Binnenkort hebben tomatentelers het heel druk. In november en december worden de kassen geruimd om plaats te maken voor nieuwe planten, waarvan de teelt zo rond januari/februari begint. Bij ruiming houden de telers veel loof over, zo’n 30 tot 50 ton per hectare. Dat wordt afgevoerd, gedroogd en daarna verdwijnt het meestal in de verbrandingsoven of wordt het gecomposteerd. Afvoeren van het ‘natte’ loof kost 30 euro per ton en als je een aantal hectares hebt, loopt dat fors in de papieren. Bij een aantal telers gaat binnenkort het loof naar papierfabriek Smurfit Kappa in Roermond voor een proef waar het wordt gebruikt als grondstof voor het produceren van papier. Voordat het loof verwerkt kan worden tot pulp, de basisgrondstof voor papier, is er wel een en ander aan vooraf gegaan.
Teelttechniek en afzetmogelijkheden
Het idee ontstond tijdens de Floriade in 2012 waar telers en de papierfabriek de mogelijkheid bespraken of er meer gedaan kon worden met het tomatenloof. Na geslaagde tests op labschaal komen er proeven die twee jaar gaan duren waarbij alle processtappen in de gehele keten worden meegenomen. ‘Wij kijken naar de teelttechniek, de verwerkingsmogelijkheden en naar de afzetmogelijkheden’, vertelt Anton Winkelmolen die optreedt als projectcoördinator. Winkelmolen is werkzaam bij Arvalis, een verzelfstandigde dochter van de LLTB, de Limburgse Land- en Tuinbouwbond. Het project opereert onder de vlag van Greenport Venlo Innovation Center, een samenwerkingsverband tussen ondernemers, overheid, onderzoekers, onderwijs en de omgeving, gericht op economische versterking van de regio.
Lange vezels
Smurfit Kappa, de gebruiker van het loof, ontvangt dat verhakseld en in droge vorm. Nu is oud papier de grondstof en daarvan gebruikt de fabrikant gigantische hoeveelheden; een kwart van alle oud papier in Nederland gaat naar Roermond. Toevoeging van tomatenloof verbetert de kwaliteit van het eindproduct omdat er lange vezels in zitten. Daarvoor moet het verpulverde loof wel schoon zijn en dat is het grootste obstakel in de keten van oogsten, verwerken en hergebruiken. Het bij de teler opgehaalde loof is namelijk vervuild met touw (waarlangs de planten omhoog klimmen) en soms ook met kunststof clips (waarmee de planten worden vastgezet). Het touw en de clips worden door afvalverwerker Milieu Service Zuid eruit gehaald en dat kost tijd en geld.
Zuiveren van biomassa
De ‘natte’ biomassa wordt in een langdurig proces vershredderd en gedroogd en tijdens dat proces worden touw en clips eruit gezeefd. Hoewel relatief weinig telers kunststof clips gebruiken, is het verwijderen daarvan lastig omdat het vaak kleine stukjes zijn. Erik Davids, directeur van Milieu Service Zuid: ‘Wij hebben optische scheiders en andere apparatuur, maar eigenlijk zou je moeten proberen die plastic clips te vervangen door andere producten, liefst door een touwachtig iets of iets van metaal.’ Tomatenteler Bart van Wylick, die meedoet aan het project, ziet dat echter anders. De teeltwijze veranderen? Dat zie ik niet snel gebeuren. IJzeren haken in plaats van plastic clips…..ik zie het niet zo. Ander touw dat oplosbaar is, zou kunnen, maar is nog niet beschikbaar.’
Andere teeltwijze
Ook projectleider Winkelmolen wijst er op dat telers niet graag willen ingrijpen in het bestaande teeltproces. Toch zal de praktijkproef op industriële schaal moeten uitwijzen of er andere mogelijkheden zijn en dan gaat het inderdaad om ijzeren haken in plaats van kunststof clips en oplosbaar touw. Hoewel telers terughoudend zijn in het aanpassen van hun teeltmethode, zijn zij wel degenen voor wie de afvoer van het loof een directe kostenpost is. Wat er daarna mee gebeurt, is voor hen niet zo interessant maar het zou kunnen dat in de toekomst hun eigen afval toch weer bij hun tomaten terugkomt. Nu wordt het afval als droge stof gebruikt voor de productie van papier, maar er zijn ook plannen om er kartonnen bakjes van te maken voor tomaten. ‘En dan heb je natuurlijk wel een leuk marketingverhaal’, meent Winkelmolen. Dat wordt nog interessanter als ook de paprika wordt betrokken in het project want uit kleinschalige proeven is gebleken dat afval van de paprika nog betere vezels heeft dan tomaat en daarmee kan hoogwaardiger papier worden geproduceerd.
Constante levering
Volgens Jo Cox, algemeen directeur Smurfit Kappa in Roermond, kunnen ook bietenloof, stro, gras of andere gewassen gebruikt worden vanwege de daarin aanwezige vezels. ‘Wij zetten in op de circulaire economie en willen met name in de regio de ketens sluiten. Belangrijk is wel dat wij als bulkproducent verzekerd willen zijn van een constante aanvoer om procesverstoringen in onze volcontinue productie te voorkomen. Bij tomaten heb je te maken met een seizoensproduct en wellicht zijn ook andere aanvullende gewasproducten noodzakelijk vanwege hun vezels.’ Cox benadrukt dat in Roermond die vezels goed gebruikt kunnen worden en wellicht is die vezelrijke biomassa ook interessant voor andere vestigingen van Smurfit Kappa.
Van tomaat naar tomatenbakje
Voor Smurfit Kappa is biomassa van de tomaat (en eventueel paprika of een ander gewas) goed voor hun groene imago en een goede grondstof, maar in het geheel van de productie een minieme hoeveelheid. Als de test positieve resultaten geeft en nog veel meer tomaten- en paprikatelers in Noord- en midden-Limburg gaan meedoen, dan kom je al gauw tot een paar honderd hectare. ‘Met 5000 ton zou je het dan heel goed doen’, rekent Winkelman voor. Maar het is op het geheel niet zoveel. Smurfit Kappa heeft op jaarbasis een papierproductie van bijna 600.000 ton.’ Maar zeker als de betere vezels van paprika ook een rol gaan spelen, kan er golfkarton van de biomassa worden gemaakt en is de verwaarding hoger.
