RAPPORTAGE MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD ONDERNEMEN

Transcriptie

1 RAPPORTAGE MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD ONDERNEMEN VAN DE NEDERLANDSE VISSECTOR

2 Inhoud 1. Voorwoord 6 Interview met Bart van Olphen 8 2. Vis Verantwoord 9 Duurzaamheid 9 People 10 Planet 10 Profit 11 Negen afspraken 11 Samenwerken 11 Verantwoorde Vis Prijs 12 Adri Bout van Seafarm b.v. uit Kamperland 13 Interview met Hendrik Romkes De Nederlandse vissector 15 Actieve vloot van de zeevisserij en de kustvisserij (per 31 december) 15 Vangst en productie in Afslagen 17 Vis via afslagen Nederland 17 Belangrijkste soorten voor NL visserij 17 Ontwikkeling visprijzen, belangrijkste soorten op Nederlandse visafslagen 18 Waarde vissoortgroepen in 2008 verhandeld via Nederlandse visafslagen 18 (Groot)handel en verwerking 18 Arbeid en Scholing 18 Arbeidsmarkt 20 Visserijonderwijs 20 Consumptie 21 Interview met Nathalie Steins Meerjarenplan Verantwoorde Vis 24 Interview met Kees Taal Verantwoorde vis initiatieven Gedragscodes / keurmerken 32 VIV Code of Conduct 32 3

3 4 MSC-label (Marine Stewardship Council) 32 Certificaat voor de visserij 32 Certificaat voor de handel (Chain of Custody) 33 Kopgroep Duurzame Noordzee Visserij 33 Certificaat Verantwoordelijk Vissen 34 Goede Vissers / Waddengoud 34 Streekkeurmerk ZuiderZeeZilver Brandstof & energiebesparing / reduceren afval en emissies 35 Brandstof & energiebesparing 35 KIMO fishing for litter 35 Rokerij 36 PFA Alternatieve vistuigen / selectiviteit / beperking visserij / van aanvoer naar kweek 37 Garnalen 37 Aal 37 Mosselen 38 Kweek 39 Platvis visserij 39 Eco-catcher 40 Sumwing 40 Pulskor 40 Flyshoot 41 Twinrig 41 Hydrorig 41 Pelagische visserij Innovatie en marketing 43 Vis & Seizoen 43 Public-Private Partnerships Arbeid en scholing, onderzoek 44 Cursus Vissen met Toekomst 44 Upgrade visserijkunde 44 Cursus handel duurzame vis 45

4 Sociale innovatie 45 Kadervorming voor een duurzame Noordzeevisserij Onderzoek 46 Ontwikkeling van een Visserij Besluit en Ondersteuning Systeem 46 Onderzoek van de Pelagic Freezer-Trawler Association Gezondheid / goede doelen 47 Gezondheidswinst volgens RIVM 47 Veiling eerste vaatje Hollandse nieuwe 47 Veiling eerste Oosterschelde kreeft 47 Stichting Vissers voor vissers 47 Interview Michel Huijser 48 Lijst met gebruikte afkortingen 50 Verantwoording 51 Colofon 51 5

5 6 Voorwoord Voor u ligt de tweede rapportage van de Nederlandse vissector op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen. We laten zien welke ontwikkelingen spelen op het gebied van duurzaamheid. Met een eerste verslag achter ons (2007) kunnen we in dit tweede verslag terugblikken op resultaten die inmiddels behaald zijn, weergeven welke initiatieven er momenteel worden uitgevoerd en vooruitblikken op de weg die voor ons ligt. Deze tijdslijn laat ook zien dat verduurzaming een proces is. Dat proces kost tijd. Voor sommigen zal het te traag gaan en voor anderen te snel. Het is een proces van voortschrijdend inzicht en van vallen en opstaan. Maar het is vooral een proces dat in gang gezet is en de goede kant op gaat. De ontwikkelingen binnen de vissector vinden plaats in een tijd dat er veel aandacht is voor maatschappelijk verantwoord ondernemen. De economische crisis heeft dat belang alleen maar onderstreept. Ondernemen kan niet alleen gericht zijn op winst, maar moet dusdanig worden ingevuld dat het recht doet aan mens en milieu. Alleen dan kan een onderneming continueren en opereert deze op duurzame wijze. Ook bestaat toenemende aandacht voor de vissector in het bijzonder. De media berichten zeer regelmatig over de mondiale problematiek in relatie tot visproductie. Problemen waarop gewezen wordt zijn overbevissing en de negatieve impact die visproductie (uit de wilde vangst of kweek) kan hebben op de omgeving, hetzij door bijvangst, bodemberoering of bijvoorbeeld door ontsnappingen van vis uit kwekerijen. Geassocieerde problemen met vis zijn bijvoorbeeld de aanwezigheid van contaminanten in vis maar ook de zorgelijke toestand van koraalriffen en mangroves. Het is een breed palet aan problemen, sommigen zijn direct gerelateerd aan visserij, maar andere kunnen ook te maken hebben met klimaatverandering en vervuiling. Hoe dan ook als vissector moet je er wat mee. De Nederlandse sector doet continu aan zelfonderzoek op dit gebied. In de commissie Verantwoorde Vis zit de hele Nederlandse keten aan tafel en komen alle onderwerpen aan bod. Daarbij gaat het om de Nederlandse productie van vis, in de visserij en kweek maar ook om de handel en verwerking van vis. Sinds het eerste verslag (2007) is er heel wat gebeurd. Er zijn in de aanvoersector diverse convenanten afgesloten met de overheid en maatschappelijke organisaties, er zijn kenniskringen opgericht en diverse projecten kwamen tot stand dankzij de financiering via het Visserij Innovatie Platform. Ook de handel heeft niet stil gezeten. Zo hebben de Nederlandse visimporteurs een gedragscode ontwikkeld (2007) en eind 2008 is in Europees Verband door de AIPCE een gedragscode aangenomen ten aanzien van IUU visserij. IUU staat voor illegale, ongereguleerde of niet geregistreerde visserij. Met de gedragscode weren de Europese handelaren vis, afkomstig uit deze visserijen. Zowel op de binnenlandse als de buitenlandse markt neemt de behoefte aan duurzaam gevangen of gekweekte vis toe. De handelsbedrijven (groothandel, verwerking en detailhandel) voelen de druk van afnemers en NGO s om aan deze eisen tegemoet te komen. Het aantal initiatieven om zich op een duurzame manier te profileren neemt dan ook toe. Zowel in de aanvoer als in de handel is de sector druk bezig met certificering; veelal gaat het om MSC maar ook andere duurzaamheidslabels worden gebruikt en ontwikkeld (zie hoofdstuk 5). In 2009 is tevens een start gemaakt met de ontwikkeling van ASC, een label voor de kweekvis. Het Wereld Natuur Fonds heeft hiertoe het initiatief genomen en ontwikkelt dit verder in de context van het Initiatief Duurzame Handel samen met Nederlandse bedrijven. Nederland speelt een belangrijke rol in de wereldwijde handel in vis en is daarom een logische partner. De verwachting is dat het label over een aantal jaren beschikbaar zal zijn.

