voor natuur en recreatie dichtbij de stad 01 Klimaatbufferkansen IJsselmonde-Stadshavens bijzondere kansen voor natuur en recreatie dichtbij de stad mei 2010 Geschreven door Bureau Stroming in opdracht van het Wereld Natuur Fonds en ARK Natuurontwikkeling.

Nadere informatie

Kennis inventarisatie natuurlijke klimaatbuffer IJsselmonde

Kennis inventarisatie natuurlijke klimaatbuffer IJsselmonde Kennis inventarisatie natuurlijke klimaatbuffer IJsselmonde Januari 2014 Contacten Gijs van Zonneveld, gijs.vanzonneveld@ark.eu, t. 06 5135 8186 Documentatie Inrichtingsplan klimaatbuffer Koedoodzone,

Nadere informatie

Westflank Haarlemmermeer

Westflank Haarlemmermeer Nota Ruimte budget 48 miljoen euro Planoppervlak 1500 hectare Trekker Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit Westflank Haarlemmermeer Westflank Haarlemmermeer is een Randstad Urgent - project.

Nadere informatie

Natuurlijke Klimaatbuffer Ooijen-Wanssum. Natte natuur voor droge voeten

Natuurlijke Klimaatbuffer Ooijen-Wanssum. Natte natuur voor droge voeten Natuurlijke Klimaatbuffer Ooijen-Wanssum Natte natuur voor droge voeten Marcel Vermeulen projectleider / projectcoördinator Staatsbosbeheer regio Zuid Projectenbureau initiëren, begeleiden, uitvoeren extern

Nadere informatie

Lesbrief. Watersysteem. Droge voeten en schoon water. www.wshd.nl/lerenoverwater. Afdeling Communicatie waterschap Hollandse Delta

Lesbrief. Watersysteem. Droge voeten en schoon water. www.wshd.nl/lerenoverwater. Afdeling Communicatie waterschap Hollandse Delta Lesbrief Watersysteem Droge voeten en schoon water www.wshd.nl/lerenoverwater Afdeling Communicatie waterschap Hollandse Delta Droge voeten en schoon water Waterschappen zorgen ervoor dat jij en ik droge

Nadere informatie

Rotterdamse adaptatiestrategie. John Jacobs Afdeling Water Rotterdam Climate Proof

Rotterdamse adaptatiestrategie. John Jacobs Afdeling Water Rotterdam Climate Proof John Jacobs Afdeling Water Rotterdam Climate Proof Adaptatie is niet nieuw! Effecten klimaatverandering Rotterdam: er is urgentie om te handelen Strategie gericht op functioneren van de stad Bebouwing

Nadere informatie

BIJLAGE 3: Toetsingskader

BIJLAGE 3: Toetsingskader BIJLAGE 3: Toetsingskader In dit toetsingskader geven partijen een nadere invulling en uitwerking aan de kaders die in de PKB Plus PMR met betrekking tot het deelproject 750 hectare natuur en recreatie

Nadere informatie

Waterschap Hollandse Delta. dynamiek in de delta

Waterschap Hollandse Delta. dynamiek in de delta Waterschap Hollandse Delta dynamiek in de delta Inhoud De dynamiek in de tijd Een dynamische ruimte De opgaven nu en voor de toekomst Water besturen Functionele overheid Algemeen belang en specifiek belang

Nadere informatie

Nieuwe Hollandse Waterlinie

Nieuwe Hollandse Waterlinie Nota Ruimte budget 35 miljoen euro Planoppervlak 300 hectare Trekker Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit Nieuwe Hollandse Waterlinie Stevige nieuwe ruggengraat voor de Linie De Nieuwe Hollandse

Nadere informatie

Rotterdam Stadshavens

Rotterdam Stadshavens Rotterdam Stadshavens Nota Ruimte budget 31 miljoen euro Planoppervlak 1000 hectare (1600 hectare inclusief wateroppervlak) Trekker Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer

Nadere informatie

Almere 2.0. studieopdracht 3e jaar T&L (in teamverband)

Almere 2.0. studieopdracht 3e jaar T&L (in teamverband) Almere 2.0 studieopdracht 3e jaar T&L (in teamverband) Voor de derdejaarsopdracht Ecologie van de opleiding TenL stond de woningopgave van Almere centraal. Almere is in korte tijd uitgegroeid tot een stad

Nadere informatie

Rotterdamse adaptatiestrategie. John Jacobs Programmabureau Duurzaam Rotterdam Climate Proof

Rotterdamse adaptatiestrategie. John Jacobs Programmabureau Duurzaam Rotterdam Climate Proof John Jacobs Programmabureau Duurzaam Rotterdam Climate Proof Adaptatie? Effecten klimaatverandering Rotterdam: er is urgentie om te handelen Strategie gericht op functioneren van de stad Bebouwing Nutsnetwerken

Nadere informatie

Harderbos en Harderbroek verbonden

Harderbos en Harderbroek verbonden Harderbos en Harderbroek verbonden De Ganzenweg is een verbinding voor mensen, maar een barrière voor dieren. Er ligt al een faunapassage onderdoor. De route daar naar toe is voor dieren nog niet ideaal.

