Familiekwesties in de landbouw
95% van de gestrande bedrijfsovernames wordt veroorzaakt door relationele problemen 95% van de gestrande bedrijfsovernames wordt veroorzaakt door relationele problemen. Emoties gepaard met communicatie. Iedereen kan de vinger op de zere plek leggen. Maar wat kunnen we eraan doen? Familiedeskundige Else-Marie van den Eerenbeemt is gespecialiseerd in familiekwesties in de landbouw en geeft raad om familiekwesties in de landbouw te vermijden.
Tekst: Ellen van den Manacker Wat maakt familieverhoudingen zo interessant? “Familie is de enige band die tegen dood en scheiding bestand is. Lang na de dood van een ouder blijven ze een rol spelen. Familiebanden zijn levenslang. Ze hebben veel meer invloed op mensen dan ze denken. Broers en zussen zijn de getuigen van je leven. Zij kunnen vertellen wanneer jij je eerste stapjes zette en hoe het bedrijf er vroeger uit zag. Een gekozen relatie kan altijd ophouden, iemand kan je ex worden. De band met familie loopt door verschillende generaties en is veel sterker.” Zijn agrarische families anders dan stadse families? “Agrarische gezinnen hebben veel verbondenheid. De kracht van een boerengezin is dat ze een gezamenlijk belang hebben: het familiebedrijf. Kinderen maken het bedrijf vanaf de borst mee, dat geeft een hele grote samenhang. De structuur van landbouwfamilies is anders dan bij stadse gezinnen, omdat er gewerkt en geleefd wordt op het bedrijf. Generaties zijn ook heel belangrijk in familiebedrijven. Een familiebedrijf heeft heel veel geschiedenis, waardoor verplichtingen groter worden.” Wat voor verplichtingen? “De verwachting dat een bedrijf voortgezet wordt door de volgende generatie. Een kenmerk van een agrarisch bedrijf is dat er veel dubbele boodschappen zijn. Ouders willen hun kinderen vrij laten in de keuzes die ze maken, kinderen hoeven het bedrijf niet over te nemen, maar diep in hun hart zouden ze het jammer vinden en zijn ze teleurgesteld als het bedrijf geen opvolger heeft. Het is kwetsbaar om zoiets uit te spreken.” Generaties zijn dus heel belangrijk in agrarische families? “Generaties zijn heel belangrijk in de landbouw. Generatieconflicten zijn daarom ook aanwezig. De vader weet vaak hoe het moet, hij heeft het van zijn eigen vader geleerd en dan komt zijn
kind aan met computergestuurde technieken. De oude generatie vindt die flauwekul niet nodig, maar vergeet dat de nieuwe generatie heel anders is opgeleid. Dat is een soort van verbittering. De oude generatie vindt dat de nieuwe generatie van hen moet leren. Geef de nieuwe generatie de ruimte en als nieuwe generatie geef je ouders erkenning. Zij zijn ten slotte diegenen die met eigen handen een prachtig bedrijf voor jullie hebben opgebouwd.”
“De kracht van een boerengezin is dat ze een gezamenlijk belang hebben: het familiebedrijf”
de bedrijfsovername? Praten over emoties is moeilijk, maar kan uiteindelijk veel opleveren.” Wat is uw advies voor landbouwfamilies om wringing te voorkomen? “Iedereen moet gehoord worden, voordat er grote beslissingen vallen. Ook de broer die in Australië woont, ook de zus die onderwijzeres is. Wat willen zij met het bedrijf, wie vinden ze geschikt als opvolger. Iedereen moet zijn zegje gedaan hebben. Dingen worden vaak niet uitgesproken en kinderen worden niet betrokken bij grote beslissingen. Terwijl elk kind veel waarde hecht aan het bedrijf omdat het van kleins af aan hun leefwereld en realiteit was. Als ze het gevoel hebben niet gehoord te worden, of het gevoel dat de bedrijfsopvolger in alles wordt voorgetrokken, dan kunnen die kinderen later dwars gaan liggen en dan zeggen: ‘ja maar, mij is niks gevraagd’.”
Wat zijn nog meer familiekwesties die spelen in de landbouw? “Schoonfamilie. De zoon vindt een leuke vrouw, trouwt ermee en ze gaan samenwonen op het ouderlijk bedrijf, waar pa en ma ook nog wonen. Er ontstaan spanningen tussen schoondochter en schoonmoeder. De zoon doet er niets aan, hij wil geen partij kiezen. Soms wordt dit zo’n grote kwesties, dan moet er partij gekozen worden, wat onmogelijk is. Mijn advies hierin is: laat schoonmoeder en schoondochter wat ondernemen buiten het bedrijf om, of laat ze het samen uitpraten.” Zijn boeren te nuchter om te praten over gevoelens? “Boeren worden als nuchter neergezet, maar ik zie ze niet zo. Als het gaat om hun familie en het bedrijf dan zijn ze heel emotioneel. Ik kan dat onderschrijven. Wat mij wel opvalt is dat ze emoties niet laten merken. Een moeder vertelde mij dat ze altijd huilend tussen de koeien liep, maar niets liet zien aan haar familie. In agrarische families wordt weinig gepraat over emoties. In mijn lezingen ‘familiekwesties in de landbouw’ ga ik hier op in door te wijzen op de kracht en de kwetsbaarheid. Is het verkeerd als uw dochter uw emoties ziet? Is het erg om te vertellen dat vader ’s nachts wakker ligt van
Else-Marie van den Eerenbeemt (65) is specialist op het gebied van familieverhoudingen. Ze geeft consulten aan onder andere familiebedrijven. Ze is docent aan verschillende Hogescholen en instellingen, ze geeft lezingen, workshops en schreef verschillende boeken over familiekwesties (‘Door het oog van de familie; liefde, leed en loyaliteit’ en ‘De Liefdesladder’)
BNDR
21