6 Certificering is één van de manieren om verduurzaming in de sector te stimuleren en het laat de klant zien dat het product verantwoord is. Een probleem waar veel bedrijven mee kampen, is de verwarring rondom het aantal duurzaamheidlabels en de relatieve onbekendheid van consumenten hiermee. In een poging hier duidelijkheid in te scheppen, heeft het productschap zich aangesloten bij een internationaal onderzoek dat de belangrijkste consumenteninformatie en -certificeringschema s vergelijkt. Een andere manier om duurzaamheid in de sector te stimuleren is via verbeterd visserijbeheer. De Nederlandse sector vindt effectief beheer een zeer belangrijk element in een duurzame visserij. De vis afkomstig van Nederlandse vissers, vissend in Europees beheerde visserijen, is over het algemeen verantwoord. Het beheer is gebaseerd op kennis van internationale visserijbiologen en de controle is effectief. Nederlandse vissers die elders vissen, zoals de pelagsiche vloot, vissen soms uit visserijen waar nog geen goed beheer is. In dat geval doet de Nederlandse sector zelf voorstellen tot verbetering van het beheer, of bijvoorbeeld onderzoek naar visbestanden (zie hoofdstuk 5). De Europese Unie is zich aan het heroriënteren op het huidige Gemeenschappelijk Visserij Beleid. De Nederlandse sector hecht belang aan een zorgvuldig verloop van de heroriëntering en pleit voor een evaluatie van het beleid, zodat enerzijds geleerd kan worden van gemaakte fouten en anderzijds goede elementen in het beheer kunnen blijven bestaan. Het beheer van de vangstrechten (quota) in zogeheten producentenorganisaties (PO s), zoals dat in Nederland gebeurt, is effectief voor het beheer en een goed voorbeeld voor andere Europese landen. De PO s zorgen voor de verdeling van de toegewezen vangsthoeveelheden en bewaken de limieten en controles hierop. Ook het onderling ruilen van quota tussen vissers wordt door deze organisaties gecoördineerd. Kortom, elke kilo aangelande vis wordt verantwoord. Deze aanpak bestaat al sedert 1993 en is uniek in Europa. De Europese en Nederlandse Rekenkamers hebben bij het evalueren van het visserijbeleid hiervoor hun waardering uitgesproken. De Nederlandse sector werkt langs twee sporen, via de markt en via beheer mee aan verduurzaming van de sector. Commissie Verantwoorde Vis Rijswijk, augustus

7 Interview met Bart van Olphen It rains fishes 8 Ik ga voor puur en kwaliteit Bart van Olphen van de onderneming Fishes heeft al heel wat scores behaald. Zo was de viswinkel van Van Olphen de eerste in Nederland die het MSCkeurmerk voor duurzame vis en visvangst op zijn raam mocht plakken en is hij de ondernemer met het grootste aanbod in MSC-producten. Vorig jaar werd Van Olphen door de Seafood Choices Alliance uitgeroepen tot meest duurzame seafoodondernemer ter wereld. Fishes belandde in de top tien van de Challenger 50 van En onlangs werd bekend dat het 250e MSC-product dat in Nederland wordt aangeboden wederom een vis uit het assortiment van Fishes is. Reden genoeg om Bart van Olphen zelf aan het woord te laten. Duurzaamheid is niet het uitgangspunt geweest om een aantal jaren geleden een eigen viswinkel te beginnen, zegt Bart Van Olphen, oprichter en directeur van Fishes. Ik wilde voor puur en kwaliteit gaan. Dat betekent seizoensgebonden en volgroeide vis. Toch dekt het begrip duurzaamheid dat aardig. Inmiddels bestaat Fishes uit een winkelketen met vijf vestigingen in Utrecht, Breukelen en Amsterdam, met daarbij een restaurant, een cateringbedrijf en een groothandel. Zijn visproducten zijn inmiddels te vinden in supermarkten in Nederland, België en Frankrijk. Vis heeft iets romantisch Van Olphen startte niet als kenner in de vissector, maar wilde heel graag in vis handelen. Vis heeft iets mysterieus, iets romantisch. De manier waarop het gevangen wordt, het verhaal achter de visserman, dat spreekt me aan. Inmiddels weet hij alles van duurzame vis, al gebruikt hij dat woord liever niet. Eigenlijk gaat het om de visserman bij wie verantwoord ondernemen in het bloed zit. Niet het produkt vis is voor Van Olphen het vertrekpunt voor de keuze van zijn assortimentsaanbod, maar het verhaal van bijvoorbeeld een Yup ik Eskimo uit Alaska en zijn verhaal over zijn vangst. Zijn filosofie in de volgorde visser-vangst-product wordt weleens sceptisch beoordeeld door handelaren. Van Olphen: Retailers reageren vaak op mijn aanbod met Ja, maar er geen vraag naar van de consument. Volgens mijn oordeel is het echter gemakkelijker om een vraag te creëren, dan aan een bestaande, vaak grote, vraag te voldoen. Klanten komen speciaal voor kwaliteitsvis naar zijn winkels. Dat deze vis een verantwoord product betreft en een MSC-keurmerk draagt, moeten we eigenlijk allemaal als iets vanzelfsprekends willen, vindt hij. De pionier in de vishandel meent dat er nog een grote uitdaging voor de sector ligt om te benutten. Het gaat om de totale beleving Bevlogen vervolgt Van Olphen: We kennen allemaal het geweldige gevoel van vis eten aan een haventje in een Spaans pittoresk dorpje. Het gaat dan immers niet alleen om het product, maar om de totale beleving. Als je ziet dat touringcars vol toeristen naar Volendam komen vanwege de vis, dan mogen we dit op allerlei terreinen best meer benutten. Die beleving van het totale verhaal om de vis heen, het authentieke, daar gaat het om. Iedereen moet er blij van worden. Van alle mooie verhalen die hij van vissers wereldwijd heeft vernomen, kan iedereen aan het einde van dit jaar deelgenoot worden. De herkomst van een groot aantal vissoorten met het verhaal van de visserman achter deze vis vormt de inhoud van een boek dat hij november zal uitgeven, waarin naast deze verhalen ook mooie recep-