Nadere informatie

INFOBROCHURE Schouwen-Duiveland

INFOBROCHURE Schouwen-Duiveland INFOBROCHURE Schouwen-Duiveland SCHOUWEN-DUIVELAND KLIMAATBESTENDIG Het klimaat verandert, de zeespiegel stijgt en de neerslag neemt toe. Studies brachten de huidige en toekomstige uitdagingen in kaart,

Nadere informatie

Ruimte om te leven met water

Ruimte om te leven met water Ruimte om te leven met water Het huidige watersysteem is volgens de nieuwe In de toekomst wil het waterschap een zoveel Om de benodigde ruimte aan hectares te verwerven inzichten niet meer op orde. Aanpassingen

Nadere informatie

10.1 10.0. Naar een nieuw 9.90. Schoonebeekerdiep 9.80 9.70. Denk mee, schets mee 9.60 9.50 9.40 9.30 9.20 9.10 9.00

10.1 10.0. Naar een nieuw 9.90. Schoonebeekerdiep 9.80 9.70. Denk mee, schets mee 9.60 9.50 9.40 9.30 9.20 9.10 9.00 Naar een nieuw Schoonebeekerdiep Denk mee, schets mee Waterschap Velt en Vecht wil graag een natuurlijker Schoonebeekerdiep dat meer water kan opvangen. Langs de beek blijft landbouw de belangrijkste bestemming.

Nadere informatie

Een open haven in een natuurlijke delta

Een open haven in een natuurlijke delta Een open haven in een natuurlijke delta Het Wereld Natuur Fonds en Havenbedrijf Rotterdam gaan een bijzondere samenwerking aan in de Nederlandse delta waar de Rijn, Schelde en Maas uitkomen. Deze rivieren

Nadere informatie

Ontwerp Weelde in de Beuningse uiterwaarden 2015

Ontwerp Weelde in de Beuningse uiterwaarden 2015 Ontwerp Weelde in de Beuningse uiterwaarden 2015 Ontwerp Weelde in de Beuningse uiterwaarden 2015 Inleiding In dit boekje leest u in hoofdlijnen hoe het ontwerp van de Beuningse uiterwaarden er uit ziet.

Nadere informatie

Voorstellen. Waterschap Hollandse Delta. John Ebbelaar Hoofd afdeling Plannen en Regie

Voorstellen. Waterschap Hollandse Delta. John Ebbelaar Hoofd afdeling Plannen en Regie Voorstellen Waterschap Hollandse Delta John Ebbelaar Hoofd afdeling Plannen en Regie Waterschap Hollandse Delta Dynamiek in de Delta [2] Inhoud De taken van het waterschap De dynamiek in de tijd Een dynamische

Nadere informatie

Water in Tiel. 1 Naast regionale wateren die in beheer zijn bij de waterschappen, zijn er rijkswateren (de hoofdwateren

Water in Tiel. 1 Naast regionale wateren die in beheer zijn bij de waterschappen, zijn er rijkswateren (de hoofdwateren Water in Tiel Waterbeleid Tiel en Waterschap Rivierenland Water en Nederland zijn onafscheidelijk. Eigenlijk geldt hetzelfde voor water en Tiel, met de ligging langs de Waal, het Amsterdam Rijnkanaal en

Nadere informatie

Ruimte voor water. in het rivierengebied

Ruimte voor water. in het rivierengebied Ruimte voor water in het rivierengebied Het rivierengebied bestaat bij de gratie van de grote rivieren met daarlangs de zich eindeloos voortslingerende dijken. Daartussen vruchtbare klei, groene weilanden

Nadere informatie

Verzoek tot aanwijzing ter onteigening ex artikel 78 Onteigeningswet. Bestemmingsplan Nieuwe Dordtse Biesbosch, van de gemeente Dordrecht,

Verzoek tot aanwijzing ter onteigening ex artikel 78 Onteigeningswet. Bestemmingsplan Nieuwe Dordtse Biesbosch, van de gemeente Dordrecht, Verzoek tot aanwijzing ter onteigening ex artikel 78 Onteigeningswet Bestemmingsplan Nieuwe Dordtse Biesbosch, van de gemeente Dordrecht, Gemeente Dordrecht Zakelijke beschrijving Administratieve onteigening

Nadere informatie

introductie waterkwantiteit waterkwaliteit waterveiligheid virtuele tour Waar zorgen de waterschappen in mijn omgeving voor?

introductie waterkwantiteit waterkwaliteit waterveiligheid virtuele tour Waar zorgen de waterschappen in mijn omgeving voor? Waar zorgen de waterschappen in mijn omgeving voor? De waterschappen zorgen voor voldoende en schoon water, gezuiverd afvalwater en stevige dijken. De waterschappen zorgen voor voldoende en schoon water,

Nadere informatie

CAMPUS-park Delft TU Noord

CAMPUS-park Delft TU Noord TU Noord klimaatadaptatie & gebiedsontwikkeling - Kanaalweg 2 SCHIE DUWO Botanische Tuin OPGAVE KLIMAATADAPTATIE In het kader van het project Klimaatadaptatie Delft is een studie verricht naar de gebiedsontwikkeling

Nadere informatie

ZaanIJ Unieke locaties aan de oevers van de Zaan

ZaanIJ Unieke locaties aan de oevers van de Zaan ZaanIJ Unieke locaties aan de oevers van de Zaan 2 schiereiland de Hemmes (Wijde Zaan) Unieke locaties aan de oever van de Zaan De Metropoolregio Amsterdam heeft een grote aantrekkingskracht op mensen

Nadere informatie

Golfbaan Kerkehout. Schetsontwerp

Golfbaan Kerkehout. Schetsontwerp Golfbaan Kerkehout Schetsontwerp Golfbaan kerkehout Schetsontwerp Opdrachtgever Leidschendamse Golfvereniging In samenwerking met Grontmij en Alan Rijks Locatie Kerkehout, Zuid Holland Soort project schetsontwerp

Nadere informatie

paspoort Veerse meer

paspoort Veerse meer paspoort Veerse meer 2 Datum uitgifte: 23 januari 2013 De stuurgroep Zuidwestelijke Delta werkt toe naar besluiten over de Zuidwestelijke Delta waarin veiligheid, ecologie en economie zijn geborgd en elkaar

Nadere informatie

- Op de terugweg hiervan kwamen ze op één punt bijeen, Utrecht. ( auto s)

- Op de terugweg hiervan kwamen ze op één punt bijeen, Utrecht. ( auto s) Samenvatting door Saskia 1046 woorden 8 april 2014 7,5 4 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde De Geo 2.4 Files oplossen Files 29 mei 1955 was er in Nederland de eerste file. Duizenden inwoners van

Nadere informatie

Klimaatbuffer Oude Maasarm. nieuwe kansen voor natuur, water en recreatie

Klimaatbuffer Oude Maasarm. nieuwe kansen voor natuur, water en recreatie Klimaatbuffer Oude Maasarm nieuwe kansen voor natuur, water en recreatie INHOUD 1. Waarom een klimaatbuffer? 1 2. De Oude Maasarm 3 3. De klimaatbuffer 8 4. Wat zijn de stappen die nu worden gezet? 16

Nadere informatie

Samen Ontwikkelen. Stuurgroep Nationaal Landschap Groene Hart i.o. 19 september 2012 / concept

Samen Ontwikkelen. Stuurgroep Nationaal Landschap Groene Hart i.o. 19 september 2012 / concept Samen Ontwikkelen Stuurgroep Nationaal Landschap Groene Hart i.o. 19 september 2012 / concept Samen Ontwikkelen 2. Water Bodem & Gebruik 3. Het Groene Hart, met zijn veenweiden, Over de realisatie van

Nadere informatie

Poldergesprekken. 2 e avond 19 februari 2018

Poldergesprekken. 2 e avond 19 februari 2018 Poldergesprekken 2 e avond 19 februari 2018 Pilot poldergesprekken Opzet Avond 1: wat en het nu Kwaliteiten en aandachtspunten Avond 2: de toekomst Hoe kunnen de kwaliteiten worden versterkt en de aandachtspunten

Nadere informatie

Oudland en Noordendijk

Oudland en Noordendijk Oudland en Noordendijk Kansen voor woningbouw in Dordrecht www.investerenindordrecht.nl Opgave: Circa 90 woningen in het hogere segment Beschikbaar: De locatie is in 2020/2021 beschikbaar Oudland: rustig

Nadere informatie

Deltaprogramma Bijlage A. Samenhang in het watersysteem

Deltaprogramma Bijlage A. Samenhang in het watersysteem Deltaprogramma 2013 Bijlage A Samenhang in het watersysteem 2 Deltaprogramma 2013 Bijlage A Bijlage A Samenhang in het watersysteem Het hoofdwatersysteem van Eijsden en Lobith tot aan zee Het rivierwater

Nadere informatie

Wijzigingen Omgevingsplan Flevoland 2006

Wijzigingen Omgevingsplan Flevoland 2006 DEEL C Wijzigingen Omgevingsplan Flevoland 2006 Deel C Wijzigingen Omgevingsplan Flevoland 2006 Voor de belangrijkste tekstblokken uit het Omgevings plan Flevoland 2006 is hierna een voorstel gedaan voor

Nadere informatie

LEVE(ND) ZUID-HOLLAND

LEVE(ND) ZUID-HOLLAND LEVE(ND) ZUID-HOLLAND Een aantrekkelijke provincie met 15 natuurtoppers* Initiatiefnemers: Geen prachtige landschappen zonder soortenrijkdom Zuid-Holland is een prachtige provincie met een grote diversiteit

Nadere informatie

NOVI-perspectiefgebied Utrecht, Gezond Stedelijk Leven voor Iedereen

NOVI-perspectiefgebied Utrecht, Gezond Stedelijk Leven voor Iedereen NOVI-perspectiefgebied Utrecht, Gezond Stedelijk Leven voor Iedereen Het gebied Utrecht, Gezond Stedelijk Leven voor Iedereen heeft betrekking op de band in de stad Utrecht vanaf A12-zone, via Merwedekanaal

Nadere informatie

Deltaprogramma Nieuwbouw en herstructurering. Bouw nú aan de stad van de toekomst

Deltaprogramma Nieuwbouw en herstructurering. Bouw nú aan de stad van de toekomst Deltaprogramma Nieuwbouw en herstructurering Bouw nú aan de stad van de toekomst Wateroverlast Wateroverlast is waarschijnlijk het meest zichtbare probleem. Steeds vaker staan winkels en kelders vol water.

Nadere informatie

Stationskwartier Zwijndrecht. Wonen in het nieuwe stadshart van Zwijndrecht

Stationskwartier Zwijndrecht. Wonen in het nieuwe stadshart van Zwijndrecht Stationskwartier Zwijndrecht Wonen in het nieuwe stadshart van Zwijndrecht Betaalbaar wonen in tuinstad met metropool nabij Zwijndrecht is een groene gemeente met veel potentieel, op een steenworp afstand

Nadere informatie

Ruimtelijke kwaliteit van het Suikerunieterrein en omgeving

Ruimtelijke kwaliteit van het Suikerunieterrein en omgeving Ruimtelijke kwaliteit van het Suikerunieterrein en omgeving Analyse en aanbevelingen - Gemaakt als onderdeel van het beoordelingskader voor ontwikkelingsrichtingen voor het Suikerunieterrein - 6 mei 2010