8 Hoofdstuk 2 Vis Verantwoord Zoals verwoord in Vis Verantwoord, het meerjarenplan Verantwoorde Vis van de Nederlandse Vissector (2006), hebben we als sector de missie om nu en in de toekomst de consumenten te laten genieten van vis, schaal- en schelpdieren van topkwaliteit. Hierbij staan ondernemerschap, ketensamenwerking, een optimaal werkklimaat, aanpassingsvermogen en respect voor het milieu centraal. Duurzaamheid Duurzaamheid betekent op de lange duur continueren of ook wel de continueerbare exploitatie van natuurlijke hulpbronnen. Voor de vissector geldt dus dat we onze activiteiten dusdanig moeten uitvoeren dat ze niet alleen winst opleveren maar ook rekening houden met het milieu en goed voor de mens zijn. Voor de visserij betekent dit dat er dusdanig met het leven in het water moet worden omgegaan, dat ook toekomstige generaties kunnen blijven vissen. Het duurzaam ondernemerschap van de sector is geënt op Profit, Planet, People : economisch verantwoord, milieubewust en goed voor de mens. Duurzaam ondernemen betekent per definitie dat het gaat om een proces. De drie onderdelen people, planet, en profit, moeten voortdurend bekeken worden op nieuw ontstane informatie. Op basis van dat voortschrijdend inzicht worden weer nieuwe eisen aan het ondernemen gesteld, hetgeen weer leidt tot meer informatie. Dat het een proces is betekent dat je als ondernemer in de vissector nooit klaar bent met evalueren, innoveren en investeren. Ook betekent het dat bij het verduurzamen van een sector, er niet echt sprake is van één concreet einddoel. Verduurzaming is een proces, het proces is gaande en nooit klaar. Er wordt wel eens geopperd dat er niet gesproken moet worden over 3 P s maar over 4. Veel mensen in de vissector hebben hun hart verpand aan hun beroep. Visserman is niet zo maar een beroep, maar is onderdeel van iemands identiteit. Veel vissers maken deel uit van visserfamilies die al generaties lang actief zijn op de Noordzee. Die geworteldheid brengt ook veel kennis met zich mee. Die koppeling tussen beroep en identiteit maakt het ook lastiger om met maatschappelijke kritiek om te gaan. Vissers voelen zich door kritiek in hun identiteit aangetast. Ook vinden velen het moeilijk te accepteren dat stadse mensen opeens allerlei eisen gaan stellen aan het onderwaterleven ver weg van hun bestaan, terwijl zij, de vissers, er al eeuwen vissen. In dit kader is sprake van de vierde P als pride (trots). Hierbij is het belangrijk om in te zien dat duurzaamheid een proces is, en in dat proces is het belangrijk om rekening te houden met de rol van perceptie. Naast people, planet, profit voegt menigeen de vierde P van pleasure toe, oftewel de P van plezier. Je moet als ondernemer plezier hebben in het werk dat je doet en het voordurend zoeken naar innovaties om in te spelen op alle externe ontwikkelingen. Ook het uitdragen en uitvoeren van activiteiten die samenhangen met maatschappelijk verantwoord ondernemen vragen om enthousiasme. 9 ten zijn opgenomen. Wie Van Olphen hoort vertellen over zijn opmerkelijke loopbaan, zou vergeten dat hij een nog jonge ondernemer is. Halverwege de jaren negentig had hij een cateringbedrijf in Budapest, waarmee hij zijn afstudeerstage voor de Hogere Hotelschool creëerde. Hij werkte een aantal maanden bij driesterrenrestaurant Lucas Carton in Parijs en stond op het punt om inspecteur te worden voor Michelin. Vervolgens werd hij directeur van het bekende etablissement VakZuid en werkte daar zo n vijf jaar tot het idee voor Fishes ontstond.

9 10 People Goed voor de mens gaat over arbeidsomstandigheden, veiligheid, onderwijs maar ook om de visserijcultuur en traditie. Het gaat om de ondernemers en werknemers in de sector en hun gezinnen alsmede om de samenleving die door de sector wordt bediend. Tot slot gaat het over het belang van vis voor de gezondheid van de consument. In Nederland wordt minder vis gegeten dan aanbevolen door het Voedingscentrum. Het streven om de consumptie omhoog te laten gaan is niet alleen economisch ingegeven, maar getuigt ook van maatschappelijke verantwoordelijkheid. We denken dan ook aan voedselzekerheid wereldwijd, waar vis een belangrijke rol in speelt. Planet Onder planet verstaan we alles wat samenhangt met natuur, milieu, ruimtelijke ordening en energie. Kortom, de (brede) omgeving waarin de sector haar werk doet. Visserij vindt plaats in een natuurlijke omgeving en heeft dan ook impact op die omgeving. Wereldwijd bestaat een aantal problemen in relatie tot de wilde vangst: vooral overbevissing, bodemberoering en bijvangst. In de kweek kunnen er problemen zijn met ontsnappin-

10 gen van vis, voer of bestrijding van ziektes. Daarnaast wordt de handel en verwerking uitgedaagd om na te denken over het verlagen van zijn impact op het milieu; te denken valt aan watergebruik, verpakkingsmaterialen, of CO² verbruik. Natuur- en milieuorganisaties kaarten vaak deze en andere problemen aan bij de sector en oefenen druk uit op de sector om hieraan aandacht te besteden. In toenemende mate werken de sector en de natuur- en milieuorganisaties samen aan oplossingen. Profit De Nederlandse vissector biedt werkgelegenheid aan mensen en kent een jaaromzet van 3,6 miljard euro. Dat is dus het economisch belang van onze sector voor Nederland. Een combinatie van dalende prijzen voor het product, stijgende brandstofprijzen en dalende vangstquota maken het de Nederlandse vloot niet makkelijk om met winst te opereren. De Nederlandse kweeksector heeft moeite om te concurreren met kweekbedrijven in andere landen die goedkoper kunnen werken. De toenemende eisen die aan de sector worden gesteld op het gebied van duurzaamheid vragen om investeringen: in nieuwe technieken, in onderzoek en in certificering. Die investeringen zijn alleen mogelijk als er voldoende omzet behaald wordt. De P van profit telt dus even zwaar mee als de andere P s. Negen afspraken We hebben in 2007 negen afspraken gemaakt die richting geven aan het programma van verantwoorde vis. Die negen afspraken zijn: 1. We streven naar een economisch gezonde sector als basis voor de toekomst; 2. We houden ons aan wetten en regels; 3. We werken aan helderheid en samenwerking in de keten; 4. We helpen de natuurlijke hulpbronnen en het ecosysteem in stand te houden en zien het belang in van biodiversiteit; 5. We blijven de technieken van visserij, kweek, verwerking en distributie verbeteren; 6. We gaan verantwoord om met werknemers en andere belanghebbenden; 7. We gaan actief om met de belangen van de samenleving en zoeken waar mogelijk samenwerking met maatschappelijke partijen om te komen tot verduurzaming; 8. We stellen voedselveiligheid centraal in de keten en garanderen de consument een goede kwaliteit vis; 9. We werken gezamenlijk mee aan passende oplossingen voor overbevissing, ongewenste bijvangsten en een optimaal beheer van het water. Samenwerken De vissector - van visserij, viskweek, import en verwerking tot en met de detaillisten - werkt in toenemende mate met elkaar samen (binnen de keten) maar ook met partijen van buiten, zoals het ministerie, onderzoekers en met natuurorganisaties. Deze toenemende samenwerking ligt voor de hand. Samenwerking is immers een sleutelwoord als het gaat om verantwoorde vis. Vanuit de samenleving worden kritische vragen gesteld die de sector graag wil beantwoorden. Soms vereist dat meer onderzoek of regelgeving. Daaraan werkt de sector mee aangezien zij over veel ervaringskennis beschikt ten aanzien van bijvoorbeeld visbestanden, vistechnieken, viskwaliteit en het vermarkten van vis. Hierdoor behoudt de sector haar bestaansrecht in een voortdurend veranderende maatschappij. Hierna zullen we een aantal manieren van deze toegenomen samenwerking bespreken. Zo zijn er convenanten afgesloten tussen ministerie, deelsector en maatschappelijke organisaties, werken vissers samen met elkaar en met onderzoeksinstellingen in de kenniskringen en heeft het Visserij Innovatie Platform geleid tot diverse projecten waarbinnen verschillende partijen eveneens samenwerken. 11