Nadere informatie

Verslag veldlessen koedood

Verslag veldlessen koedood Verslag veldlessen koedood april - juni 2012 10 juli 2012 Paul Grootenboer ARK Natuurontwikkeling Inleiding Het Barendbos in de Zuidpolder, onderdeel van Klimaatbuffer IJsselmonde, is al een paar jaar

Nadere informatie

tuinweek 2015 Water(overlast) in de tuin Lara de Graaf Landschapsarchitect Groei & Bloei Houten 16 juni 2015

tuinweek 2015 Water(overlast) in de tuin Lara de Graaf Landschapsarchitect Groei & Bloei Houten 16 juni 2015 tuinweek 2015 Water(overlast) in de tuin Lara de Graaf Landschapsarchitect Groei & Bloei Houten 16 juni 2015 Voorstellen multifunctionele landbouw functieverandering landschappelijke inpassing gebiedsontwikkeling

Nadere informatie

Verdroging: tegen gaan van verdroging in het algemeen door beperken van verharding, ruimte voor infiltratie, hydrologisch neutraal ontwikkelen etc.

Verdroging: tegen gaan van verdroging in het algemeen door beperken van verharding, ruimte voor infiltratie, hydrologisch neutraal ontwikkelen etc. WATERTOETSPROCES Globale checklist waterbelangen in de ruimtelijke ordening Bij het watertoetsproces let het waterschap op alle wateraspecten. Doorgaans krijgen het voorkomen van wateroverlast en de zorg

Nadere informatie

Klimaatopgave landelijk gebied

Klimaatopgave landelijk gebied Klimaatopgave in beeld 13 oktober 2016, Hoogeveen Algemene info Klimaatopgave landelijk gebied Bert Hendriks Beleidsadviseur hydrologie 275.500 ha 580.000 inwoners 543 medewerkers 22 gemeenten 4.479 km

Nadere informatie

Trapdijk. Dé multifunctionele stadsdijk. www.rotterdam.nl. nieuwe Trapdijk. oude dijk

Trapdijk. Dé multifunctionele stadsdijk. www.rotterdam.nl. nieuwe Trapdijk. oude dijk www.rotterdam.nl Trapdijk Dé multifunctionele stadsdijk Gemeentewerken Rotterdam ontwikkelt de Trapdijk. Dit is een trapsgewijze dijk, waarvan de treden gebruikt kunnen worden voor wegen, groen, bebouwing,

Nadere informatie

Landschaftspark Duisburg-Nord

Landschaftspark Duisburg-Nord Voorbeeldprojecten Landschaftspark Duisburg-Nord Landschaftspark Duisburg-Nord The water cisterns are now used as wetlands LATZ+PARTNER Data Locatie: Emscherstrasse 71, Duisburg, Duitsland Contact: www.latzundpartner.de

Nadere informatie

Middelburg Polder Tempelpolder. Polder Reeuwijk. Reeuwijk. Polder Bloemendaal. Reeuwijksche Plassen. Gouda

Middelburg Polder Tempelpolder. Polder Reeuwijk. Reeuwijk. Polder Bloemendaal. Reeuwijksche Plassen. Gouda TNO Kennis voor zaken : Oplossing of overlast? Kunnen we zomaar een polder onder water zetten? Deze vraag stelden zich waterbeheerders, agrariërs en bewoners in de Middelburg-Tempelpolder. De aanleg van

Nadere informatie

Alternatieve locaties Hoeksche

Alternatieve locaties Hoeksche Alternatieve locaties Hoeksche Waard Nieuw Reijerwaard / Westelijke Dordtse Oever Nota Ruimte budget 25 miljoen euro (11 miljoen euro voor Nieuw Reijerwaard en 14 miljoen euro voor Westelijke Dordtse Oever)

Nadere informatie

De kustpolders: Hoe behoud een essentiële stap is richting duurzame ontwikkeling

De kustpolders: Hoe behoud een essentiële stap is richting duurzame ontwikkeling De kustpolders: Hoe behoud een essentiële stap is richting duurzame ontwikkeling Prof. dr. Patrick Meire Universiteit Antwerpen Ecosystem management research group De polders, tussen de kust en zandig/zandlemig

Nadere informatie

2. Afkoppelen en vasthouden van regenwater Van regenton naar tuinbeek naar vijver of poel 11

2. Afkoppelen en vasthouden van regenwater Van regenton naar tuinbeek naar vijver of poel 11 Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 1.1 Bergen van water in de buurt 3 1.2 Schoon oppervlaktewater in de wijk 4 1.3 Wat u kunt doen 5 2. Afkoppelen en vasthouden van regenwater 7 2.1 Van regenton 8 2.2 naar tuinbeek

Nadere informatie

Zeker in Hollandse Delta.

Zeker in Hollandse Delta. Zeker in Hollandse Delta. Verkiezingsprogramma PvdA waterschap Hollandse Delta 2019-2023. 1 Verkiezingsmanifest waterschappen PvdA Zuid-Holland. We wonen in een schitterende delta. Al eeuwenlang is water

Nadere informatie

IJsseldelta- Zuid. Nota Ruimte budget 22,4 miljoen euro. Planoppervlak 650 hectare

IJsseldelta- Zuid. Nota Ruimte budget 22,4 miljoen euro. Planoppervlak 650 hectare IJsseldelta- Zuid Nota Ruimte budget 22,4 miljoen euro Planoppervlak 650 hectare Trekker Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer Aanleg Hanzelijn met linksonder viaducten

Nadere informatie

Duiven. Introductie. Bron:

Duiven. Introductie. Bron: Duiven Duiven Introductie Duiven is een levendige gemeente, bestaande uit het dorp Duiven en de kleinere kernen Groessen en Loo, respectievelijk ten zuidoosten en zuidwesten van het dorp Duiven. De gemeente

Nadere informatie

De slimme ecologische oplossing tegen wateroverlast én droogte.

De slimme ecologische oplossing tegen wateroverlast én droogte. De slimme ecologische oplossing tegen wateroverlast én droogte. NATUURBEHEER & LANDBOUW www.hydrorock.com Natuurbeheer en watermanagement Droogte, hittegolven, hevige regenval en overstromingen. Ze komen

Nadere informatie

Etten-Leur. (Bron: www. nederland-in-beeld.nl)

Etten-Leur. (Bron: www. nederland-in-beeld.nl) Etten-Leur (Bron: www. nederland-in-beeld.nl) Introductie Etten-Leur is een middelgrote gemeente in Brabant, gelegen ten westen van Breda. De gemeente bestaat uit één kern van ruim 40.000 inwoners. Door

Nadere informatie

VAN BELANG STICHTING DE LEVENDE DELTA VOOR ELKE ZEEUW. STICHTING DE LEVENDE DELTA VAN BELANG VOOR ELKE ZEEUW 1

VAN BELANG STICHTING DE LEVENDE DELTA VOOR ELKE ZEEUW.  STICHTING DE LEVENDE DELTA VAN BELANG VOOR ELKE ZEEUW 1 STICHTING DE LEVENDE DELTA VAN BELANG VOOR ELKE ZEEUW www.delevendedelta.nl STICHTING DE LEVENDE DELTA VAN BELANG VOOR ELKE ZEEUW 1 HET ONTSTAAN Stichting De Levende Delta is eind jaren 90 van de vorige

Nadere informatie

CHECKLIST ONDERGRONDKANSEN: AANTREKKELIJK WONEN EN WERKEN IN APELDOORN

CHECKLIST ONDERGRONDKANSEN: AANTREKKELIJK WONEN EN WERKEN IN APELDOORN CHECKLIST : AANTREKKELIJK WONEN EN WERKEN IN APELDOORN Versterk de identiteit van de Buitenstad door landschappelijke, aardkundige en archeologische waarden zichtbaar op te nemen in de ruimtelijke inrichting

Nadere informatie

Inhoud. 1. Achtergrond en aanleiding (MER en TICD) 2. Opgave en oplossingen water en groen. 3. Proces en methode. 4. Uitvoering

Inhoud. 1. Achtergrond en aanleiding (MER en TICD) 2. Opgave en oplossingen water en groen. 3. Proces en methode. 4. Uitvoering Inhoud 1. Achtergrond en aanleiding (MER en TICD) 2. Opgave en oplossingen water en groen 3. Proces en methode 4. Uitvoering 5. Afsluiting en conclusie 1. Achtergrond Hart van TICD Ontwikkelingen tbv versterken

Nadere informatie

Herontwikkeling Nieuwe Driemanspolder

Herontwikkeling Nieuwe Driemanspolder Herontwikkeling Nieuwe Driemanspolder Droge voeten, schoon water 247-028-00224 Projectgebied De Nieuwe Driemanspolder wordt aan noordzijde begrensd door de Wilsveen, aan de oostzijde door de Voorweg, de

Nadere informatie

Water in beeld. Toestand en toekomst van het West-Brabantse watersysteem

Water in beeld. Toestand en toekomst van het West-Brabantse watersysteem Water in beeld Toestand en toekomst van het West-Brabantse watersysteem Waterschap Brabantse Delta zorgt zowel voor de aan- en afvoer van water als ook voor de kwaliteit ervan. Zo kunnen recreanten op

Nadere informatie

Stad van de Zon, Heerhugowaard

Stad van de Zon, Heerhugowaard Voorbeeldprojecten Stad van de Zon, Heerhugowaard Stad van de Zon, Heerhugowaard Jan Tuijp Data Locatie: De Stad van de Zon, Heerhugowaard Contact: Gemeente Heerhugowaard Opdrachtgever: Gemeente Heerhugowaard,

Nadere informatie

Lesbrief. Dijken. Kijken naar dijken. www.wshd.nl/lerenoverwater. Afdeling Communicatie waterschap Hollandse Delta

Lesbrief. Dijken. Kijken naar dijken. www.wshd.nl/lerenoverwater. Afdeling Communicatie waterschap Hollandse Delta Lesbrief Dijken Kijken naar dijken www.wshd.nl/lerenoverwater Afdeling Communicatie waterschap Hollandse Delta Kijken naar dijken Zonder de duinen en de dijken zou jij hier niet kunnen wonen: bijna de

Nadere informatie

DIVERSITEIT ALS TROEF REGIONAAL OMGEVINGSBEELD REGIO ALKMAAR

DIVERSITEIT ALS TROEF REGIONAAL OMGEVINGSBEELD REGIO ALKMAAR DIVERSITEIT ALS TROEF REGIONAAL OMGEVINGSBEELD REGIO ALKMAAR REGIONALE RAADSAVOND 5 april 2017 AGENDA Oogst van de ronde door de regio Lezing van de regio Het Omgevingsbeeld voor de regio Alkmaar 2 OMGEVINGSBEELD

Nadere informatie

Kaart zonneveld Farm Frites gebiedsvisie

Kaart zonneveld Farm Frites gebiedsvisie Kaart zonneveld Farm Frites gebiedsvisie Groene randen Gezien de ligging van het zonneveld is gekozen voor een open uitstraling, de randen worden verzacht met een groen blauwe structuur. Royale watergangen