11 Verantwoorde Vis Prijs 12 De Commissie Verantwoorde Vis van het Productschap Vis is sinds 2006 actief met het formuleren en activeren van beleid, gericht op het verduurzamen van de keten. Deze commissie wil de innovatiedrang in de sector onder meer stimuleren door die ondernemers meer bekendheid te geven, die met een vernieuwende insteek op hun bedrijf bijdragen aan een verdere verantwoorde ontwikkeling van de sector. Ondernemers met visie, met durf, met creativiteit en met innoverend vermogen, passie of doorzettingsvermogen. Het zijn de ondernemers die tot voorbeeld kunnen dienen voor anderen. Dit was aanleiding voor de instelling van de Verantwoorde Vis Prijs. Hiermee wordt beoogd andere ondernemers te inspireren om vernieuwend te werk te gaan. Innovatie kan immers een voorbeeld zijn voor andere ondernemers in de sector. Voor de prijs komen alle Nederlandse bedrijven in de vissector in aanmerking, die getuigen van innovatief ondernemerschap en een voorbeeld zijn voor andere bedrijven in de sector en waarvan de kennis overdraagbaar is. Vanzelfsprekend dient een ruime bijdrage te worden geleverd aan people, planet en profit en worden de afspraken, zoals vermeld in het Meerjarenplan Verantwoorde Vis nageleefd. De Commissie Verantwoorde Vis is samengesteld uit vertegenwoordigers uit de hele vissector en stimuleert het maatschappelijk verantwoord ondernemen. Meedingen naar deze prijs is de moeite waard. De winnaar van Verantwoorde Vis Prijs ontvangt allereerst een waardevol kunstwerk en een certificaat. Daarnaast zijn de eer, de erkenning en de publiciteit waardevolle beloningen, die niet in geld zijn uit te drukken. Tijdens de traditionele nieuwjaarsbijeenkomst van het Productschap Vis vond in januari 2008 de eerste uitreiking van deze Verantwoorde Vis Prijs plaats, terwijl de tweede uitreiking inmiddels ook heeft plaatsgevonden. Twee ondernemers hebben de Verantwoorde Vis Prijs inmiddels in ontvangst mogen nemen in 2008 respectievelijk 2009.

12 Prijswinnaar 2008 van de Verantwoorde Vis Prijs: Adri Bout van Seafarm b.v. uit Kamperland De prijswinnaar wordt geroemd vanwege zijn innovatieve initiatieven in de mesheften visserij (ensis). In de hele cyclus, vanaf de vangst tot de verwerking en verkoop, toont Bout zich een Willie Wortel ten aanzien van verantwoord ondernemerschap. De Zeeuwse ondernemer uit Kamperland heeft het totale proces in eigen beheer en doet dat op duurzame wijze. Zo start het opvissen van de mesheften op bestelling, waardoor nooit meer ensis uit zee wordt gehaald dan wordt gevraagd. De gebruikte vistechniek met behulp van licht haalt de schelpen selectief uit de bodem, waardoor de achterblijvers alle ruimte hebben voor aangroei. En bij het verwerkingsproces gebruikt Bout uitsluitend verpakkingsmaterialen van volledig biologisch afbreekbaar materiaal. De bakjes met een inhoud van 300 gram ensis en ook de folie zijn nu van maïs, maar worden straks van suikerriet gemaakt. Seafarm onderscheidt zich ook met een unieke lekvrije gasverpakking, waarop wereldoctrooi is verkregen. Adri Bout, een bescheiden man die niet uit is op publiciteit, is desondanks bijzonder trots op de erkenning als prijswinnaar. Hij zegt: Innoveren vind ik het spannende aan mijn werk. Ik denk voortdurend na over hoe iets duurzamer kan. En mijn uitgangspunt is: alles kan, daar moet je vanuit gaan. Ik verkoop eerst de mesheften en daarna ik ga ik het water op om ze op te vissen. Daardoor is er nooit sprake van overbevissing. Bout wil een kostprijs die lager is dan die van zijn Europese concurrenten. Ik ben echt niet afkering van geld verdienen, maar ik wil dat op een zo milieuvriendelijke en energiezuinige mogelijke manier. En het mooie van innoveren is dat je nooit een einddoel bereikt hebt, maar constant zoekt naar verdere verbeteringen van de vangstmethoden en de verwerkings- en distributieprocessen. De innovatieve ondernemer heeft meer pijlen op zijn boog. Ook is hij zeer actief met een duurzame methode om tarbot te kweken, waarbij volgens Bout, de vissen met de helft van het voer toch harder groeien. Door voortdurende innovatie worden de vangstmethodes, de produktieprocessen en de distributievormen steeds opnieuw verbeterd. Opnieuw viel Bout in de prijzen: de Zeeuwse Innovatieprijs 2009 ging naar hem. 13 De andere drie genomineerden in 2008 betreffen: - de gebroeders Schilder van de VD64 uit Volendam, palingvissers die zijn genomineerd voor de ontwikkeling van een ontsnappingssysteem voor kleine vissen; - de familie Den Hurk van Movis BV uit De Mortel is met hun pioniersgeest genomineerd vanwege hun verantwoord beheer van een tilapiakwekerij en de daarbij gemaakte ketenafspraken voor de afzet van hun producten; J. Hakvoort van de UK45 van Urk is genomineerd als een vissende deelnemer aan een groot aantal onderzoeken, onderzoeken waarvan de resultaten gebruikt worden voor de invulling van duurzaam vissen door de totale sector.