Nadere informatie

Zoekopdrachten bij Het water komt. **

Zoekopdrachten bij Het water komt. ** Module 1 De geschiedenis van de Delta. 1 Strijd tussen land en water 2 Overstromingen door de eeuwen heen 3 Oorzaken van overstromingen: de mens zelf 4 Waterbeheer. Blz. 4 Achter de duinen had je veengronden

Nadere informatie

Klimaatadaptatie in Zwolle (IJsselvechtdelta)

Klimaatadaptatie in Zwolle (IJsselvechtdelta) Agenda Stad Concernstaf CSADV Stadhuis Grote Kerkplein 15 Postbus 538 8000 AM Zwolle Telefoon (038) 498 2092 www.zwolle.nl Klimaatadaptatie in Zwolle (IJsselvechtdelta) Hoe houden we onze delta leefbaar

Nadere informatie

LEVEN MET WATER STRATEGIE WATERVEILIGHEID EN KLIMAATBESTENDIGHEID IN DE IJSSEL-VECHTDELTA

LEVEN MET WATER STRATEGIE WATERVEILIGHEID EN KLIMAATBESTENDIGHEID IN DE IJSSEL-VECHTDELTA LEVEN MET WATER STRATEGIE WATERVEILIGHEID EN KLIMAATBESTENDIGHEID IN DE IJSSEL-VECHTDELTA STRATEGIE KLIMAATBESTENDIGHEID & MEERLAAGSVEILIGHEID IJSSEL-VECHTDELTA De IJssel-Vechtdelta is een gebied dat onderdeel

Nadere informatie

Waterschap De Dommel. Waterberging. De visie tot 2050 op hoofdpunten

Waterschap De Dommel. Waterberging. De visie tot 2050 op hoofdpunten Waterschap De Dommel Waterberging De visie tot 2050 op hoofdpunten Inhoud 2 De waterbergingsvisie van Waterschap De Dommel; doel, kader en status 4 Werknormen wat zijn dat? 5 Waterschap De Dommel kan niet

Nadere informatie

Verbeterd DroogmakerijSysteem PARK21

Verbeterd DroogmakerijSysteem PARK21 Verbeterd DroogmakerijSysteem PARK21 Noot vooraf Het is de intentie dat dit Verbeterd Droogmakerij Systeem ooit in de gehele polder geïntroduceerd zal worden, zowel in stedelijk als landelijk gebied. Dit

Nadere informatie

SAMENVATTING SAMENVATTING

SAMENVATTING SAMENVATTING SAMENVATTING Hoe waardeert en beleeft de Nederlandse bevolking de ruimtelijke kwaliteit van haar leefomgeving? Deze nulmeting van de Belevingswaardenmonitor Nota Ruimte beschrijft hoe aantrekkelijk Nederlanders

Nadere informatie

Goeree-Overflakkee: Ouddorp, Stellendam en Herkingen. Bron: beeldbank.rws.nl

Goeree-Overflakkee: Ouddorp, Stellendam en Herkingen. Bron: beeldbank.rws.nl Goeree-Overflakkee: Ouddorp, Stellendam en Herkingen Bron: beeldbank.rws.nl Introductie Herkingen, Stellendam en Ouddorp zijn gelegen op Goeree-Overflakkee, het meest zuidelijke eiland van de Zuid-Hollandse

Nadere informatie

WATERHUB: HALTE ALS ICONISCHE STADSPOORT

WATERHUB: HALTE ALS ICONISCHE STADSPOORT WATERHUB: HALTE ALS ICONISCHE STADSPOORT Waterhub Waterbus en haar opdrachtgevers willen de komende jaren meer forenzen, toeristen, bewoners en bezoekers over water vervoeren. Het netwerk voor openbaar

Nadere informatie

Provincie Vlaams Brabant

Provincie Vlaams Brabant 156 Provincie Vlaams Brabant OPEN RUIMTE Open ruimte is de zuurstof van onze ruimte. Het is dus een kostbaar goed, dat we moeten beschermen. Voor de Visienota Ruimte betekent dit dat we de verdere inname

Nadere informatie

Met vriendelijke groet, Vera Dam directeur Natuur en Milieufederatie Flevoland

Met vriendelijke groet, Vera Dam directeur Natuur en Milieufederatie Flevoland Voor uw programma voor de waterschapsverkiezingen geven wij u graag punten ter inspiratie mee die wij en onze 55 aangesloten organisaties belangrijk vinden, zodat we ook in de toekomst prettig kunnen wonen

Nadere informatie

ADVIES MEANDERENDE MAAS Dijktraject Ravenstein-Lith

ADVIES MEANDERENDE MAAS Dijktraject Ravenstein-Lith ADVIES MEANDERENDE MAAS Dijktraject Ravenstein-Lith 7 februari 2019 Uitgebracht aan: In afschrift aan: het College van Gedeputeerde Staten Noord-Brabant t.a.v. Mevrouw N. Wester, programmamanager Milieu

Nadere informatie

Herinrichting De Zaag

Herinrichting De Zaag Herinrichting De Zaag Recreatieve voorzieningen Een project van: het Zuid-Hollands Landschap, Rijkswaterstaat en gemeente Krimpenerwaard Met medewerking van: Provincie Zuid-Holland (URG) Herinrichting

Nadere informatie

KLIMAATBUFFER IJSSELMONDE STADSHAVENS ROTTERDAM -XL- Aanbevelingen voor een duurzame inrichting van het watersysteem