13 Interview met Hendrik Romkes Evenveel vis met minder energie 14 De andere twee genomineerden in 2009 betreffen: - De makreelrokerij te Urk van Fishpartners, is genomineerd voor de ontwikkeling van de nieuwbouw van Europa s grootste makreelrokerij, voorzien van talrijke duurzame elementen. De focus ligt op zuinig energiegebruik, hergebruik van warmte, opvangen van de zware rookbestanddelen en gelijktijdig verbranden van de restrook. ANOVA Food uit Den Bosch is genomineerd als een onderneming, waarbij maatschappelijk verantwoord ondernemen in alle bedrijfactiviteiten tot uiting komt; in het bijzonder in het samenwerkingsproject met WNF om de lokale handlijnvisserij in Indonesië zich meer te laten richten op het beschermen van de bedreigde zeeschildpadpopulatie bij hun vangst van tonijn. In januari 2009 mocht Hendrik Romkes van het vissersschip UK 88 de Verantwoorde Vis Prijs in ontvangst nemen. Hij is erin geslaagd om van liter brandstofverbruik terug te gaan naar liter per week. Let wel: zonder minder vis te vangen. Tal van veranderingen heeft Romkes doorgevoerd in zijn wijze van vissen, waardoor hij enorme besparingen heeft gerealiseerd. Van het aanpassen van het motorvermogen tot het aanbrengen van een cruisecontrol. De gebroeders Romkes van Wilma bv. vissen al een aantal jaren met de UK 88 en de NG 19. De hoge gasolieprijs dwong visser Hendrik Romkes uit Urk tot innovatie. Het werd de redding van zijn bedrijf. Het milieu profiteert mee. Visser Hendrik Romkes van de UK 88 windt er geen doekjes om. Het waren puur economische redenen die hem deden inzien dat het anders moest. De al maar strengere vangstbeperking, de stijgende brandstofprijzen en de schamele verdiensten zorgden ervoor dat in 2005 het einde nabij leek voor het bedrijf. In 2008 werd eenderde minder gasolie verbruikt ten opzichte van 2005 en dat zonder minder vis te vangen. Niet alleen in economisch opzicht een voordeel, ook zijn de aanpassingen beter voor het milieu. Daarnaast wordt door het gebruik van lichtere tuigen en het vissen met een lagere snelheid het effect op de bodem verminderd. De onderneming was destijds gefinancierd op een gasolieprijs van 21 eurocent per liter. Bij een herfinanciering werd dat 33 cent. Maar vorig jaar was de gasolieprijs gemiddeld 66 cent. En dan te bedenken dat Romkes bedrijf twee boomkorkotters in de vaart heeft. Schepen die bekend staan om hun grote, krachtige, maar ook dorstige motoren. Want bij deze visserij worden netten over de zeebodem gesleept om platvis als tong en schol te vangen. Met twee schepen draaiden we er per week liter gasolie doorheen. Dan tikt een hoge gasolieprijs enorm aan, zegt Romkes aan boord van de UK 88. Het schip ligt in de haven van Harlingen en is die ochtend teruggekeerd van een week vissen. De vis is net afgevoerd, op het dek is de bemanning bezig op te ruimen. Om gasoliekosten te beteugelen zijn we eerst met minder pk gaan draaien, van 6,8 naar 6 mijl per uur, herinnert Romkes zich. Het was het begin van drie jaar experimenteren. Maar al snel bleek dat de bestaande netten daarvoor te zwaar waren. We kregen ze gewoon niet meer over de zeebodem gesleept. De vangsten liepen enorm terug. Er moest dus nieuwe tuigage komen. De nieuwe netten worden door Romkes vader en personeel in een eigen nettenschuur op Urk gemaakt. Gemakkelijk was het niet om uit te vinden welk net het beste resultaat oplevert. Een schip mag niet uit balans raken, legt Romkes uit. De verhouding tuigage, snelheid en gewicht zijn beslissend. Uiteindelijk viel de keuze op netten van een nieuwe, dunne vezel, waarover Romkes een collega uit Texel enthousiast had horen praten. Hij laat op het dek het verschil zien: Dat materiaal is half zo dik als onze ouwe netten, slechts 2 millimeter. Dat betekent minder weerstand in het water en bespaart dus energie. Daarnaast was Romkes een van de eerste vissers die een cruise control aanschafte, een uitvinding van een Urker collega. Die investering hadden we er al na een paar weken uit, zo groot is de energiebesparing. Een cruise controle houdt de snelheid, ongeacht stroming of weer, veel beter op peil dan je zelf kan. Het zijn allemaal maatregelen die het nodige kostten,

14 Hoofdstuk 3 De Nederlandse vissector De Nederlandse vissector is een keten van productie of vangst tot verkoop aan de consument. De vis, schaal- en schelpdieren wordt gevangen op zee en in binnenwateren of wordt gekweekt. De zeevangst wordt vervolgens hoofdzakelijk verhandeld via de visafslagen en komt zo in de rest van de keten waar het, net als de andere vis, wordt verwerkt en verpakt om uiteindelijk te worden verkocht in winkels en marktkramen. De handel (nationaal en internationaal) maakt ook deel uit van de vissector. Toeleveranciers van verschillende onderdelen van de vissector kunnen eveneens worden beschouwd als onderdeel van de keten: scheepsbouwers, ontwikkelaars van vistechnieken en mariene apparatuur, visserijonderwijs en visserijonderzoek. In dit hoofdstuk wordt getoond hoe de vissector er momenteel voor staat. In 2008 waren in totaal rond mensen werkzaam in de vissector, ongeveer de helft van hen is werkzaam in de aanvoer, handel en verwerking en de andere helft in de visdetailhandel. De omzet in de vissector bedraagt enkele miljarden. In onderstaande tabel is te zien hoe de Nederlandse vloot (totaal zeevisserij) de afgelopen jaren is gekrompen tot een totaal van 320 schepen (-23% ten opzichte van 2001). Vooral de saneringsregeling die in 2008 van toepassing was heeft de kottervloot doen krimpen. Het aantal schepen in de mosselcultuur is gekrompen van 71 naar 56 schepen. De mechanische kokkelvisserij is in 2004 helemaal gestopt, alleen het aantal schepen in de overige kustvisserij is min of meer stabiel gebleven. 15 Actieve vloot van de zeevisserij en de kustvisserij (per 31 december) * kottervisserij grote zeevisserij totaal zeevisserij mosselcultuur kokkelvisserij overige kustvisserij subtotaal TOTAAL Bron: LEI Wageningen UR, Visserij in Cijfers * voorlopige cijfers euro, maar het brandstofverbruik daalde per saldo zo n 30 procent. En leverde Romkes bedrijf dit jaar de prijs voor verantwoord vissen van het Productschap Vis op. Wat als economische noodzaak begon, heeft ook bredere gevolgen. We zijn milieutechnisch veel beter bezig. Door de lichtere netten neemt bijvoorbeeld de bodemberoering af. De uitstoot van de motoren daalt, net als de slijtage van motor, netten en kettingen. We verbruiken bovendien veel minder smeerolie. En het mooiste is: we vangen net zoveel vis als vroeger. En nog ziet Romkes kansen om het brandstofgebruik verder terug te dringen. Een energiezuinige schroef is de volgende aanpassing die eraan zit te komen. Het andere schip volgt dit jaar dat voorbeeld.

15 Vangst en productie in 2008 In onderstaande tabel zijn de vangst en productiecijfers van de zee- en kustvisserij, de binnenvisserij en de viskweek weergegeven. De productiewaarde in 2008 kwam hoger uit dan in 2005 (vorige MVO jaarverslag), ondanks lagere quota voor de kottervisserij en grote zeevisserij en 15 minder kweekbedrijven. Vangst en productie in Productie-eenheden: Belangrijkste quota NL Productie hoeveelheid Productiewaarde aantal vaartuigen aantal kwekerijen x ton x ton x miljoen euro Kottervisserij 1) Grote zeevisserij 2) Kleinschalige kustvisserij 5) Schelpdieren mosselen 55 - nvt Schelpdieren overig 3) 30 4) - nvt 2 4) 8 4) Binnenvisserij (incl. IJsselmeer) 250 4) - nvt 2 4) 6 4) Viskweek/teelt ) nvt 9 4) 25 4) TOTAAL ) Demersale soorten zoals: tong, schol, kabeljauw etc. 2) Pelagische soorten zoals: haring, makreel, horsmakreel, blauwe wijting etc. 3) Oesters, kokkels, ensis en spisula 4) Schattingen 5) Kleinschalige visserij, vooral op tong en zeebaars, waarvan 268 schepen (min of meer) actief zijn en 196 schepen niet actief. Bron: LEI Wageningen UR

16 Afslagen Vis die door de Nederlandse demersale visserij (zoals op schol, tong, griet) wordt gevangen, komt via de afslagen op de markt. Onderstaande grafi ek laat de neergaande lijn zien in de aanvoer van vis op de afslagen. Dit hangt samen met afnemende quota en de krimp van de vloot gedurende de laatste jaren. Vis via afslagen Nederland in miljoenen Kilogram Waarde Belangrijkste soorten voor Nederlandse visserij De top vijf van meest aangevoerde vissoorten via de afslag zijn: 1. tong 2. schol 3. garnalen 4. tarbot 5. kabeljauw

17 Ontwikkeling visprijzen, belangrijkste soorten op Nederlandse visafslagen Onderstaande grafiek laat de prijsontwikkeling zien van de belangrijkste soorten vis en garnalen op de afslagen. De aanvoer bestaat vooral uit platvis en schaal- en schelpdieren. Tarbot heeft in 2008, qua prijsniveau, de tong van de eerste plaats verdreven en was de vis die het meeste geld opbracht. Garnalen zijn in de loop van de jaren steeds meer waard geworden, maar het niveau van bijna 4 euro per kilo (2007) is in 2008 niet gehaald. 18 euro 14,00 12,00 10,00 8,00 6,00 4,00 2,00 0, Tong Tarbot Schol Schar Kabeljauw Wijting Garnalen Waarde vissoortgroepen in 2008 verhandeld via Nederlandse visafslagen Uit onderstaande grafiek blijkt dat bijna driekwart van wat er via de afslag vermarkt wordt uit platvis bestaat. Platvis ( euro) Rondvis ( euro) Pelagisch ( euro) Overige zeevis ( euro) Schaaldieren ( euro) Zoetwatervis ( euro)

18 (Groot)handel en verwerking Invoer en uitvoer van Vis Nederland kent niet alleen aanvoer van vis via de afslagen; veel vis wordt ook geïmporteerd uit het buitenland. Tachtig procent van alle vis (zowel door Nederland gevangen als geimporteerd) exporteert Nederland weer naar andere landen. Op het gebied van vis heeft Nederland in de EU een draaischijffunctie. De topvijf van uitvoerbestemmingen in 2008 betrof: Topvijf uitvoerbestemmingen In miljoenen 2007 in miljoenen België Duitsland Italië Frankrijk Spanje totaal EU Buiten EU Totaal De top vijf landen van waaruit ingevoerd werd zijn: Topvijf uitvoerbestemmingen 1 totaal Azië waaronder Thailand, Vietnam, Bangladesh In miljoenen 2007 in miljoenen 2008* Duitsland België Denemarken Verenigd Koninkrijk China totaal EU Buiten EU Totaal * 2008: voorlopige cijfers CBS

19 Arbeid en Scholing Arbeidsmarkt De daling van het aantal opvarenden op de Nederlandse visserijvloot is de afgelopen jaren vooral veroorzaakt door afnemende visquota, maatschappelijke druk, veranderingen in de markt en economische malaise. De vissector verkeert midden in een transitieproces naar meer duurzaamheid en het ziet ernaar uit dat er na 2013 een stabilisering zal plaatsvinden van het aantal opvarenden op de vloot. De vloot zal dan bestaan uit moderne schepen met moderne vismethoden en technieken, die aan de eisen van deze tijd voldoen. Aantal opvarenden visserij Bron: LEI Wageningen UR, Visserij in Cijfers 2008 * voorlopige cijfers, exclusief kleinschalige kustvisserij Visserijonderwijs De geleidelijke afname van de instroom in het visserijonderwijs is enerzijds het gevolg de afname van de werkgelegenheid anderzijds van het veranderende beeld over de toekomst van de visserij in Nederland. Door de publieke opinie, economische omstandigheden en de verschuiving van de belangstelling van de jeugd richting beroepen in de dienstensector daalt het niveau van de instroom naar een peil waardoor de toekomst van het visserijonderwijs onder grote druk staat. De uitstroom van medewerkers als gevolg van vergrijzing en de vraag naar nieuwe medewerkers op de moderne schepen (waar steeds meer innovaties worden toepast) zijn twee redenen waardoor er voor de huidige en toekomstige generatie vissers in opleiding zeker werk zal zijn. Er zal zelfs een toenemend tekort ontstaan. De visserijsector anticipeert door het onderwijs aantrekkelijker en toegankelijker te maken. Lesmateriaal en lesmethoden worden gemoderniseerd en er wordt regelmatig tijd gestoken in het promoten van het visserijonderwijs. De grote uitdaging blijft evenwel het werven van leerlingen.

20 Consumptie Voor het eerst sinds jaren laat de Nederlandse thuisconsumptie van vis, schaal- en schelpdieren een stagnatie zien. Uit onderzoek blijkt dat men vooral minder vis kocht in 2008 voor thuisverbruik. Overigens is de consumptie van vis buiten de deur, van horecagelegenheden tot consumptie aan de viskraam niet in dit onderzoek meegewogen. Steeds vaker blijkt vis een gewaardeerde keuzemogelijkheid op menig menukaart. Vis wordt door veel mensen nog altijd gezien als luxe product. Spijtig, want de variatie in vissoorten én daarmee aan prijskaartjes, is enorm. Gezien het gezondheidsbelang van het eten van vis en de toch al lage consumptie van vis in Nederland (3,4 kilo per jaar aan thuisconsumptie per hoofd van de bevolking) is het uitblijven van een groei in het eetpatroon geen goede ontwikkeling. Verreweg de meeste visaankopen worden bij de supermarkten gedaan (72,7%), De viswinkels en marktkramen zijn samen goed voor 22,8%. Het aandeel speciaalzaken is vergeleken met andere versmarkten (brood, vlees, groente en fruit) relatief hoog. Uit onderzoek blijkt dat de visconsument bij de aankoop van verse vis de voorkeur geeft aan de visspecialist. Vijftigplussers zijn nog altijd verantwoordelijk voor een groot deel van de visaankopen. Al met al zijn mensen iets gevarieerder vis gaan eten, waarbij in het verse segment zalm, pangasius en kabeljauw het meest populair zijn. Gerookte zalm en gezouten haring zijn de belangrijke omzetmakers. 21 Ontwikkeling volume vis, schaal- en schelpdieren kg x