KLIMAATBUFFER IJSSELMONDE STADSHAVENS ROTTERDAM -XL- Aanbevelingen voor een duurzame inrichting van het watersysteem KLIMAATBUFFER IJSSELMONDE STADSHAVENS ROTTERDAM -XL- Aanbevelingen voor een duurzame inrichting van het watersysteem 2 Klimaatbuffer IJsselmonde Stadshavens Rotterdam -XL- Aanbevelingen voor een duurzame

Nadere informatie

Structuurvisie Middengebied Noordwijk

Structuurvisie Middengebied Noordwijk Structuurvisie Middengebied Noordwijk Deze folder is een korte samenvatting van de structuurvisie Middengebied Noordwijk, zoals vastgesteld door de gemeenteraad op 20 april 2005. De zone van het oorspronkelijke

Nadere informatie

Nieuwkoopse Plassen. Op weg naar water van topkwaliteit. Droge voeten, schoon water

Nieuwkoopse Plassen. Op weg naar water van topkwaliteit. Droge voeten, schoon water Nieuwkoopse Plassen Op weg naar water van topkwaliteit De Nieuwkoopse Plassen en het aangrenzende gebied vormen een prachtig natuurgebied. We werken samen met anderen aan verbetering van de waterkwaliteit

Nadere informatie

Groningen Meerstad >>>

Groningen Meerstad >>> Groningen Meerstad >>> Groningen Meerstad Opgenomen in jaarboek landschapsarchitectuur en stedenbouw 01 / 03 project Masterplan Groningen Meerstad locatie Groningen ontwerpers Remco Rolvink, Hilke Floris,

Nadere informatie

Noordoevers Zwijndrecht. Rustig wonen in het park aan de rand van een uniek getijdengebied

Noordoevers Zwijndrecht. Rustig wonen in het park aan de rand van een uniek getijdengebied Noordoevers Zwijndrecht Rustig wonen in het park aan de rand van een uniek getijdengebied Wonen aan de rand van een uniek getijdengebied Wilt u eigentijds wonen in het park aan de rand van een uniek getijdengebied?

Nadere informatie

Droge voeten voor Sint-Oedenerode. Informatieavond 12 december 2018

Droge voeten voor Sint-Oedenerode. Informatieavond 12 december 2018 Droge voeten voor Sint-Oedenerode Informatieavond 12 december 2018 Informatie-avond 19.30u Welkom (Rob van Veen) 19.40u Kansen benutten (wethouder Harry van Rooijen) 19.50u Opgave waterschap (lid DB Jac

Nadere informatie

Struinen door De Stille Kern

Struinen door De Stille Kern 58 Horsterwold Struinen door De Stille Kern Een 900 hectare groot natuurgebied waar natuurlijke processen volop de ruimte krijgen. Het gebied wordt begraasd door een kudde konikpaarden, die zorgen voor

Nadere informatie

Zoet is goed maar een beetje zout smaakt beter door Pier Vellinga *) Spaarwater eindsymposium Schouwburg de Harmonie, Leeuwarden, 12 maart 2019

Zoet is goed maar een beetje zout smaakt beter door Pier Vellinga *) Spaarwater eindsymposium Schouwburg de Harmonie, Leeuwarden, 12 maart 2019 Zoet is goed maar een beetje zout smaakt beter door Pier Vellinga *) Spaarwater eindsymposium Schouwburg de Harmonie, Leeuwarden, 12 maart 2019 Presentatie in drie delen: 1. Het klimaat verandert; wat

Nadere informatie

Heukelum. Zicht op de Linge

Heukelum. Zicht op de Linge Heukelum Zicht op de Linge Het stadje Heukelum is een van de vijf kernen van de gemeente Lingewaal. Heukelum ligt in de Tielerwaard, aan de zuidoever van de rivier de Linge, in een van de meest westelijke

Nadere informatie

Het Groene Hart mooi dichtbij. ANWB-visie op de recreatieve inrichting van het Groene Hart: samenvatting

Het Groene Hart mooi dichtbij. ANWB-visie op de recreatieve inrichting van het Groene Hart: samenvatting Het Groene Hart mooi dichtbij ANWB-visie op de recreatieve inrichting van het Groene Hart: samenvatting Groene Hart mooi dichtbij Een recreatievisie voor het Groene Hart Voor recreatie buitenshuis wil

Nadere informatie

Oplegnotitie NNN-gebied, IJsselzone, Veerweg Olst

Oplegnotitie NNN-gebied, IJsselzone, Veerweg Olst Oplegnotitie NNN-gebied, IJsselzone, Veerweg Olst Project: 16M8038 Onderwerp: Oplegnotitie NNN-gebied, IJsselzone, Veerweg Olst Datum: 15 maart 2018 Auteur: Ing. D. van der Veen (ecoloog LievenseCSO) Bestemd

Nadere informatie

Station Nieuwe Meer Het internationale & inclusieve woon- en werkgebied van Nieuw West

Station Nieuwe Meer Het internationale & inclusieve woon- en werkgebied van Nieuw West Station Nieuwe Meer Het internationale & inclusieve woon- en werkgebied van Nieuw West 2030 Station Nieuwe Meer is niet alleen een nieuwe metrostation verbonden met Schiphol, Hoofddorp, Zuidas en de Amsterdamse

Nadere informatie

Van harte welkom op de bewonersavond. WaardeVOL Brummen. 26, 27 en 28 november 2018