21 Interview Nathalie Steins Een zee vol vis met de Marine Stewardship Council 22 Het jaar 2009 is het jaar waarin de Marine Stewardship Council (MSC) zijn tiende verjaardag viert. De MSC is een internationale non-profit organisatie die in 1997 is opgericht om oplossingen voor het probleem van overbevissing te bevorderen. De MSC beheert het enige wereldwijd erkende milieucertificerings- en ecolabellingprogramma voor wildgevangen vis. Het is het enige ecolabel voor visproducten dat voldoet aan de ISEAL Code of Good Practice for Setting Social and Environmental Standards (ISEAL Gedragscode voor het realiseren van Sociale en Milieustandaarden) en de richtlijnen van de Wereldvoedselorganisatie van de Verenigde Naties (FAO) voor visserijcertificering. Inmiddels heeft MSC kantoren in London, Seattle, Tokyo, Sydney, Edinburgh, Berlijn, Kaapstad en ons eigen Den Haag. Het Nederlandse kantoor werd medio 2008 versterkt met een fulltime commercieel manager MSC Nederland: Nathalie Steins. Zij is geen onbekende van de Nederlandse vissector, want de afgelopen jaren werkte zij als Hoofd Visserijzaken voor het Productschap Vis. Als kenner van de sector zet Steins zich de komende jaren in om het MSC programma in Nederland verder uit te bouwen. Aantal MSC-producten neemt explosief toe Nadat tien jaar geleden de eerste drie visserijen in het certificeringsprogramma stapten, neemt het aantal producten met het keurmerk van MSC inmiddels explosief toe. Nathalie Steins: Nederland is een van de toppers binnen MSC. Het aantal producten met het keurmerk nam binnen een jaar explosief toe van zo n 20 naar 270. In alle supermarkten worden nu MSC producten aangeboden. Het aantal bedrijven in de visverwerkende industrie en handel dat gecertificeerd is voor MSC steeg van 5 naar 100. Nederland had een primeur met KLM, die als eerste luchtvaartmaatschappij met MSC-vis de lucht in ging. Fundament voor verduurzaming aanwezig Steins is ook heel blij dat het fundament voor een succesvolle verduurzaming aanwezig is. De kottersector tekende met het Wereldnatuurfonds, Stichting de Noordzee en Minister Verburg (LNV) een convenant met de afspraak dat de hele sector in 2012 in het MSC traject zit. En om dit alles te ondersteunen maakte de Tweede Kamer vlak voor de kerst 1 miljoen euro vrij binnen de visserijbegroting. De sterke groei die MSC doormaakt zou immers niet mogelijk zijn zonder het commitment van de vissector en andere betrokken partijen. In 2009 is ook de certificering van een aantal soorten, dat van belang is voor de Nederlandse markt, gerealiseerd. Nagenoeg alle Noordzee haringvisserij is inmiddels gecertificeerd, terwijl ook de gehele makreelvisserij inmiddels het MSC certificaat draagt. Bijzonder is dat ook de eerste MSC-Noordzeeschol op de markt is en later dit jaar wordt dit verwacht voor de soorten tong en Hollandse garnalen. Op de vraag of visproducten die nu aangeboden worden aan de Nederlandse consument zonder het befaamde MSC-keurmerk per definitie niet duurzaam zouden zijn antwoordt Nathalie Steins: Dat kun je niet zo zeggen. Natuurlijk is er ook duurzame vis zonder MSC-logo. MSC biedt echter een onafhankelijke verificatie door een derde partij of een soort duurzaam is gevangen. Pas als het examen met goed gevolg is afgelegd en ook de traceerbaarheid tussen boot en bord

22 is gegarandeerd, mag ons blauwe logo op het product. En dan weet je zeker dat het duurzame vis is. Daarnaast is in de winkel ook veel kweekvis verkrijgbaar, terwijl de MSC-certificering alleen voorbehouden is aan wildgevangen vis. Recent ontving ook cateraar Sodexo het MSC keurmerk, waarmee MSC een nieuwe mijlpaal bereikte. Heel veel mensen genieten dagelijks hun lunch of maaltijd in een (bedrijfs)restaurant. Met locaties waar in de loop van 2009 MSC-vis wordt geserveerd, leren steeds meer mensen ons keurmerk kennen. Sodexo laat met hun certificering niet alleen zien dat zij zelf maatschappelijk verantwoord willen ondernemen, maar bevordert hiermee ook de kennis over het MSC keurmerk onder consumenten. Een tweede cateraar, SAB, is inmiddels gevolgd. De kantoren van het Wereld Natuur Fonds en Staatsbosbeheer zijn de eerste twee MSC-gecertificeerde locaties van SAB om MSC-vis aan te bieden in haar bedrijfsrestaurants. Nog een flinke uitdaging Nu het streven naar MSC certificering binnen de vissector door velen wordt gedeeld, ziet Steins de toekomst met vertrouwen tegemoet. Het is nog een flinke uitdaging voor vele visserijen om zichzelf zo te verbeteren dat ze aan alle duurzaamheidscriteria van MSC voldoen, maar de Nederlandse vissers zijn daar volop mee bezig. Ook zal het aanbod van MSC-vis uit de Noordzee moeten toenemen om ook de visdetaillisten met MSC in zee te laten gaan. Wanneer op termijn consumenten de keuze hebben om tal van vissoorten te kopen met ons keurmerk, dragen zij echter zelf rechtstreeks en actief bij aan gezonde visbestanden en oceanen. 23

23 Hoofdstuk 4 Meerjarenplan Verantwoorde Vis 24 In hoofdstuk 2 hebben we uiteengezet wat we verstaan onder verantwoorde vis en hoe we duurzaamheid uitleggen. Daarbij kwamen de negen afspraken die de sector heeft neergezet aan bod. In dit hoofdstuk zullen we terugblikken op de concrete doelstellingen waar de sector zich aan heeft verbonden (zie hieronder), evalueren we welke maatregelen genomen zijn om die te bereiken en kijken we naar de toekomst. Verduurzamen is een proces dat tijd kost, daarvoor vragen we begrip van de samenleving. Voor sommigen zal het niet snel genoeg gaan, voor diegenen die het doen gaat het juist soms allemaal te snel. Het is zaak om daartussen een weg te vinden. Het is iets dat we niet alleen kunnen, dus we zoeken actief naar samenwerking met andere partijen, zoals bijvoorbeeld de natuur- en milieuorganisaties en de overheid. Concreet heeft dat in 2008 geresulteerd in twee convenanten die zijn afgesloten. Maar het Productschap Vis is bijvoorbeeld ook partner geworden van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) Nederland. In dat netwerk kunnen we kennis delen met andere bedrijfstakken die bezig zijn met verduurzaming. Uit dat partnerschap hebben we geleerd dat duurzaamheid in de vissector zeer breed is. In het laatste rapport van MVO Nederland over trends en ontwikkelingen in het MVO speelveld in 2008 zien we dat thema s zoals energie en CO² uitstoot, duurzaam inkopen, ketenverantwoordelijkheid en de participatie van belanghebbenden, de MVO agenda bepalen. Wat opvalt is dat de Nederlandse vissector met een gevarieerd aantal thema s te maken heeft. Maar ook dat de sector met een heel aantal aan de slag is. Om de verduurzaming van de sector wat handen en voeten te geven, hebben we in 2006 een aantal concrete doelstellingen geformuleerd. Concrete doelstellingen procent reductie van energieverbruik in de zeevisserij ten opzichte van procent reductie van energieverbruik in de zeevisserij ten opzichte van 2005 De totstandkoming van een coherente visie en formulering van een plan van aanpak voor alle onderdelen van de Nederlandse vissector voor de toekomstige ontwikkeling procent reductie van energieverbruik in de zeevisserij ten opzichte van 2005 Start van het innovatieproject discards, op basis van een plan van aanpak gericht op 20 procent vermindering van de discards in de platvisvisserij ten opzichte van Verdubbeling van de productie van kweekvis in Nederland ten opzichte van 2005, waarbij wordt voldaan aan moderne eisen ten aanzien van milieu, natuur, dierenwelzijn en ruimtelijke ordening 2011 Totstandkoming van een permanente situatie van evenwicht tussen de visserij-inspanning in de Noordzee enerzijds en de ontwikkeling van de te bevissen bestanden anderzijds Omscholing voor blijvers en wijkers in de Nederlandse vissector 2012 Stijging van de thuisconsumptie van vis, schaal- en schelpdieren in Nederland, jaarlijks met 4%. In 2012 betreft dit 4 kg per persoon per jaar Zowel de verse vis als de in Nederland bewerkte producten voldoen aan de strengste eisen volgens HACCP (Hazard Analysis Critical Control Points), extern gecertificeerd

24 25 Reductie van energieverbruik in de zeevisserij Sinds het vorige MVO jaarverslag zijn we goed op weg om de eerste doelstelling, de reductie van energieverbruik in de zeevisserij, te behalen. De vloot kende in 2007 een gemiddelde reductie van 11% ten opzichte van In 2007 was het totale verbruik van de kottervloot sinds 2000 gereduceerd met 34%; dit kwam mede door een krimp van de vloot. Sinds 2007 is de vloot hard aan de slag met reductie van het energieverbruik, met name omdat de kosten voor olie de afgelopen jaren zo flink gestegen zijn. Sommigen wisten het verbruik met 30% te reduceren, zie bijvoorbeeld het interview met de heer Romkes. Een aantal andere vooruitstrevende ondernemers, verzameld in de kenniskring Slim Ondernemen, behaalde zelfs al een reductie van 40%. Zij hebben dit bereikt door vistuigen en netten aan te passen en lichter te maken zodat er minder weerstand ontstaat. Ook werd er langzamer gevaren en werden diverse energiebesparende innovaties toegepast. Dit speerpunt is top of mind bij alle vissers uit de sector, waarbij permanent ervaringen worden uitgewisseld en nieuwe maatregelen worden getoetst op verdere vermindering van het energieverbruik. Coherente visie Met het ontwikkelen van het Meerjarenplan Verantwoorde Vis en de rapportage in MVO verslagen heeft de sector een begin gemaakt om te komen tot een coherente visie over duurzaamheid. In de verschillende convenanten wordt verder invulling gegeven aan concrete doelen. De commissie Verantwoorde Vis vervult een spilfunctie in de verdere ontwikkeling en monitoring van de uitvoering van de plannen.

25 26 Discardsvermindering De sector heeft zich tot doel gesteld in 2009 te starten met een innovatieproject discards, op basis van een plan van aanpak, gericht op 20 procent vermindering van de discards in de platvisvisserij ten opzichte van Om hiertoe te komen is het belangrijk voldoende kennis te hebben over de hoeveelheid discards die de sector heeft. De sector heeft daartoe meegewerkt aan discardonderzoek. Sinds 2004 heeft de kottersector eigen discardgegevens verzameld en die laten analyseren door IMARES. Dat eigen onderzoek leverde veel waardevolle gegevens op en maakt duidelijker welke factoren invloed hebben op meer en minder discards. Daarnaast waren de onderzoekers verheugd over de grotere statistische waarde van het discardonderzoek, omdat gegevens binnenkwamen over meer gemaakte reizen. Sinds 2009 werken beroepsvaartuigen mee in het onderzoek vanuit de Data Collectie Verordening. Dit betekent dat beroepsschepen meedoen aan het onderzoek naar discards dat geleid wordt door het onderzoeksinstituut IMARES. Naast deze onderzoeken wordt ook op andere wijze intensief gewerkt aan vermindering van discards. De garnalenvisserij tracht de bijvangst terug te brengen door het gebruik van de zeeflap en de spoelsorteermachine, beide ontwikkeld in het kader van hun MSC certificeringtraject. De kottervisserij probeert door ontsnappingspanelen enerzijds, grotere maaswijdte en gebruik van andere technieken anderzijds - een voorbeeld hiervan is de pulskor - eveneens het aantal discards omlaag te brengen (zie hoofdstuk 5). Kweekvis De sector heeft het streven de productie van kweekvis in Nederland sterk te laten toenemen. Dit is in lijn met de wens van de Europese commissie, die het percentage kweekvis dat in Europa gekweekt wordt (2%) aanzienlijk wil verhogen. Nederland loopt internationaal voorop met de ontwikkelde technologie van gesloten kweekbakken. Een systeem dat zeer kansrijk is op het gebied van milieu, maar de kosten van deze wijze van kweek liggen veel hoger dan die van andere methoden, zoals open vijvers of kooien, in andere landen. De hoge kostprijs van het systeem maakt het moeilijk concurreren en heeft verscheidene kweekbedrijven genoodzaakt om hun deuren te sluiten. Bestanden Noordzee Samen met het ministerie van LNV streeft de Nederlandse vloot naar een permanente situatie van evenwicht tussen de visserij-inspanning in de Noordzee enerzijds en de ontwikkeling van de te bevissen bestanden anderzijds. De visserij op tong en schol, de voor de Nederlandse vloot belangrijkste soorten, wordt goed beheerd. Noordzee schol en tong worden extra beheerd onder een lange termijn beheerplan. Daarin wordt toegewerkt naar de Maximale Duurzame Oogst, hetgeen gericht is op het vissen binnen veilige biologische grenzen. Tong en schol zijn twee van de eerste vissoorten in Europa die onder een dergelijk streng beheer komen. De tong- en scholbestanden worden dan ook niet overbevist. De visserijdruk neemt jaarlijks met 10% af binnen het beheerplan. Het bestand van schol en tong bevindt zich al binnen de veilige biologische grenzen. Vissers in Nederland zijn zelf verantwoordelijk voor het beheer van de vangstrechten (quota) in de zogeheten beheergroepen. Deze zorgen ervoor dat iedere kilo aangelande vis wordt verantwoord. Deze aanpak bestaat al sedert 1993 en is uniek in Europa. Consumptie van vis in Nederland De sector streeft ernaar de consumptiecijfers van vis in Nederland te verhogen. In 2008 lag het gemiddeld thuisgebruik in Nederland op 3,4 kilo vis per hoofd van de bevolking. Het streven is dat in 2012 naar 4 kilo te krijgen. De visconsumtie per gezin steeg de afgelopen zes jaar met bijna 30% tot 7,5 kilo in In 2000 was dit nog 5,9 kilo per gezin. Door middel van campagnes en vispromotie van het Visbureau probeert de sector