Van harte welkom op de bewonersavond. WaardeVOL Brummen. 26, 27 en 28 november 2018 Van harte welkom op de bewonersavond WaardeVOL Brummen 26, 27 en 28 november 2018 Doel Dit project gaat over een toekomstbestendige inrichting en beheer van uw leefomgeving. Samen met u willen wij voorwaarden

Nadere informatie

FAZ: ja AB: Ja Opdrachtgever: Jelmer Kooistra

FAZ: ja AB: Ja Opdrachtgever: Jelmer Kooistra Onderwerp: Stedelijke wateropgave - waterberging Musselkanaal Nummer: Bestuursstukken\1836 Agendapunt: 9 DB: Ja 7-4-2015 BPP: Ja 24-4-2015 FAZ: ja 24-4-2015 VVSW: Nee AB: Ja 13-5-2015 Opsteller: Robert

Nadere informatie

Welkom! Wateravond Noord. 27 juni 2017

Welkom! Wateravond Noord. 27 juni 2017 Welkom! 27 juni 2017 Wateravond Noord 19.00 Inloop 19.30 Opening avondvoorzitter 19.35 Inleiding gebiedscommissie 19.45 Presentatie wateropgave Rotterdam 19.55 Presentatie Aanpak Buitenruimte Agniesebuurt

Nadere informatie

DIVERSITEIT ALS TROEF REGIONAAL OMGEVINGSBEELD REGIO ALKMAAR

DIVERSITEIT ALS TROEF REGIONAAL OMGEVINGSBEELD REGIO ALKMAAR DIVERSITEIT ALS TROEF REGIONAAL OMGEVINGSBEELD REGIO ALKMAAR PORA 5 april 2017 AGENDA Oogst van de ronde door de regio Lezing van de regio Het Omgevingsbeeld voor de regio Alkmaar OMGEVINGSBEELD PLANNING

Nadere informatie

Verkiezingsprogramma. Water Natuurlijk Rijn en IJssel

Verkiezingsprogramma. Water Natuurlijk Rijn en IJssel Verkiezingsprogramma 2019 2023 Water Natuurlijk Rijn en IJssel Inleiding Voor u ligt het conceptverkiezingsprogramma van Water Natuurlijk Rijn en IJssel In de komende periode gaan we in gesprek met inwoners

Nadere informatie

(Regionale) gebiedsinformatie over huidig watersysteem

(Regionale) gebiedsinformatie over huidig watersysteem Memo DM 1013497 Aan: Marktpartijen uitwerking plannen het Burgje, gemeente Bunnik Van: Beke Romp, Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden Datum: 13 januari 2016 Onderwerp: Notitie gebiedskenmerken (waterthema

Nadere informatie

Wijs met water! Verkiezingsprogramma

Wijs met water! Verkiezingsprogramma Wijs met water! Verkiezingsprogramma Waterschap Hollandse Delta Lijst 10 www.wijsmetwaterhollandsedelta.nl In uw handen ligt het verkiezingsprogramma van onze partij. Graag willen wij u kennis laten maken

Nadere informatie

landschapskunst in de Biesbosch WASSENDE MAAN Paul de Kort 2008

landschapskunst in de Biesbosch WASSENDE MAAN Paul de Kort 2008 landschapskunst in de Biesbosch WASSENDE MAAN Paul de Kort 2008 ZOETWATERGETIJ Haringvlietsluizen Rotterdam Dordrecht De watersnoodramp ramp van 1953 heeft in 1970 geleid tot het afsluiten van het Haringvliet.

Nadere informatie

Presentatie van gebiedsavond Peilbesluit Zegveld Gebiedsavond De Haak 29 oktober 2018

Presentatie van gebiedsavond Peilbesluit Zegveld Gebiedsavond De Haak 29 oktober 2018 Presentatie van gebiedsavond Peilbesluit Zegveld Gebiedsavond De Haak 29 oktober 2018 In gesprek over het water(peil) in De Haak, Zegveld en alternatieven voor het toekomstig waterpeil Programma Welkom

Nadere informatie

Bewonersvereniging Noordwest

Bewonersvereniging Noordwest Bewonersvereniging Noordwest Centrum Publieksparticipatie Natura 2000 T.a.v. 65 Postbus 30316 2500 GH Den Haag Betreft: Zienswijze van de Bewonersvereniging Noordwest (Wageningen) op aanwijzing van Het

Nadere informatie

Het sprookje van. Wonen. op het mooiste plekje van. Uden

Het sprookje van. Wonen. op het mooiste plekje van. Uden Het sprookje van Wonen op het mooiste plekje van Uden park maashorst parkmaashorst.nl P ark M aashorst 1 Uden Noord, grenzend aan Maashorst, is het ideale gebied voor een bijzondere ontwikkeling. Op de

Nadere informatie

Landschapspark De Danenberg. Landschapsvisie De Danenberg Landschapspark De Danenberg

Landschapspark De Danenberg. Landschapsvisie De Danenberg Landschapspark De Danenberg Landschapsvisie De Danenberg presentatie dorpsraad Slijk-Ewijk 12-12-2017 V.o.f. De Brouwerij Partners: Inhoudsopgave Historie Gebied Het plan Beheer en onderhoud Boerderij De Danenberg Historie 2002:

Nadere informatie

Water en Natuur: Een mooi koppel!

Water en Natuur: Een mooi koppel! Water en Natuur: Een mooi koppel! Onderzoek naar de succesfactoren, belemmeringen en kansen voor het meekoppelen van water en natuur Tim van Hattum (Alterra Wageningen UR) Aanleiding Deltaprogramma gaat

Nadere informatie